ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń profesory, etnograf Táttigúl Qartaeva óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń baspasóz ortalyǵynda qazaqtar ejelde Naýryzdy qalaı toılaǵanyn aıtyp, umyt qalǵan dástúrler týraly áńgimeledi, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Qazaqstanda bıyldan bastap halyqtyq merekeni toılaýǵa arnalǵan Naýryznama onkúndigi jarıalandy. Osylaısha Naýryz meıramy on kún boıy, ıaǵnı 14-23 naýryz aralyǵynda toılanady. Onkúndik "Naýryznama" degen ataýǵa ıe.
"Naýryznamanyń" ár kúni jekelegen taqyryptar men qundylyqtarǵa arnalǵan. Máselen, 14 naýryz - Kórisý kúni, 15 naýryz – Qaıyrymdylyq kúni, 16 naýryz – Mádenıet jáne ulttyq salt-dástúr kúni, 17 naýryz – Shańyraq kúni, 18 naýryz – Ulttyq kıim kúni, 19 naýryz – Jańarý kúni, 20 naýryz – Ulttyq sport kúni, 21 naýryz – Yntymaq kúni, 22 naýryz – Jyl basy, 23 naýryz – Tazarý kúni.
Al ǵalymnyń aıtýynsha, kún men túnniń teńelýi 1079 jyly eseptelgen, Iýlıan kúntizbesi boıynsha 8-nen 9-na ótetin kún dep, Grıgorıan kúntizbesi boıynsha 21 men 22-ne ótetin kún dep turaqtaǵan.
"Naýryz merekesine baılanysty dástúrler, ǵuryp, rıtýaldar óte kóp. Qazirgi tańda urpaqtan urpaqqa jalǵasyp jetkeni bar jáne de kóshpeli ómirdiń, kóshpeli sharýashylyqtyń toqtaýymen baılanysty joıylyp ketken dástúrler de bar.
Bizdiń jerimizde jup shyraq jaǵý dástúri joıylyp ketken. Iaǵnı eki jerden ot jaǵyp, olardyń arasynan birinshi maldaryn ótkizip, maldyń otaryn ótkizip bolǵannan keıin sol eki ottan adamdardyń óziniń ótýi. Bul dástúr qazirgi kezeńde saqtalmady. Baıyrǵy kóne rıtýal - qaýaq syndyrý. Keıbireýler asqabaq dep oılap júr. Asqabaq degen - taǵam. Qazaqta esh ýaqytta taǵamdy aıaq asty etpegen. ...Ol ǵuryp ta qazir saqtalmaǵan. Sondaı-aq, Muhtar Áýezov jazyp qaldyratyn birneshe ǵuryp bar: "qaırahandy kóshirý", "moǵal oshaq qazý" degen rıtýaldar ótken kezeńmen ketip otyr", - deıdi ol.
Sonymen qatar, etnograf bul merekege baılanysty ár óńirdiń saqtap qalǵan salt-dástúrleri bar ekenin de aıtty.
"Bizdiń jerimiz óte keń. Ár óńirdiń óziniń saqtap qalǵan bir dástúri bar.
Mysaly, naýryzǵa qatysty shyǵys qazaqtarynyń saqtap qalǵan ǵurpy bar. Ol ǵuryp - soǵymnan naýryzǵa dep bas saqtaý.
Qazaq jeriniń basqa óńirinde soǵym soıǵan kezde shekege shaqyrýdy dál sol soǵym soıǵan kezde atqarady. Iaǵnı kúzdiń, qystyń ýaqytynda shekege shaqyryp bolady. Shyǵystyń qazaqtary shekeni saqtap, osy kezeńde bir-birin shekege shaqyrady.
Ol naýryzben baılanysty kóne ǵuryp bolatyn, Máshhúr Júsiptiń, Alashordashylardyń jazba derekterinde de bar. Kóne ǵurypty shyǵys saqtap, jetkizip otyr. Qazaqtyń kóptegen joıylǵan, az saqtalǵan salt-dástúri bar", - dedi Táttigúl Qartaeva.
