Qazaqstanda kásipkerlerdi qoldaýǵa arnalǵan túrli baǵdarlama bar. Tipti, kásipkerler aıaqqa turyp alýy úshin qaıtarymsyz granttar da beriledi. Qazaqstandyq kásipkerlerge qoldaý jan-jaqty júrgizilýde dep nyq senimmen aıtýǵa bolady. Kereke deseńiz, el prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev ta otandyq kásipkerlermen jıi kezdesip turady. Prezıdent Joldaýynda da kásipkerlerge qatysty naqty tapsyrma berilip, olardyń otandyq ekonomıkadaǵy orny atalyp ótedi. Mysaly Memleket basshysy biz ekonomıkanyń ósimin keminde 6-7 paıyzǵa jetkizýimiz keregin, ol úshin bıznestiń jeke bastamalaryna barynsha qoldaý kórsetý qajet ekenin atap ótken bolatyn.
«Orta kásipkerlikti damytý máselesine toqtalǵym keledi. Sońǵy jyldary qabyldanǵan sharalardyń arqasynda shaǵyn jáne iri bıznes turaqty damı bastady. Alaıda orta kásipkerliktiń damý qarqyny áli de báseń. Jańa ekonomıkalyq úlgige kóshý úshin ony «qolmen kóterýge» týra keledi. Eń aldymen, orta bıznestiń damýyn tejep turǵan kedergilerdi joıý qajet. Orta kásipkerliktiń basym bóligi ábden damyǵan kezde bólshektenip ketedi. Óıtkeni, olarǵa shaǵyn bıznes deńgeıinde qalǵan áldeqaıda «qolaıly». Úkimet shaǵyn bıznesti ózara birigip, iri kásip ıeleri bolýǵa yntalandyrý úshin zańǵa ózgerister engizýi kerek. Elimizdiń naryǵynda belsendi jumys istep jatqan tabysty orta kásiporyndar kóp emes. Olarǵa qoldaý kórsetý qajet. Mundaı kásiporyndardyń árqaısysyna qatysty naqty jospar ázirleý kerek. Sol arqyly olardyń óndiris qabiletin arttyryp, ónim kólemin eki-úsh ese kóbeıtý qajet. «Bıznestiń jol kartasy» jáne «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵdarlamalaryn biriktirgen jón. Ony shaǵyn jáne orta kásipkerlikti qoldaıtyn keshendi baǵdarlamaǵa aınaldyrý kerek», – degen bolatyn Prezıdent óz Joldaýynda.
Elimizde shaǵyn kásibin dóńgeletip júrgen azamattardyń biri – Almaty oblysynyń týmasy Arman Alpysbaev. Jasy nebári 21-degi azamat jıhaz kásibimen aınalysyp, tabys taýyp otyr. Jas kásipker nápaqasyn taýyp otyrǵan eńbegi men kásiptik joly jaıly baıandady.
– Eń aldymen ózińiz jaıly qysqasha aıta ketseńiz. Qaı óńirdiń týmasysyz?
– Jasym 21-de. Almaty oblysy, Qarasaı aýdany, Kólashy aýylynda turamyn. Joǵary oqý ornyn oqyp júrgen kezimde kásipke tolyq bet buramyn dep sheshtim. Barlyq ýaqytymdy kásipke arnaımyn dep joǵary oqý ornyn 1 kýrsta tastap ketkenmin.
– Kásip salasynda júrgenińizge kóp boldy ma? Kásipkerlikke jalpy qalaı keldińiz?
– 18 jasymnan bastap kásippen aınalysyp bastadym. Bastapqyda onlaın dúken ashyp kórdim. Ol kezde oıynshyq, aıaq kıim, kıim sekildi zattardy sata bastadym. Artynsha kásipkerlik bilim izdene kele ortasha chegi joǵary salamen aınalysýǵa sheshim qabyldadym. Osylaısha jıhaz salasyna bet buryp, bastap kettim.
– Óz kásibińiz jaıly aıta ketseńiz?
– Jıhaz salasyn bastaǵanyma 2 jyl ýaqyt boldy. Qazirgi tańda daıyn óndiris oryndarymen kóterme baǵada alyp satýǵa kelisip, jumys istep júrmiz. Qazaqstan boıynsha onlaın saýda jasaımyz.
