«Aldaraspan» ázil-ysqaq teatrynyń dırektory Nurjan Tólendıevti bylaıǵy jurt ázilkesh retinde jaqsy biledi. Sońǵy kezde ol ánshilik qyrynan da tanyla bastady. Árıne, Nurjannyń ózi aıtpaqshy, qazaqta «áý» demeıtin adam joq. Halyqty kúlkige qaryq qyla ma, án aıta ma, óz erki. Tipti, ánshilik qabiletiniń bar-joqtyǵyn táptishteıtin quqymyz joq. Másele basqada.
Al, aqynnyń tasqa basylǵan sózin ózgertýge kimniń quqy bar? Aqynnyń ár óleńi – tarıh. Sol zamannyń bet-beınesi. Aqynnyń tap sol mezettegi ishki kúıi. Oǵan óz janymyzdan túzetý engizýge bola ma? Joq. Biraq Nurjan Tólendıev «Otyzdan asyp baramyn» degendi «Jıyrmadan asyp baramyn» dep nege ánge qosyp júr?! Buryn-sońdy «Otyzdan asyp baramyn» degendi qulaǵyna sińirgen jyr súıer qaýym «Bul qalaı?» dep ań-tań kúıde. Sonda aqynnyń óleń jolyndaǵy ár qazaqqa sińisip ketken sóz tirkesin burmalaýǵa kimge abyroı ápermek? Buǵan nege beıjaı qaramaqpyz? Mysal keltirsek:
…Bilmesek te myna ómirdiń
qyr-syryn anyq,
Qý tirshilik jasap júrmiz
qulshynyp alyp.
Qaıtyp kelmes jıyrmam-aý
seni saǵynsam,
Osy ánimdi bir shyrqarmyn
kúrsinip alyp.
Amalym bar ma, amalym
Solaı da solaı karaǵym,
Muqaǵalıym aıtqandaı,
Jıyrmadan da asyp baramyn.
Amalym bar ma, amalym,
Solaı da solaı qaraǵym.
Muqaǵalıym aıtqandaı, Jıyrmadan da asyp baramyn, – dep eki márte qaıtalaıdy.
Shyn máninde, aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataevtyń «Otyzdan asyp baramyn» atty óleńin bilmeıtin adam joq. Oǵan tipti án de arnaldy. Aqynnyń bul óleńinde tolǵanys pen tebirenis jatyr. Ómir atty ózenniń saǵymdaı óte shyǵatynyna ishteı qynjylatyn fılosofıalyq oı bar. Tipti, bul óleń aqynnyń otyzdan asqan shaǵyn kóz aldyńyzǵa ákeledi. Ári-beriden soń, «Muqaǵalı aıtqandaı» deıtin, onyń óleńinde «Jıyrmadan asyp baramyn» degen óleń joly múldem joq qoı. Eske sala ketsek:
Suqtanyp turyp janaryń,
Suryma nege qaradyń?
Solaı da, solaı, qaraǵym,
Otyzdan asyp baramyn.
Shashymnyń sanap ár aǵyn,
Tańyrqaı berme, qaraǵym.
Sanaýly basqan ár adym,
Otyzdan asyp baramyn.
Belgisi tur ma aǵanyń,
Betime nege qaradyń?
Baqytyn tilep balanyń,
Otyzdan asyp baramyn.
Qýanyp keıde qalamyn,
Qýaryp keıde qalamyn.
Attanǵan ata-ananyń
Artynan qýyp baramyn.
Áziliń qaıda, qaraǵym,
Ájimge nesin qaradyń?
Artymda qalyp alarym,
Otyzdan asyp baramyn, – degen joldary osyǵan dálel bolady.
Munyń astarynda ne jatyr? Aqynnyń poezıasymen áli tanysa qoımaǵan jastardy adastyrmaımyz ba? Erteńgi kúni Muqaǵalıdyń óleńderin oqymaǵan jastar «E-e, aqyn «Jıyrmadan asyp baramyn» dep jyrǵa qosqan eken» dese, kim kináli? Búgin Nurjan Tólendıev, erteń basqa ánshi kez kelgen aqynnyń óleńin óz qalaýynsha ózgertip alsa, ne bolmaq? Buǵan kim tosqaýyl qoıady? Bálkim, «ózi joqtyń kózi joq» deıtin shyǵar. Alaıda ár nárseniń artynda suraýy bar. Osydan bálenbaı jyl buryn ómirden ozǵan aqynnyń árýaǵy atyp júrmesin, abaı bolaıyq!
Dınara MYŃJASARQYZY
Derekkózi: turkystan.kz
