Eske sala ketsek, 1860 jyldan beri Reseıdiń qolynda bolǵan bul aýmaqty Qytaı Reseıge Pekın kelisiminiń bóligi retinde bergen. Alaıda, 20 000 sharshy mıldi quraıtyn bul aımaqty Qytaı áli kúnge deıin óziniń bastapqy ataýymen «Haıshenvaı» dep ataıdy.
Bir aıta keterligi, Qytaı men Reseı ǵasyrlar boıy osy ortaq shekara aıasynda teketireske baryp júr. Reseı tóńkerisine deıin etnıkalyq qytaılar aımaqtaǵy jumys kúshiniń 40%-dan astamyn quraǵan. 1907 jylǵy halyq sanaǵy boıynsha, Reseıdiń Qıyr Shyǵys aımaǵynda shamamen 62 000 qytaı ómir súredi. Tipti, qytaılyqtar maýsymdyq transshekaralyq jumystardy atqaryp otyrǵandyqtan kórsetkish budan da kóp bolýy múmkin.
Sol sebepten demografıalyq jaǵdaı da kún ótsen saıyn ózgerýde. Búginde Reseı týǵan jerinen kúshtep qýylǵan ýkraındardy osy aımaqqa qonystandyrý saıasatyn júzege asyrmaqshy.
Vladıvostokqa áser etetin memleketaralyq «bólisý kelisimderin» joıý qıynǵa túspek. Eger Reseı bolashaqta Qytaıdyń portqa kirýine shekteý qoıǵysy nemese tyıym salǵysy kelse, dıplomatıalyq saldarsyz muny isteý ońaıǵa soqpaıdy. Beıjiń muny árıne biledi jáne óziniń uzaq merzimdi maqsaty retinde aımaqtaǵy yqpalyn odan ári kúsheıtý týraly kelisimdi usynǵan bolýy múmkin.
Eki derjava tek 2008 jyly ǵana qol qoıǵan ǵasyrlar boıy qalyptasqan shekaralyq qaqtyǵysqa baılanysty aımaqtyq demarkasıa týraly resmı qarardy eskere otyryp, Qytaıdyń qazirgi kelisimderdi joıýǵa tyrysýy kútpegen jaǵdaı ma? Demografıalyq jaǵdaıdyń ózgerýin qaperge alsaq, mundaı qadamdy Pýtınniń Ýkraınaǵa basyp kirýin aqtaý úshin qoldanýdan qoryqpaıtyn logıka deýge bola ma?
Shyndyǵynda, Qytaıdyń Vladıvostok pen onyń tóńiregine qoıatyn talaptary Taıvanǵa jaqynda qoıǵan talaptarynan góri tarıhı tamyry tereńde. Degenmen, Vladımır Pýtın aýmaqty tastap ketýshi emes, «terıtorıany keńeıtýshi» sanalyp otyr. Reseıdiń shyǵys geosaıası qurylymynyń mundaı mańyzdy bóligin ádeıi qaıtarý týraly arnaıy kelisimniń bolýy ekitalaı.
Biraq Reseıdiń orasan zor resýrstary men álsiz qorǵalǵan shyǵys shekarasy Reseıdiń Ýkraınadaǵy áskerı shyǵynymen birge Vladıvostokty bolashaq geosaıası shıelenisterdiń áleýetti oshaǵy retinde elemeýge bolmaıdy degendi bildire me? Eki alyp memlekettiń ne oılaǵany, ne kózdegeni bar? Biraq máseleniń astaryna úńilsek, árkim óz qotyryn ózi qasýǵa bel býǵany baıqalady.
