Budan buryn Batys basylymyna suhbat bergen Prezıdent ákimshiligi basshysynyń birinshi orynbasary Tımýr Súleımenov «Qazaqstannyń Reseı qursaýyndaǵy Qyrym men separatıst óńirlerdiń táýelsizdigin moıyndamaıtynyn» málim etken.
Kúni keshe AQSH-tyń The National Interest basylymynda prezıdent Toqaevtyń kólemdi maqalasy jaryq kórdi. Memleket basshysy Batys álemine ún qatyp, Qazaqstan demokratıa súrleýine túskenin jáne Ýkraınanyń aýmaqtyq tutastyǵyn qoldaıtynyn ashyp aıtty.
Dalanews.kz Toqaevtyń AQSH basylymynda jarıalanǵan «Eýrazıadaǵy qubylmaly jaǵdaı Qazaqstannyń damýyn báseńdetpeıdi» atty maqalasyna sholý jasady.
...
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 4 sáýirde Amerıkanyń bedeldi The National Interest basylymynda jarıalanǵan maqalasynda
"Reseı men Ýkraınanyń arasyndaǵy konflıkt – álemdik masshtabtaǵy tragedıa. Kúlli Eýropany kúndiz kúlkiden, túnde uıqydan aıyrǵan osynaý SOǴYS bastalmaı turyp Qazaqstan óz tragedıasyn bastan ótkerdi"
– dep atap ótedi.
Atalǵan maqalada elimizdiń aldynda turǵan syn-qaterlerge nazar aýdarylyp, bıylǵy 16 naýryzdaǵy «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý joly» atty Qazaqstan halqyna Joldaýda aıtylǵan aýqymdy reformalardyń mán-mańyzy aıqyndalady.
Memleket basshysynyń pikirinshe, «postkeńestik keńistikte bolyp jatqan oqıǵalar aıtarlyqtaı syn-qater tóndirýde, biraq elimizdiń alǵa qadam basýyn tejeı almaıdy».
Prezıdent bıylǵy qańtar aıynyń basyndaǵy oqıǵany eske ala otyryp, beıbit sherýlerdiń jappaı zorlyq-zombylyqqa ulasqanyna jáne el Táýelsizdiginiń 30 jyly ishinde mundaı jaǵdaı buryn-sońdy bolmaǵanyna toqtalady.
Osyǵan baılanysty Prezıdent «Biz áli kúnge deıin osynyń zardabynan tolyq aıyqqan joqpyz. Biraq bul oqıǵadan sabaq alyp, túıtkildi máselelerdi batyl sheshýge jáne alǵa ilgerileýge tolyq daıynbyz», – dep atap ótken.
...
Qasym-Jomart Toqaev aımaqtaǵy geosaıası ahýalǵa túsindirme jasaı otyryp, «Qazaqstan men Reseıdiń arasyn álemdegi eń uzyn shekara baılanystyryp jatyr. Sondyqtan eki el ózara yntymaqtastyqqa negizdelgen erekshe qarym-qatynas ornatqan» dep jazady.
"Eýrazıa qurlyǵy árýaqytta osyndaı dúmpý men dúrbeleńdi bastan ótkerip keldi. Ózimiz ómir súretin Jer ananyń tynyshtyǵyn saqtap, ony damytyp, gúldendirip, beıbitshilik jolynda birlese jumys isteýge kúlli álem elderi múddeli bolýǵa tıis. Erik-jigerimizdi osy maqsatqa baǵyttaýymyz qajet-aq.
Postkeńestik keńistiktegi Reseıden keıingi iri memlekettiń prezıdenti retinde men osy maqsatqa qol jetkizý úshin kúresýge tıispin", – deıdi Toqaev.
Sonymen qatar, Memleket basshysy Ýkraınamen de dástúrli dostyq qatynastarymyzdyń tamyry tereńde ekenine nazar aýdaryp, «qaqtyǵys BUU Jarǵysyna sáıkes tezirek jáne ádil retteledi» dep úmittenetinin aıtady.
