Tazsha bala ertegisi

Dalanews 06 qań. 2017 04:13 9465

Ertede bir shal men kempir bolypty. Olardyń úsh balasy, bes eshkisi bar eken. Bir kúni úlken balasy basqa jerden paıda kásip qylýǵa talap etip, ózine tıgen enshi eshkisin soıyp alyp, etinen kempir men shalǵa bir túıir de bermesten, arqalap ketipti. Kele jatsa bir ónershi baıdikine keledi. Bul baıǵa óner úırenýge ol jigit jaldanypty.

Ónershi baı bek qatty jaýyz adam eken, ol jaldanǵan jigitti bir sandyqqa salyp qoıyp, ashtan óltiripti. Úıinde qalǵan ortanshy balasy, bu da óner úırenbekke talap etip, oda aǵasynyń ketken jolymen ketip, o da ónershi baıǵa kelip jaldanyp ty. Ónershi baı ony da aǵasynsha ashtan óltiripti. Úshinshi uly Tazsha bala, o da aǵalaryndaı ózine tıgen enshi eshkisin soıyp alyp, jarty etin áke-sheshesine berip, olardan ruqsat alyp, arqalap ketipti. Kele jatsa bir qora qoıǵa ushyrapty. Bul qora qoıdyń qoıshysyna jolyǵyp surasa, bul qoılar ónershi baıdiki eken. Ol Tazshadan suraıdy:

– Balam, qaıda barasyn? – dep. Tazsha bala jaýap beredi:

– Óner úırenýge baramyn – dep. Sonda shal turyp aıtady:

– Balam, ol sózińdi bóten eshkimige aıtpa dep –ózińe ótirik aıtpa, jatqa (bótenderge) shynyńdy aıtpa degen - dep.

Sonan soń bul bala shaldyń bul aıtqany ras eken dep oılap, ónershi baıǵa barypty. Baıdyń úıine qonyp, erteń júreıin dep jatqanda, ónershi baı Tazshadan suraıdy:

– Balam qaıda barasyń, jolyń bolsyn? – dep. Tazsha bala jaýap beredi:

– Men ózińdeı er balasy joqqa enshiles bala bolamyn, – dep. Sonda ónershi baı aıtady:

– Balam, sen bizdikinde qal, maǵan bala bol, bizdiń bir aq kunan qoıdy soıyp, toı qylyp, asyq jiligin etimen ózin, jep toı, men ózim jolaýshy baramyn, – deıdi de, ózi jolyna kete beredi. Bala (Tazsha):

– Hosh áke, jaqsy bol! – dep, úıinde qala beripti. Bul ónórshi baıdyń úıinde bir qyzy bar eken. Bul Tazsha balaǵa aıtady:

– Aǵa, sen asyq jilikten óziń jemeı, keregeniń basyna ilip koı, sonda bir aq tazy kelip, jilikke umtylar, sonda sen baltamen ol tazyny laqtyryp óltir, – dep. Munan soń Tazsha bala aq qunan qoıdy soıyp, toı qylyp, kórshilerin shaqyryp, asyq jiligin ózi jemeı, qyzdyń aıtqanyn qylyp, keregeniń basyna ilip qoıǵanda, aıtqanyndaı aq tazy kelip etti jilikke umtylǵanda, Tazsha baltamen jiberip qalypty; biraq baltasy tazyǵa tımeı, ıt kashyp qutylyp ketipti.

Ónershi baı úıine kelgen soń, Tazsha balanyń mundaı isterdi istegenin bilip, qatty ashýlanyp, bul ıtti ashtan óltireıin dep sandyqqa salyp qoıypty. Bul baıdyń baǵanaǵy qyzy, ákesi joqta, sandyǵynyń túbin tesip tamaq berip, Tazshany toıdyryp turypty.

