Qazirgi jahandaný dáýirinde adamzat balasynyń aldynda turǵan ózekti máselelerdiń biri – beıbitshilik pen turaqtylyqty saqtaý. Bul turǵyda dinaralyq kelisim – qoǵamdaǵy tynyshtyqtyń, yntymaq pen ózara túsinistiktiń mańyzdy tiregi. Ártúrli dindi, tildi, mádenıetti ustanatyn ult ókilderi arasynda syılastyq pen tatýlyq ornamaǵan jerde turaqty damý týraly aıtý múmkin emes.

Sebebi, dinaralyq dıalog – ózara túsinistiktiń altyn kópiri. Ol qoǵamdaǵy túrli din ókilderiniń bir-birin tereńirek túsinýine, ashyq pikir almasýyna, tózimdilikti damytýyna jol ashady. Dinder arasyndaǵy erekshelikter men aıyrmashylyqtarǵa qurmetpen qaraýǵa shaqyrady. Álemdik jáne dástúrli dinderdiń túpki maqsaty – adamgershilikke, meıirimdilikke, ádildikke tárbıeleý.  Al dinaralyq kelisim osy ortaq qundylyqtar negizinde adamdar arasynda senim men tatýlyqty qalyptastyrady, qoǵamdyq turaqtylyqqa tikeleı áser etedi.

Qoǵamdyq turaqtylyq – memleket damýynyń irgetasy. Halyq arasynda dinaralyq arazdyq pen alaýyzdyq týyndaǵan jaǵdaıda, eldiń berekesi men yntymaǵyna syzat túsip, damýyna qaýip tónedi.  Al adamdar bir-biriniń dinı erekshelikterine qurmetpen qarap, syılastyq pen tatýlyqta ómir súretin bolsa  qoǵamnyń ilgeri damıtyny anyq. Sondyqtan dinaralyq kelisim – tek rýhanı ǵana emes, saıası jáne áleýmettik turaqtylyqtyń da negizi.

Beıbitsúıgishtik pen yntymaq tárizdi qasıetti qundylyqtar qazaq halqynyń tarıhı sanasynda ejelden qalyptasqan.  «Biz qazaq degen mal baqqan elmiz, eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz...», - dep úsh ǵasyrǵa jýyq ýaqyt buryn ataqty Qazybek bıdiń  aıtqany sonyń dáleli ispetti. Mańaıynan jaý izdemegen, kerisinshe dostyq peıil tanytatyn, qonaqjaı  halqymyzdyń urpaǵy da ózge adamdardyń dini men senimine qurmetpen qarap, tatýlyqta ómir súrip keledi. Bul tarıhı dástúrdiń jańa deńgeıde  jalǵasyn taýyp kele jatqanynyń jarqyn kórinisi jáne  basqa elder úshin úlgi bolatyn tájirıbe.

Halyqaralyq mańyzdy alańdarda dinaralyq kelisim máselesi qozǵalǵanda eń aldymen qazaqstandyq qoǵamdyq kelisim úlgisin mysalǵa keltiredi. Qazaqstan – kópultty ári kóp konfesıaly memleket.  Elimizde 130-ǵa jýyq ult ókili tatý-tátti ómir súrýde jáne olar ár túrli dindi ustanady. Sońǵy málimetterge sáıkes Qazaqstanda 18 konfesıany qamtıtyn 3999 dinı birlestik tirkelgen. Osyndaı etnostyq, konfesıalyq jáne mádenı sanalýandyq jaǵdaıynda beıbitshilik pen birlikti saqtaý – memlekettiń negizgi ustanymdarynyń biri.

Elimizde 2003 jyldan beri júıeli túrde ótkizilip kele jatqan Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń Sezi sonyń aıǵaǵy. Bul forým Qazaqstandy beıbitshilik pen kelisimdi basty qundylyq etken el ekenin búkil álemge pash etti, sondaı-aq jahandyq dinaralyq dıalogtyń biregeı jáne bedeldi tuǵyrnamasyna aınaldy.