– Eń alǵash kásipti qolǵa alyp, bastaǵan kezde qandaı da bir qıyndyqtar boldy ma?
– Bastapqy kezde, árıne, qıyndyqtar boldy. Eń aldymen, biliktiliktiń jetispeýi. Ekinshiden, sapaly óndiris oryndaryn tabýdyń ózi úlken bir jumys bolatyn. Olardy taýyp qana qoımaı, óndiris oryndarymen kelise bilý de birshama eńbek pen ýaqytty talap etedi.
Úshinshiden, bizge Qazaqstannyń túrli qalasynan tapsyrys túsip turady. Sondyqtan basqa qaladaǵy klıentterimizge jıhazdardyń jetkizilý sapasy da jaqsy ári joǵary bolýy mańyzdy. Qazir olardyń bárin ońtaıly sheship, eldiń túkpir-túkpirindegi satyp alýshylarymyzben jaqsy jumys istep jatyrmyz.
– Qazirgi jumys qarqynyńyz qalaı? Jasyryn bolmasa tabysyńyz jaıly qysqasha aıta ketseńiz.
– Qazir aı saıynǵy aınalymymyz – 25 mıllıon teńgedeı. Onyń ishinde 2-3 mıllıon teńge taza tabys bolyp jatyr. Ýaqyt ótken saıyn jıhazǵa degen halyqtyń suranysy men talǵamy da ósip jatyr.
– Elimizde jıhaz kásibi tabysty dep oılaısyz ba?
– Qazaqstanda jıhaz jasaý arqyly jaqsy tabys tabýǵa bolady dep aıta alamyn. Jıhaz ǵana emes, barlyq sala tabysty. Tek onymen jolyn taýyp, berilip aınalysý kerek. Sonymen qatar, kóp nárse adamnyń eńbek qabiletine de baılanysty. Eńbek ete bilgen adam kez kelgen salada tabysty bolary sózsiz.
– Kásip – táýekelmen baılanysty. Siz kásip úshin táýekelge barǵan kezderińiz boldy ma?
– Árıne, ondaı jaǵdaılar boldy. Mysaly basqa qaladaǵy klıentterimizge aldyn ala eshqandaı aqsha almaı-aq tapsyrysyn jibergen kezderimiz boldy.
Qazirgi tańda ártúrli adamdar bar ǵoı. Adal adamdar da bar, aldap ketetin adamdar da kezdesip jatady. Biraq jıhazymyz jetken soń satyp alýshylarymyz tólemin jasady.
Odan bólek, Ózbekstannan jıhazdar aldyrǵan kezimiz boldy. Ol kezde olar týraly tolyq bilmedik. Qazir ondaı nárseniń bárin eskerip júremiz. Sebebi, osy ýaqytqa deıin aıtarlyqtaı tájirıbe jınadyq deýge bolar.
– Kásibińizde qandaı da bir toqyraý, qıynshylyq bolǵan kezder boldy ma?
– Toqyraý da, qıyndyq ta kez kelgen kásipkerdiń basynan ótetin jaǵdaı. Bizde qarjy tarapyn durys júrgizbegennen bolǵan qıyndyqtar bar. Aýqymdy saýda jasap júrgen qoımalarymyzben durys eseptespeı, aqsha joǵaltyp alǵan kezderimiz boldy.
– Elimizde kásipkerlerge jaǵdaı jasalǵan dep esepteısiz be?
– Elimizde kásipkerlerge kóp jaǵdaı jasalǵan. Biraq ókinishke oraı ol týraly barlyq kásipkerler nemese jastar bile bermeıdi. Tipti, bizdiń elimizde jergilikti kásipkerlerge jasalyp jatqan múmkindikterdi shetelden kelgen kásipkerler kelip, kórip, baıqap jatady.
Tek eńbektenýden buryn bilim alǵan durys dep oılaımyn. Eger bilim bolsa 1 apta eńbektenip jasalǵan jumysty, 3 kúnde oryndaýdyń sheshimin tabýǵa bolady.
– Ádemi áńgimeńizge raqmet!