"Biz álemniń kóptegen memleketteri sekildi Ýkraınanyń aýmaqtyq tutastyǵyna qurmetpen qaraımyz!
Men Ýkraına prezıdenti Zelenskıı jáne Reseı basshysy Pýtınmen tikeleı baılanystamyn, taraptardy dıalogqa shaqyrýǵa, qarýly qaqtyǵysty beıbit túrde mámilege kelýge úndep kelemin.
Ókinishke oraı, Ýkraınadaǵy jaǵdaı Eýrazıa qurlyǵyn sharpyǵan jalǵyz oqıǵa emes. Qazaqstan Qańtar dúrbeleńin bastan ótkerdi. Beıbit mıtıńiniń sońy atys-shabysqa ulasty. Sol bir qaıǵyly kúnderdiń jańǵyryǵa jurttyń jadynan óshe qoıǵan joq. Mundaı tragedıanyń qaıtip qaıtalanbaýy birinshi kezekte bılikke baılanysty", – deıdi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev qańtar dúrbeleńi Qazaqstandy dúr silkindirgen oqıǵa bolǵanyn atap ótti. Bul jaǵdaıdan elimizge sabaq bolǵany – azamattardyń zańdy talaptary zorlyq-zombylyq pen qýdalaýdan qoryqpaı aıtylýǵa tıis ekenin moıyndaý. Ol memleket pen azamattyq qoǵam arasyndaǵy dıalogtyń shyn máninde nyǵaıýyna jol ashady.
Memleket basshysy óz maqalasynda Qazaqstandy reformalaý jáne jańǵyrtý jónindegi negizgi bastamalary, eń aldymen, halyq kótergen ekonomıkalyq jáne áleýmettik máselelerdi sheshýge baǵyttalǵanyna basa nazar aýdarady. Osy rette, Prezıdent «olardyń bizden ne kútetinin anyq ári aıqyn estidik», – dep atap ótken.
Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, elimiz memlekettik bılikti buryn-sońdy bolmaǵan ortalyqsyzdandyrýǵa, úılesimdi jáne tepe-teńdik júıesin nyǵaıtýǵa kiristi.
Sonymen birge sybaılas jemqorlyq pen aǵaıyngershilik áreketterge tózbeýshilik pikir qalyptasady.
Bul «saıası bılik pen baılyqtyń sanaýly adamnyń qolyna shoǵyrlanýyna» jol bermeıdi.
Reformalar negizgi memlekettik organdarda – Prezıdent Ákimshiliginde, Parlamentte, jergilikti ákimdikterde, sot jáne quqyq qorǵaý júıelerinde júrgiziledi. Memleket basshysy azaptaýlarǵa múldem tózbeýshilik qamtamasyz etiletinine erekshe mán beredi.
Jańa Qazaqstanda bıliktiń tarmaqtary men memlekettik organdar arasynda ókilettikterdiń balansyn basqasha qalyptastyrý josparlanyp otyr.
Memleket basshysy aıtqandaı, shyn máninde, Qazaqstan basqarýdyń «sýperprezıdenttik» modelinen «normatıvtik-prezıdenttik» basqarý túrine kóshedi.
Elimizde saıası áralýandyqty nyǵaıtýǵa arnalǵan aralas proporsıonaldy-majorıtarlyq saılaý júıesin engizýge erekshe mán beriledi. Bul rette Qasym-Jomart Toqaev búginde ózine tıesili prezıdenttik ókilettikterdiń bir bóliginen óz erkimen bas tartatynyn eske saldy.
Memleket basshysy taǵaıyndaıtyn senatorlar sany 15-ten 10-ǵa deıin qysqarady, onyń jartysyn Qazaqstan halqy Assambleıasy usynatyn bolady.
Prezıdent óz maqalasynda «Konstıtýsıalyq ózgeristerdiń aýdan, qala jáne aýyldyq okrýg ákimderine kóbirek ókilettik berýi asa mańyzdy sanalýy múmkin. Budan bylaı olar, eń aldymen, halyq aldynda jaýapty jáne tolyqtaı esep beredi», – dep jazady. Sonymen qatar barlyq reforma azamattyq qoǵamnyń bedeldi ókilderimen tyǵyz dıalog júrgize otyryp ázirlengenine arnaıy toqtalǵan.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan ekonomıkasyn monopolıadan aryltý máselesi týraly aıta kelip, «júıe tek tańdaýly adamdar úshin ǵana emes, azamattarymyzdyń ıgiligine qyzmet etýi kerek» deıdi.
Ókinishke qaraı, buryn bundaı jaǵdaıǵa jıi jol berilgenin eske saldy. Osyǵan baılanysty Prezıdent «ınklúzıvsiz ósim ornyqty bolmaıdy» dep atap ótti.
Sondaı-aq maqalada «olıgarhtar men olardyń monopolıalaryna tıesili orasan mol baılyq elimizdiń jumysshy jáne orta taptarynyń ıgiligine qaıta jumsalady», – dep jazylǵan.
Qasym-Jomart Toqaev eldi odan ári damytý úshin áleýmettik-ekonomıkalyq teńsizdik máselesin sheshýdiń mańyzy zor ekenine mán berdi. Ol «ekonomıka ósken saıyn azamattardyń da áleýeti artýy kerek» dep esepteıdi.
Osyǵan baılanysty «Úkimetke jalaqyny arttyrý jáne kedeıshilik deńgeıin tómendetý baǵdarlamasyn ázirleý tapsyryldy».
Bul jaǵdaıda halyq úshin alǵashqy naqty qadamdar eń tómengi jalaqyny 40 paıyzǵa arttyrý jáne búdjettik sala qyzmetkerleriniń jalaqysyn kóterý bolmaq. Memleket basshysy «shaǵyn bıznestiń salyq júktemesi tómendeıdi. Al Qazaqstannyń óndirýshi kompanıalary ekonomıkalyq aýyrtpalyqtyń salmaǵy men úlesin kóbirek jáne ádil kóteredi», – dep eske salady.
Jalpy, Prezıdenttiń aıtýynsha, bul reformalar halqymyz úshin betburys kezeńine jol ashady. Elimiz búginde toqyraý jolyn emes, údemeli damý baǵytyn tańdaıdy.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev maqalasyn «Áli uzaq jol júrýimiz kerek. Seriktestestik el ishinde de, halyqaralyq deńgeıde de – beıbitshilik pen órkendeýdiń ortaq bolashaǵyn qurýdyń birden-bir joly.
Biz Eýropa men AQSH-tan qol úzgimiz kelmeıdi, kerisinshe 30 jyl boıy jalǵasyp kele jatqan dostyq pen áriptestikti damyta túsýge múddelimiz»
– dep qorytyndylaıdy.
Dalanews anyqtamasy:
AQSH-tyń 37-shi Prezıdenti Rıchard Nıksonnyń bastamasymen 1985 jyly negizi qalanǵan bul jýrnaldy Ulttyq múddeler jónindegi ǵylymı-taldaý ortalyǵy shyǵarady. Ol negizinen saıasat pen halyqaralyq baılanystarǵa arnalǵan. Basylymnyń turaqty avtorlarynyń arasynda belgili amerıkalyq saıasatkerler men sarapshylar bar.
Sondaı-aq, osy jýrnalda Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın men ataqty amerıkalyq saıasattanýshy Frensıs Fýkýıamanyń maqalalary, atap aıtqanda, onyń áıgili «Tarıhtyń sońy» shyǵarmasynyń mátini jarıalanǵan.
2022 jylǵy 4 sáýir