Álemdik jáne dástúrli dinder qaýymdastyǵy arasynda ózara qurmet pen tózimdilikke qol jetkizýge jáne búkil adamzatqa ádil, qaýipsiz bolashaq qurýǵa baǵyttalǵan halyqaralyq bedeldi forým óziniń mısıasyn oryndap keledi.

Sonymen qatar,  álemdik jáne dástúrli dinder lıderleri, bedeldi saıasatkerler men  qoǵam qaıratkerleriniń qatysýymen ótetin halyqaralyq mańyzy bar dıalog platformasynyń yqpalyn odan ári nyǵaıtý úshin «Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleri Sezin damytýdyń 2023-2033 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy» ázirlendi.

Atalǵan qujatqa sáıkes adamdardyń dinı sezimderin qaqtyǵystar men soǵys qımyldaryn órshitý jáne ýshyqtyrý úshin paıdalanýǵa jol bermeý, radıkalızmge, ekstremızmge, terorızmge jáne zorlyq-zombylyqqa olardyń kez kelgen kórinisterinde úzdiksiz qarsy turý Sıeziń negizgi maqsattarynyń biri bolyp tabylady.

Dinder men ulttar arasyndaǵy dıalog pen syılastyqty nyǵaıtyp, kelispeýshilikti kúsh kórsetý arqyly emes, kelisim men ymyraǵa kelý arqyly sheshýge shaqyrady. Bul ásirese álemde geosaıası qarama-qaıshylyqtar men shıelenister órship turǵan kezeńde úlken mańyzǵa ıe ekeni daýsyz.

Biz budan dinaralyq kelisimniń beıbitshilik pen yntymaqty saqtaýda  asa mańyzdy ról atqaratynyn kóremiz. Sebebi, din – óte názik másele. Adamnyń dinı nanymy onyń jeke basynyń sharýasy bolǵanymen, ol qoǵamǵa tikeleı áser etedi.

Turaqtylyqty berik ustaýdy kózdegen kez kelgen memleket dinaralyq  kelisimge erekshe nazar aýdarady.  Sebebi,  dinaralyq kelisim – turaqtylyqtyń negizgi komponentteriniń biri.  

Qazaqstandyq dinaralyq kelisim úlgisi – toleranttylyqtyń, parasattylyqtyń jáne ózara qurmettiń nátıjesi. Bul – elimizdiń beıbit ómir súrýiniń, turaqty damýynyń kepili.

Dinaralyq kelisimdi saqtaý – tek memlekettik quzyryndaǵy nemese din qaıratkerlerine júktelgen sharýa emes. Ol búkil qoǵamnyń ortaq isi, árbir azamattyń mindeti.

Ýaqyt synynan ótken ultaralyq jáne dinaralyq kelisimniń qazaqstandyq modeline súıene otyryp, qurmet pen túsinistik, sabyr men tózimdilik arqyly ǵana biz ulttyń birligin nyǵaıtyp, eldiń yntymaǵyn saqtaı alamyz. Osy qundylyqtardy kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, keler urpaqqa amanattaý arqyly ǵana biz jarqyn bolashaqqa nyq qadam basamyz.

Dinaralyq kelisim – bul tek dinı máselelerdiń ǵana emes, jalpyulttyq birliktiń, áleýmettik turaqtylyqtyń, beıbit ómirdiń negizi. Tatýlyq bar jerde – bereke bar. Sondyqtan árqaısymyz dinı tolerantylyqty, syılastyq pen kelisimdi saqtaýǵa úles qosaıyq.    

Q.Beısengazın,

Konfesıaaralyq jáne dinaralyq dıalogtyń halyqaralyq ortalyǵynyń Ádistemelik jumys jáne jınaqtaý departamentiniń bas sarapshysy