Birneshe kúnder ótken soń Tazshanyń óz ákesi balalaryn izdep shyǵyp, ónershi baıdikine kelip surady:

– Bir Tazsha degen balam bar edi, sony kórdińiz be? – dep. Ónershi baı:

– Kórgenim joq, – dep jaýap beredi. Bulardyń sóılesip turǵan sózderin Tazsha úıde sandyqta jatyp esitip jatyr edi. Baı álgideı degende, Tazsha:

– Áke, men mundamyn! – dep, sandyq ishinen aıqaılapty. Daýsymen balasyn tanyp, baıdyń sandyǵynan shyǵaryp alyp, Tazsha men ákesi úıine qaıtypty. Tazsha jolaı ákesine aıtady:

– Áke, men bir qara qunan qoı bolaıyn, moınyma jip taǵyp, jetektep baryp bazarǵa jaqsy baǵaǵa sat, biraq jibińdi alyp qal, – deıdi. Balasy sol jerde aıtqanynsha qara qunan qoı bolady, ákesi moınyna jip taǵyp bazarǵa aparyp satyp, aqshasyn alyp, úıine qaıtady.

Erteńine balasy óz qalypyna túsip, ákesine aıtady:

– Áke, men bir qara jorǵa at bolaıyn, meni bazarǵa aparyp sat, pulymdy al, biraq shylbyrymdy alyp qal, – depti. Balasy aıtqanynsha at bolyp, ákesi bazarǵa aparyp satyp, shylbyryn alyp, úıine qaıtty. Erteńine balasy, Tazsha, taǵy óz qalpyna túsip, úıine kelip, ákesine aıtady:

– Áke, men bir jez buıdaly nartaılaq bolaıyn, sen meni bazarǵa aparyp satta, bulymdy alyp, biraq, buıdamdy alyp qalyp, úıge qaıta ber, – dedi. Tazsha aıtqanynsha taılaq bolyp, ákesi bazarǵa sataıyn dep jetektep kele jatsa, aldynan baıaǵy ónershi baı shyǵypty. Ol aıtady:

– Maǵan mynaý taılaǵyńdy sat, – dep. Tazshanyń ákesi aıtypty:

– Taılaǵym basy júz tilla, – dep. Sonda ónershi baı bulardyń aılasyn bilip, jaman oımen, taılaqty júz tillaǵa satyp alypty da, úıine jetektep kelip, baıaǵy qyzyn shaqyryp alyp, mynaý taılaqty ustaı tur depti de, ózi úıden pyshaq alyp, taılaqty baýyzdaıyn dep, úıine júgirip ketipti. Qyz ákesiniń jaman nıetin bilip, úıden ol da pyshaq ala shyqqan eken, ákesi úıge kirgen kezinde, taılaqtyń buıdasyn pyshaqpen qıyp jiberip, bosatyp qoıa beripti. Ónershi baı tura salyp úıinen shyǵyp, qashyp bara jatqan taılaqty kórip qýypty. Tazsha sonda túlki bolyp qashypty, ónershi baı tazy bolyp qýypty, ónershi baı jete bergen kezde, Tazsha túlkiden úırek bolyp ushypty, baı onda qarshyǵa bolyp qýypty.

Bir azdan soń, Tazsha bala torǵaı bolyp qashypty, onda baı qyrǵyı bolyp sońyna túsipti. Onan soń Tazsha torǵaı qalpynda shańyraqqa ushyp kelip qonyp otyrǵanda, baı – qyrǵyı kelip taıana bergende, Tazsha qorqyp, shúberek bolyp jerge túsipti. Ónershi baı onda kisi bolyp, shúberekti qolyna alaıyn degende, Tazsha tary bolyp domalapty. Onda ónershi baı taýyq bolyp shuqıyn degende, Tazsha mysyq bolypty da, ónershi baıdyń jelkesine minip alyp tistep, tyrnap, zorlyqpen ónershi baıdy óltiripti. Sóıtip, onyń qyzyn ózi alyp, barsha muratyna jetip, zor baı bolyp dáýren etipti.

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar