تازشا بالا ەرتەگىسى

Dalanews 06 قاڭ. 2017 04:13 6549

ەرتەدە ءبىر شال مەن كەمپىر بولىپتى. ولاردىڭ ءۇش بالاسى، بەس ەشكىسى بار ەكەن. ءبىر كۇنى ۇلكەن بالاسى باسقا جەردەن پايدا كاسىپ قىلۋعا تالاپ ەتىپ، وزىنە تيگەن ەنشى ەشكىسىن سويىپ الىپ، ەتىنەن كەمپىر مەن شالعا ءبىر ءتۇيىر دە بەرمەستەن، ارقالاپ كەتىپتى. كەلە جاتسا ءبىر ونەرشى بايدىكىنە كەلەدى. بۇل بايعا ونەر ۇيرەنۋگە ول جىگىت جالدانىپتى.

ونەرشى باي بەك قاتتى جاۋىز ادام ەكەن، ول جالدانعان جىگىتتى ءبىر ساندىققا سالىپ قويىپ، اشتان ءولتىرىپتى. ۇيىندە قالعان ورتانشى بالاسى، بۇ دا ونەر ۇيرەنبەككە تالاپ ەتىپ، ودا اعاسىنىڭ كەتكەن جولىمەن كەتىپ، و دا ونەرشى بايعا كەلىپ جالدانىپ تى. ونەرشى باي ونى دا اعاسىنشا اشتان ءولتىرىپتى. ءۇشىنشى ۇلى تازشا بالا، و دا اعالارىنداي وزىنە تيگەن ەنشى ەشكىسىن سويىپ الىپ، جارتى ەتىن اكە-شەشەسىنە بەرىپ، ولاردان رۇقسات الىپ، ارقالاپ كەتىپتى. كەلە جاتسا ءبىر قورا قويعا ۇشىراپتى. بۇل قورا قويدىڭ قويشىسىنا جولىعىپ سۇراسا، بۇل قويلار ونەرشى بايدىكى ەكەن. ول تازشادان سۇرايدى:

– بالام، قايدا باراسىن؟ – دەپ. تازشا بالا جاۋاپ بەرەدى:

– ونەر ۇيرەنۋگە بارامىن – دەپ. سوندا شال تۇرىپ ايتادى:

– بالام، ول ءسوزىڭدى بوتەن ەشكىمىگە ايتپا دەپ –وزىڭە وتىرىك ايتپا، جاتقا (بوتەندەرگە) شىنىڭدى ايتپا دەگەن - دەپ.

سونان سوڭ بۇل بالا شالدىڭ بۇل ايتقانى راس ەكەن دەپ ويلاپ، ونەرشى بايعا بارىپتى. بايدىڭ ۇيىنە قونىپ، ەرتەڭ جۇرەيىن دەپ جاتقاندا، ونەرشى باي تازشادان سۇرايدى:

– بالام قايدا باراسىڭ، جولىڭ بولسىن؟ – دەپ. تازشا بالا جاۋاپ بەرەدى:

– مەن وزىڭدەي ەر بالاسى جوققا ەنشىلەس بالا بولامىن، – دەپ. سوندا ونەرشى باي ايتادى:

– بالام، سەن بىزدىكىندە قال، ماعان بالا بول، ءبىزدىڭ ءبىر اق كۇنان قويدى سويىپ، توي قىلىپ، اسىق جىلىگىن ەتىمەن ءوزىن، جەپ توي، مەن ءوزىم جولاۋشى بارامىن، – دەيدى دە، ءوزى جولىنا كەتە بەرەدى. بالا (تازشا):

– حوش اكە، جاقسى بول! – دەپ، ۇيىندە قالا بەرىپتى. بۇل ءونورشى بايدىڭ ۇيىندە ءبىر قىزى بار ەكەن. بۇل تازشا بالاعا ايتادى:

– اعا، سەن اسىق جىلىكتەن ءوزىڭ جەمەي، كەرەگەنىڭ باسىنا ءىلىپ كوي، سوندا ءبىر اق تازى كەلىپ، جىلىككە ۇمتىلار، سوندا سەن بالتامەن ول تازىنى لاقتىرىپ ءولتىر، – دەپ. مۇنان سوڭ تازشا بالا اق قۇنان قويدى سويىپ، توي قىلىپ، كورشىلەرىن شاقىرىپ، اسىق جىلىگىن ءوزى جەمەي، قىزدىڭ ايتقانىن قىلىپ، كەرەگەنىڭ باسىنا ءىلىپ قويعاندا، ايتقانىنداي اق تازى كەلىپ ەتتى جىلىككە ۇمتىلعاندا، تازشا بالتامەن جىبەرىپ قالىپتى؛ ءبىراق بالتاسى تازىعا تيمەي، يت كاشىپ قۇتىلىپ كەتىپتى.

ونەرشى باي ۇيىنە كەلگەن سوڭ، تازشا بالانىڭ مۇنداي ىستەردى ىستەگەنىن ءبىلىپ، قاتتى اشۋلانىپ، بۇل ءيتتى اشتان ولتىرەيىن دەپ ساندىققا سالىپ قويىپتى. بۇل بايدىڭ باعاناعى قىزى، اكەسى جوقتا، ساندىعىنىڭ ءتۇبىن تەسىپ تاماق بەرىپ، تازشانى تويدىرىپ تۇرىپتى.

