Moldalar óz halqynyń rýhanı jaýharlarynan jurdaı bolyp ketken. Ózderi jurdaı bolyp qana qala berse meıli ǵoı, meshitke barǵan buqarany da ulttyq rýhanı jaýharlarynan qatty alystatyp tastady.
Bizdiń táýelsizdik alǵan jyldardaǵy meshit jamaǵaty óziniń tarıhynyn, taǵylymynan, ulttyq qundylyqtary men ulttyq bolmysynan aıyrylǵan jamaǵat bolyp qalyptasyp shyqty. Dindi saıasatqa alyp kelip tyǵyp tastady.
Halyq áleýmettik kúızeliske tap bolyp, kóshege shyqsa, sol halyqtyń ishki kúızelisterin bile tura, patshaǵa qarsy shyǵýǵa bolmaıdy, tozaqqa barasyńdar, kúnáhar bolasyńdar, arandatýshylarsyńdar dep bıliktiń yǵyna jyǵylyp, jylmyńdap shyǵady.
Hanafıdiń kim bolǵanyn ózderine úlgi tutady solaı bola tura. Sonda eldiń kúızelisin bile tura osylaı jasaýdy ne dep uǵasyz? Bul ekijúzdilik emeı ne sonda?
Qurandaǵy "Mutaffıffın"súresi ekijúzdilerge arnalǵan. Dál osyndaı sátte moldalar halyqtyń jaǵyna shyǵyp, bularyń durys emes, dinde de halyqtyń sózin sóıleýdi jaqtaıdy, halyq bolyp, qoǵam bolyp únimizdi qosaıyq, shyndyqqa týra qaraıyq, dinimizde solaı degen dep aıtar bolsa, mine naǵyz shynaıy din sol bolar edi. Olaı aıtý olardyń azamattyq ustanymy men konstıtýsıalyq quqy da bolar edi.
Din negizinen o bastan izgilikke, ádilettilikke, shyndyqqa, adamgershilikke, tarıhyńdy bilýge, kishipeıil bolýǵa, izetti bolýǵa shaqyratyn edi. Munyń negizinde otanyńdy qorǵaý jatyr.
Osy aıtylǵan qasıetter boıynan tabylǵan kez kelgen adam otanyn qorǵaýǵa daıyn turady. Iman degen osy, moldeke!
Din jaıynda tarap jatqan vıdeolardaǵy ǵulamasymaqtardyń aıtqandaryna qulaq túrseń, tozaqpen qorqytýdan basqa eshteńe qalmaı barady. Eldiń sanasyn zombılap, araptan basqany aıtpaı, talaı soraqyny tógip jatyr.
Keshegi bababardyń din jaıynda aıtqandaryna qulaq túrseń, sonaý bir zamandarda paıǵambar solaı depti, áýlıeler bulaı depti dep bastalyp, tek qana adamdyqty nasıhattap, tarıhyń men shejireńdi bil, otanyńdy qorǵa, ımandy bol, taza bol deıdi.
Men kónekóz qarıalardan kip-kishkentaı bala kezimde osylardy ózderiniń qolynan jilik mújip otyryp, qoldaryna sý quıyp júrip tyńdadym. Olar maǵan bata beretin edi. Maǵan ol qarıalar shejiremdi, jeti atamnyń kim ekenin úıretip ketti. Din degen osy, moldeke.
Din dástúrmen baılanyssa ǵana qundylyqqa aınalady, moldeke... Din ıman men izgilikti, otandy súıýdi úıretetin edi. Qazirgilerdiń aıtqandaryna qarasań tozaqpen qortytýdan basqa eshteńe qalmaı barady. Sonda biz ultymyzdy saqtamasaq, ulttyǵymyzdy qorǵamasaq, ulttyq qundylyqtarymyzdy jaratpasaq, onda qazaq bolyp ne úshin keldik mynaý ómirge? Tek tozaqtan qorqyp, buǵyp otyrý úshin keldik pe? Meshitterde otyrǵan jamaǵat ózimizdiń ultymyzdyń tarıhynan mahrum bolsa da, araptyń tarıhyn jattap alǵan. Moldalardyń ózderi aıtady, «Otandy súıý – ımannan!» - deıdi. Endi otandy súıý ımannan bolsa, onda olar nege sol otanynyń tarıhyn meshitterde aıtýǵa beti barmaıdy. Álde olarǵa jat, ózge aǵym ba bizdiń tarıhymyz...
Óziniń tarıhyn umytyp, bir shettegi araptyń kim ekeniniń bizge ne keregi bar? Bul da satqyndyqtyń bir túri. Meshitterde Abylaılar, Qabanbaılar, Bógenbeılar, Naýryzbaılar nege aıtylmaıdy? Onyń esesine araptyń batyrlary - Saǵı ıbn Abý Ýaqqastar, Omarlar, Ospandar aıtylyp jatyr.
Ótkende meshitte bir neke qıýǵa kýá boldym. Sońynda molda eki jupqa qarata araptyń bireýleriniń jasy men jolyn, mahabbatyn bersin dep otyr.
Sonda bizde, bizdiń uzyn-sonar tarıhymyzda úlgi tutarlyq, sol keremet qazaq tulǵalarynyń jolyn, mahabbatyn bersin dep aıtarlyq eshbir tulǵa qalmady ma?
Namysyńyz kelmeı me osyǵan? Jolda da keıbir jastardyń araptyń adamdaryn ózderine kýmır jasap alyp, aıtyp júretinderin kórgende jerge kirip kete jazdaısyń. Oılanbaısyzdar ma? Moldalar araptarǵa emes, qazaqtarǵa aıtyp jatyr ǵoı meshitterdegi ýaǵyzdaryn. Nege olar qazaqtyń batyrlaryn aıtpaıdy? Nege olar arabtyń batyrlaryn aıtady? Qazaqtyń batyrlaryn aıtý ıman men izgilikke jatpaıdy ma?
Otandy súıý ımannan bolsa, onyń tarıhyn, ultynyń batyrlarynyń erligin súıý de ımannan emes pe? Nege bizdiń meshitke baratyn dindi ustanatyn jastar ózimizdiń tarıhymyzdan jurdaı bolsa da, araptyń batyrlary men tarıhyn jaqsy bilip alǵan? Bir birine qarsy dúnıe. Arapshyldyqtan alystap, qazaqshyldyqqa oralmasaq bolmaıdy. Biz qazaqshyl, ultshyl bolmasaq jeńiliske ushyraımyz.
Aldyn ala aıtaıyn, men de juma namazyna qatysamyn, men de Quran oqımyn. Biraq men Qazaqpyn! Men Islamǵa, Quranǵa, Paıǵambarǵa til tıgizip otyrǵan joqpyn. Men ózgelerdiń dinı senimine qol suqpaımyn. Meshitterdegi arapshyldyqtyń asqynyp bara jatqanyna, qazaqtyń bolmysyn jalmap bara jatqanyna alańdap otyrmyn.
Bekbolat Qarjan
Maqala avtordyń ruqsatymen basyldy
