Kúndelikti ómirdiń materıaldyq qıyndyqtaryn ońaı jolmen sheshýdiń bir sebebi adamnyń rýhanı quldyraýynan shyǵatynyn kúni keshe Qaıymdaı ǵalymnyń nyspysyn talqandap ketkende kórdik. Ult úshin sanaly ǵumyryn sarp etken tulǵany qasterleý kerektigin jasynan uǵynbaǵan urpaqtyń isin keshirýge bola ma? Buǵan qansha jerden saıası astar izdeýdiń qajeti joqtyǵyn aıtyp, jergilikti atqarýshy bılik «buzaqylyq iske» jatqyzǵanymen, Qaıymnyń aty Qaıym! Abaı murasyn túgendeýdegi ushan-teńiz ǵalymdyq eńbegi Áýezovten bastap áldeqashan moıyndalyp qoıǵan.
Rasy kerek, biz óz qundylyǵymyzdy eshýaqyt qorǵaı almaıtyn halyqpyz. Ol bir me? Qazaqtyń myqtysy kimder ekenin urpaq sanasyna sińirýde tárbıeniń jetkiliksizdigi, ulttyq ıdeologıany dáripteýdiń óte álsizdigi dúnıetanymy dúbara urpaqtardan quralǵan qoǵamdy qalyptastyryp otyr. Bul eki. Úshinshiden osy shynymen áripterdiń qymbat bolýy sebepti tonalǵany ras bolsa, beınebaqylaý kamerasy qalaısha qoıylmaǵan?! Demek, Semeıde mádenı oryndardyń, nysandardyń, eskertkishterdiń qorǵalýyn qamtamasyz etý máselesin jergilikti atqarýshy bılik áli kúnge deıin qolǵa almaǵan degen sóz. Áıtpese, qalanyń basty kóshesi sanalatyn ári jaryǵy túni boıy samaladaı jarqyrap turatyn Abaı kóshesinde ornalasqan ǵalym eskertkishindegi «Qaıym Muhamedhanov» jazýynan tapa-tal túste (meıli jeti qarańǵy túnde bolsyn) «nov» bóliginiń tonalǵanyn eshkim kórmeı qalýy múmkin emes qoı!
Sonymen «Qaıym Muhamedhanov» jazýynyń áripteri latýnnen quıylǵany sebepti urlanǵan bolýy múmkin degen boljam bar. Bul qaladaǵy eskertkish ataýlyǵa jaýapty qalalyq Mádenıet jáne tilderdi damytý bóliminiń mamanynyń aıtqany. Basqa saıası astar joq kórinedi. Rasymen solaı ma?! Osydan biraz jyldar buryn Pavlodar trassasy boıyndaǵy qorymǵa jerlengen Qaıym beıtiniń qorshaýlaryn da áldekimder qıratyp ketkende osyndaı boljamdy qulaǵymyz shalǵan. Ol buzaqylyqty kimder jasaǵyny sol kúıi anyqtalǵan joq. Anyǵyna qaraıyq: buzaqylyqpen beıit qorshaýyn buzý kerek bolsa, tulǵanyń aty jazylǵan áripterdi alyp ketý kerek bolsa, nege Qaıym ǵana tańdalady?! Áleýmettik jelide osy iske baılanysty jazylǵan pikirler ishinde «eń qurmasa «n» árpin qaldyrý kerek edi» degen soqyr ustanymdy da kórip qaldyq. Sonda qalǵan eki árip «ov» bolǵany sebepti urlansa, Qaıymdaı ǵalymnyń tegin «Muhamedhan» dep urylardyń «túzetip ketkenine» alǵys aıtýymyz kerek pe?! Sóz joq bul da rýhanı quldyraýymyzdyń bir mysaly.
Semeılikter jaqsy biledi, ótken jyldyń sońynda qaladaǵy Internasıonal kóshesi Qaıymnyń atyna beriletindigi jóninde qalalyq máslıhat biraýyzdan qoldap, sheshim qabyldady. Biraq, resmı túrde áli bekitilmese de kúlli qazaq muny qýana qabyldady. Jasyratyn nesi bar, naq sol kezde bul isti júzege asyrý ońaı bolǵan joq. Ǵalymnyń aty Internasıonalmen japsarlas jatqan eleýsizdeý Shmıdt kóshesine berilip kete jazdap, áreń qalǵan. «Internasıonaldan» qutylyp, Qaıymnyń kóshesimen aıańdap kele jatatyn kúndi asyǵa kútken qazaq úshin bul tonaý «buzaqylyq» emes, ultjandylyqtan maqurym ósken nadan urpaqtyń qolymen jasalǵan naǵyz qorlyq!
Toqeterin aıtqanda, qazaq óz qundylyqtaryn kúndiz-túni qorǵap, onyń qorlanýyna jol bermeýi tıis!
Sátjan QASYMJANULY,
Semeı qalasy.
