Qazaqstannyń Bala quqyqtary jónindegi ýákili Dınara Zakıeva kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty jynystyq zorlyq-zombylyqtyń aýqymy jáne zańnamany kúsheıtý men qoldaý júıelerin jetildirý arqyly memleket tarapynan atqarylyp jatqan jumystar jaıly aıtyp berdi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Zańnamadaǵy ózgerister
2024 jyldyń sáýirinde Qazaqstan áıelder men balalarǵa qarsy qylmystar úshin jazany aıtarlyqtaı qataıtyp, qylmystyq zańnamaǵa aýqymdy túzetýler engizdi. 2024 jyldyń 15 sáýirinde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine áıelder men balalardyń quqyqtaryn qamtamasyz etý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańǵa qol qoıdy.
Qylmystyq kodekstegi negizgi ózgerister mynalardy qamtıdy:
Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty zorlyq-zombylyq qylmystary úshin jeńil jaza taǵaıyndaýǵa tyıym salyndy;
Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty zorlyq-zombylyq isterinde taraptardyń tatýlasýy múmkindigi joıyldy;
Kámeletke tolmaǵan adamdy óltirgeni úshin (99-bap), kámeletke tolmaǵandy zorlaǵany úshin (120-bap) jáne kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty jynystyq sıpattaǵy zorlyq-zombylyq áreketteri úshin (121-bap) ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrý túrindegi jaza jalǵyz jaza retinde bekitildi, balama jazalar alynyp tastaldy;
16 jasqa tolmaǵandarǵa qatysty seksýaldyq alymsaqtyq qylmystyq jaýapkershilikke tartylatyn boldy;
Ózin-ózi óltirýge ıtermeleý nemese oǵan járdemdesý úshin qylmystyq jaýapkershilik engizildi.
Máseleniń aýqymy
Zakıevanyń aıtýynsha, Qazaqstanda jyl saıyn kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty jynystyq zorlyq-zombylyq boıynsha shamamen 900 qylmys tirkeledi. Jańa zań kúshine engen sátten bastap mundaı qylmystar úshin 25–27 adam ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrylǵan.
Mundaı qylmystardyń eń kóp sany Ońtústik Qazaqstanda, atap aıtqanda Almaty, Túrkistan jáne Jambyl oblystarynda, sondaı-aq Batys Qazaqstan men Qostanaı oblystarynda tirkelgen. Zakıevanyń aıtýynsha, bul óńirlerde halyqtyń tyǵyzdyǵy joǵary jáne konservatıvti otbasylyq qurylym qalyptasqan, sondyqtan zorlyq-zombylyq faktileri jıi jasyrylyp qalady.
Zakıeva uzaq ýaqyt boıy zorlyq-zombylyq saldarynan bala bosanǵan kámeletke tolmaǵan qyzdardyń jaǵdaıymen bólisti: «Jambyl oblysynda eki aǵasy alty jyl boıy zorlaǵan 13 jasar qyzdy kezdestirdim. Túrkistan oblysynda 13–15 jas aralyǵyndaǵy 16 kámeletke tolmaǵan ana turatyn ortalyqqa bardym, olardyń barlyǵy týystary tarapynan zorlyq-zombylyqtyń qurbany bolǵan. Kópshiligi tipti qylmys qurbany bolǵandaryn túsinbegen, muny qalypty otbasylyq ómir dep qabyldaǵan», — dedi ol.
Profılaktıka jáne qoldaý
Balalar ombýdsmeni álemdik tájirıbede zorlyq-zombylyqqa qarsy tıimdi strategıalar tórt negizgi baǵytqa negizdeletinin atap ótti: quqyqtyq bazany nyǵaıtý; ózin-ózi qorǵaý men habardarlyqty arttyrý; otbasylarmen jumys istep, táýekel faktorlaryn erte anyqtaý; jáne zardap shekkenderdi qoldaý ınfraqurylymyn keńeıtý.
Qazaqstannyń jańa zańnamasy profılaktıkalyq sharalardy qoldaıdy, mysaly, táýekel tobyndaǵy otbasylardy anyqtaý úshin mobıldi toptardyń jumysyn uıymdastyrý jáne ár aýdanda otbasyn qoldaý ortalyqtaryn ashý. Qazirdiń ózinde 112 osyndaı ortalyq jumys isteıdi, taǵy 109 ortalyq ashylý ústinde. Tek Túrkistan oblysynda mundaı ortalyqtardyń sany birden 13-ke deıin ósti, jaqyn ýaqytta taǵy tórteýi ashylady.
Jedel jeli jáne habardarlyq
Qazaqstannyń ulttyq balalar senim telefonyna bir aı ishinde 120 qońyraý jáne 11 145 mátindik habarlama túsken. Zakıevanyń aıtýynsha, bul habarlamalar balalardyń tereń emosıonaldyq oqshaýlaný sezimin jıi kórsetedi.
«Balalar ózderin jalǵyz sezinedi. Olar sóıleýge qorqady. Bireýdiń qorqytyp-úrkitkeni, bopsalaǵany nemese belgisiz adamdardyń ózderine tıiskeni jaıly basqalarǵa aıtýdan qorqady. Kópshiligi ata-anasymen, muǵalimderimen nemese psıhologtarmen sóılese almaıdy», — dedi ol.
