«الداراسپان» ءازىل-ىسقاق تەاترىنىڭ ديرەكتورى نۇرجان تولەندييەۆتى بىلايعى جۇرت ازىلكەش رەتىندە جاقسى بىلەدى. سوڭعى كەزدە ول انشىلىك قىرىنان دا تانىلا باستادى. ارينە، نۇرجاننىڭ ءوزى ايتپاقشى، قازاقتا «ءاۋ» دەمەيتىن ادام جوق. حالىقتى كۇلكىگە قارىق قىلا ما، ءان ايتا ما، ءوز ەركى. ءتىپتى، انشىلىك قابىلەتىنىڭ بار-جوقتىعىن تاپتىشتەيتىن قۇقىمىز جوق. ماسەلە باسقادا.
ال، اقىننىڭ تاسقا باسىلعان ءسوزىن وزگەرتۋگە كىمنىڭ قۇقى بار؟ اقىننىڭ ءار ولەڭى – تاريح. سول زاماننىڭ بەت-بەينەسى. اقىننىڭ تاپ سول مەزەتتەگى ىشكى كۇيى. وعان ءوز جانىمىزدان تۇزەتۋ ەنگىزۋگە بولا ما؟ جوق. ءبىراق نۇرجان تولەندييەۆ «وتىزدان اسىپ بارامىن» دەگەندى «جيىرمادان اسىپ بارامىن» دەپ نەگە انگە قوسىپ ءجۇر؟! بۇرىن-سوڭدى «وتىزدان اسىپ بارامىن» دەگەندى قۇلاعىنا سىڭىرگەن جىر سۇيەر قاۋىم «بۇل قالاي؟» دەپ اڭ-تاڭ كۇيدە. سوندا اقىننىڭ ولەڭ جولىنداعى ءار قازاققا ءسىڭىسىپ كەتكەن ءسوز تىركەسىن بۇرمالاۋعا كىمگە ابىروي اپەرمەك؟ بۇعان نەگە بەيجاي قاراماقپىز؟ مىسال كەلتىرسەك:
…بىلمەسەك تە مىنا ءومىردىڭ
قىر-سىرىن انىق،
قۋ تىرشىلىك جاساپ ءجۇرمىز
قۇلشىنىپ الىپ.
قايتىپ كەلمەس جيىرمام-اۋ
سەنى ساعىنسام،
وسى ءانىمدى ءبىر شىرقارمىن
كۇرسىنىپ الىپ.
امالىم بار ما، امالىم
سولاي دا سولاي كاراعىم،
مۇقاعاليىم ايتقانداي،
جيىرمادان دا اسىپ بارامىن.
امالىم بار ما، امالىم،
سولاي دا سولاي قاراعىم.
مۇقاعاليىم ايتقانداي، جيىرمادان دا اسىپ بارامىن، – دەپ ەكى مارتە قايتالايدى.
شىن مانىندە، اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ «وتىزدان اسىپ بارامىن» اتتى ولەڭىن بىلمەيتىن ادام جوق. وعان ءتىپتى ءان دە ارنالدى. اقىننىڭ بۇل ولەڭىندە تولعانىس پەن تەبىرەنىس جاتىر. ءومىر اتتى وزەننىڭ ساعىمداي وتە شىعاتىنىنا ىشتەي قىنجىلاتىن فيلوسوفيالىق وي بار. ءتىپتى، بۇل ولەڭ اقىننىڭ وتىزدان اسقان شاعىن كوز الدىڭىزعا اكەلەدى. ارى-بەرىدەن سوڭ، «مۇقاعالي ايتقانداي» دەيتىن، ونىڭ ولەڭىندە «جيىرمادان اسىپ بارامىن» دەگەن ولەڭ جولى مۇلدەم جوق قوي. ەسكە سالا كەتسەك:
سۇقتانىپ تۇرىپ جانارىڭ،
سۇرىما نەگە قارادىڭ؟
سولاي دا، سولاي، قاراعىم،
وتىزدان اسىپ بارامىن.
شاشىمنىڭ ساناپ ءار اعىن،
تاڭىرقاي بەرمە، قاراعىم.
ساناۋلى باسقان ءار ادىم،
وتىزدان اسىپ بارامىن.
بەلگىسى تۇر ما اعانىڭ،
بەتىمە نەگە قارادىڭ؟
باقىتىن تىلەپ بالانىڭ،
وتىزدان اسىپ بارامىن.
قۋانىپ كەيدە قالامىن،
قۋارىپ كەيدە قالامىن.
اتتانعان اتا-انانىڭ
ارتىنان قۋىپ بارامىن.
ءازىلىڭ قايدا، قاراعىم،
اجىمگە نەسىن قارادىڭ؟
ارتىمدا قالىپ الارىم،
وتىزدان اسىپ بارامىن، – دەگەن جولدارى وسىعان دالەل بولادى.
مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ اقىننىڭ پوەزياسىمەن ءالى تانىسا قويماعان جاستاردى اداستىرمايمىز با؟ ەرتەڭگى كۇنى مۇقاعاليدىڭ ولەڭدەرىن وقىماعان جاستار «ە-ە، اقىن «جيىرمادان اسىپ بارامىن» دەپ جىرعا قوسقان ەكەن» دەسە، كىم كىنالى؟ بۇگىن نۇرجان تولەندييەۆ، ەرتەڭ باسقا ءانشى كەز كەلگەن اقىننىڭ ولەڭىن ءوز قالاۋىنشا وزگەرتىپ السا، نە بولماق؟ بۇعان كىم توسقاۋىل قويادى؟ بالكىم، «ءوزى جوقتىڭ كوزى جوق» دەيتىن شىعار. الايدا ءار نارسەنىڭ ارتىندا سۇراۋى بار. وسىدان بالەنباي جىل بۇرىن ومىردەن وزعان اقىننىڭ ءارۋاعى اتىپ جۇرمەسىن، اباي بولايىق!
دينارا مىڭجاسار قىزى
دەرەككوزى: turkystan.kz