بىرنەشە كۇندەر وتكەن سوڭ تازشانىڭ ءوز اكەسى بالالارىن ىزدەپ شىعىپ، ونەرشى بايدىكىنە كەلىپ سۇرادى:

– ءبىر تازشا دەگەن بالام بار ەدى، سونى كوردىڭىز بە؟ – دەپ. ونەرشى باي:

– كورگەنىم جوق، – دەپ جاۋاپ بەرەدى. بۇلاردىڭ سويلەسىپ تۇرعان سوزدەرىن تازشا ۇيدە ساندىقتا جاتىپ ەسىتىپ جاتىر ەدى. باي الگىدەي دەگەندە، تازشا:

– اكە، مەن مۇندامىن! – دەپ، ساندىق ىشىنەن ايقايلاپتى. داۋسىمەن بالاسىن تانىپ، بايدىڭ ساندىعىنان شىعارىپ الىپ، تازشا مەن اكەسى ۇيىنە قايتىپتى. تازشا جولاي اكەسىنە ايتادى:

– اكە، مەن ءبىر قارا قۇنان قوي بولايىن، موينىما ءجىپ تاعىپ، جەتەكتەپ بارىپ بازارعا جاقسى باعاعا سات، ءبىراق ءجىبىڭدى الىپ قال، – دەيدى. بالاسى سول جەردە ايتقانىنشا قارا قۇنان قوي بولادى، اكەسى موينىنا ءجىپ تاعىپ بازارعا اپارىپ ساتىپ، اقشاسىن الىپ، ۇيىنە قايتادى.

ەرتەڭىنە بالاسى ءوز قالىپىنا ءتۇسىپ، اكەسىنە ايتادى:

– اكە، مەن ءبىر قارا جورعا ات بولايىن، مەنى بازارعا اپارىپ سات، پۇلىمدى ال، ءبىراق شىلبىرىمدى الىپ قال، – دەپتى. بالاسى ايتقانىنشا ات بولىپ، اكەسى بازارعا اپارىپ ساتىپ، شىلبىرىن الىپ، ۇيىنە قايتتى. ەرتەڭىنە بالاسى، تازشا، تاعى ءوز قالپىنا ءتۇسىپ، ۇيىنە كەلىپ، اكەسىنە ايتادى:

– اكە، مەن ءبىر جەز بۇيدالى نارتايلاق بولايىن، سەن مەنى بازارعا اپارىپ ساتتا، بۇلىمدى الىپ، ءبىراق، بۇيدامدى الىپ قالىپ، ۇيگە قايتا بەر، – دەدى. تازشا ايتقانىنشا تايلاق بولىپ، اكەسى بازارعا ساتايىن دەپ جەتەكتەپ كەلە جاتسا، الدىنان باياعى ونەرشى باي شىعىپتى. ول ايتادى:

– ماعان مىناۋ تايلاعىڭدى سات، – دەپ. تازشانىڭ اكەسى ايتىپتى:

– تايلاعىم باسى ءجۇز ءتىللا، – دەپ. سوندا ونەرشى باي بۇلاردىڭ ايلاسىن ءبىلىپ، جامان ويمەن، تايلاقتى ءجۇز ءتىللاعا ساتىپ الىپتى دا، ۇيىنە جەتەكتەپ كەلىپ، باياعى قىزىن شاقىرىپ الىپ، مىناۋ تايلاقتى ۇستاي تۇر دەپتى دە، ءوزى ۇيدەن پىشاق الىپ، تايلاقتى باۋىزدايىن دەپ، ۇيىنە جۇگىرىپ كەتىپتى. قىز اكەسىنىڭ جامان نيەتىن ءبىلىپ، ۇيدەن ول دا پىشاق الا شىققان ەكەن، اكەسى ۇيگە كىرگەن كەزىندە، تايلاقتىڭ بۇيداسىن پىشاقپەن قيىپ جىبەرىپ، بوساتىپ قويا بەرىپتى. ونەرشى باي تۇرا سالىپ ۇيىنەن شىعىپ، قاشىپ بارا جاتقان تايلاقتى كورىپ قۋىپتى. تازشا سوندا تۇلكى بولىپ قاشىپتى، ونەرشى باي تازى بولىپ قۋىپتى، ونەرشى باي جەتە بەرگەن كەزدە، تازشا تۇلكىدەن ۇيرەك بولىپ ۇشىپتى، باي وندا قارشىعا بولىپ قۋىپتى.

ءبىر ازدان سوڭ، تازشا بالا تورعاي بولىپ قاشىپتى، وندا باي قىرعىي بولىپ سوڭىنا ءتۇسىپتى. ونان سوڭ تازشا تورعاي قالپىندا شاڭىراققا ۇشىپ كەلىپ قونىپ وتىرعاندا، باي – قىرعىي كەلىپ تايانا بەرگەندە، تازشا قورقىپ، شۇبەرەك بولىپ جەرگە ءتۇسىپتى. ونەرشى باي وندا كىسى بولىپ، شۇبەرەكتى قولىنا الايىن دەگەندە، تازشا تارى بولىپ دومالاپتى. وندا ونەرشى باي تاۋىق بولىپ شۇقيىن دەگەندە، تازشا مىسىق بولىپتى دا، ونەرشى بايدىڭ جەلكەسىنە ءمىنىپ الىپ تىستەپ، تىرناپ، زورلىقپەن ونەرشى بايدى ءولتىرىپتى. ءسويتىپ، ونىڭ قىزىن ءوزى الىپ، بارشا مۇراتىنا جەتىپ، زور باي بولىپ داۋرەن ەتىپتى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار