Túrkıadaǵy IýNESKO-nyń Dúnıejúzilik mura tizimine engen Efes kóne qalasynda ornalasqan Efes tájirıbesi murajaıy tehnologıa, dızaın jáne kórmeler úshin álemniń eń kórnekti marapattarynyń biri Mondo-Dr marapattarynda joǵary marapattarǵa ıe boldy. Túrkıanyń eń jańa ımmersıvti murajaıy «Úzdik murajaı» sanatynda álemdi tań qaldyrdy.
30 jyldan astam ýaqyt boıy shyǵarylyp kele jatqan MONDO-DR jýrnaly uıymdastyrǵan Mondo-Dr marapattary 2017 jyly dúnıe júzindegi eń jaqsy ornatý jobalaryn marapattaý úshin quryldy. Ýaqyt óte kele, marapattar kórme jáne qonaqjaılylyq ındýstrıasyndaǵy eń jaqsy jobalar men jetistikterdi moıyndaı bastady, bul jerde oryn dızaınyna, kelýshiler tájirıbesine jáne tehnıkalyq qondyrǵylarǵa nazar aýdaryldy. Jetinshi Mondo-Dr marapattary 2024 jyly 12 maýsymda Las-Vegasta ótti. Efes tájirıbesi murajaıy dúnıe júzindegi kórnekti jumystardy moıyndaǵan táýelsiz qazylar alqasynyń músheleriniń arqasynda «Úzdik murajaı» júldesine laıyq dep tanyldy.
Efes tájirıbesi murajaıy: IýNESKO saıtyndaǵy tańǵajaıyp sımfonıa
Eksperımentaldy murajaıtanýdy tarıhı hıkaıamen úılestirgen álemdegi alǵashqy murajaılardyń biri Efes tájirıbesi murajaıy Egeı teńiziniń ádemi Izmır qalasyndaǵy ejelgi Efes qalasyna kelýshilerdi qarsy alady. Jyl saıyn myńdaǵan jergilikti jáne sheteldik týrıserdi tartatyn Efes álemdegi eń mańyzdy qalalardyń biri jáne Túrkıanyń Egeı jaǵalaýyndaǵy eń qyzyqty oryndardyń biri. Efes 2015 jyldan beri IýNESKO-nyń Búkilálemdik mura tizimine engizilgen jáne óz ýaqytyndaǵy eń úlken port qalalarynyń biri boldy. Immersıvti tehnologıany qoldana otyryp, Efes tájirıbesi murajaıy kelýshilerge osy altyn ǵasyrlardaǵy Efestiń kúndelikti ómirin, saýdasyn, sáýletin jáne ónerin tikeleı kórýge múmkindik beredi.
DEM Museums ázirlegen Efes tájirıbesi murajaıyn Túrkıadaǵy jáne dúnıe júzindegi jetekshi kompanıalar men akademıalyq mekemelerden sáýletshiler, kýratorlar, dızaınerler, sýretshiler, tehnologıa mamandary, tarıhshylar men arheologtar kiretin úlken top jobalaǵan. Murajaı kelýshilerdi umytylmas saıahatqa aparady, onda olar Efes kóshelerin aralap, ótkenniń kúndelikti ómirimen tanysady jáne ejelgi álemniń qupıalaryn ashady.
Efes neolıt dáýirinen beri qala boldy, biraq Rım ımperıasy kezinde Kishi Azıanyń astanasy retinde tolyq ataqqa ıe boldy. Rım ımperıasynyń ekinshi mańyzdy qalasy retinde Efes ósip, órkendedi. Onyń halqy negizinen bilimdi jáne aýqatty boldy, al onyń ǵımarattary ásem bezendirilip, turǵyndardyń múddeleri men ıgiligin kórsetetin. Búgingi tańda Efes – Jerorta teńizi aımaǵyndaǵy eń jaqsy saqtalǵan ejelgi qalalardyń biri, ejelgi álemniń jeti keremetiniń biri Artemıda hramy ornalasqan.
