Sıanıd qospasy arqyly altyn óndirýdi Qazaqstanda oılap tapqan joq, bul tehnologıa ótken ǵasyrdyń ortasynan beri álemniń kóptegen elinde qoldanylyp keledi. Bul týraly búgin Óskemende ótken tabıǵat baılyǵyn paıdalaný máselesine qatysty kezdesýde ekolog Dáýlet Asanov aıtyp berdi.
Keıingi kezde qoǵamda, ásirese áleýmettik jelide Maraldydaǵy altyn óndirý fabrıkasynda qoldanylatyn sıanıd qospasynyń zıany týraly qaýeset kóp aıtylyp júr. Jýrnalısermen bolǵan kezdesýde ekolog bul hımıalyq qospaǵa qatysty alyp-qashpa áńgimeniń núktesin qoıdy.
Onyń aıtýynsha, Maraldy aýyly mańyndaǵy salynyp jatqan altyn óndirý fabrıkasynda qoldanylatyn sıanıd qospasy qorshaǵan ortaǵa eshqandaı zıan tıgizbeıdi.
– Sıanıtti paıdalanýdyń arnaıy tehnologıasy bar. Ony eshkim ashyq túrde qoldanbaıdy. Maraldydaǵy altyn óndirý fabrıkasynda sıanıt jabyq sehta sý, belsendirilgen kómir jáne basqa da zattarmen aralastyrylyp qospa retinde daıyndalady, sodan keıin ǵana ony jabyq qubyr arqyly kenge quıady.
Al kenniń ózi eni 4 metr bolatyn dambymen qorshalǵan jabyq aýmaqta saqtalady jáne ol 250 myń tonna mólsherinde. Jabyq jerde saqtalǵan kenniń astynda jerasty sýlaryn lastanýdan saqtaıtyn arnaıy ekran bolady. Bul ekran 30 sm qalyńdyqtaǵy betomata taqtalardan turady. Onyń ústinde arnaıy geomembrana tóseledi. Jobalyq sheshimde onyń qalyńdyǵy 0,8 mm bolýy kerek dep kórsetilse, Maraldydaǵy kásiporynda adamdar men qorshaǵan ortanyń qaýipsizdigin arttyrý úshin ony 1,5 mm-ge deıin qalyńdatqan.
Iaǵnı, qorǵanysh qabaty eki esege deıin qalyńdady. Sodan keıin eń joǵarǵy qabatyna topyraq jaıylady. Topyraqtyń betinde ken jatady. Iaǵnı, kenge quıylǵan sıanıt qospasy birneshe qabattan ótip bolǵansha quramyna altyndy jınaıdy da, eń túbine jetkende keri qaraı sehqa jabyq qubyrmen jóneltiledi.
Osylaısha sý kózderi men qorshaǵan ortany lastanýdan qorǵaý úshin fabrıkada tuıyq sheńberli óndirý ádisi júzege asyrylady. Aıtalyq, fabrıka men siltisizdendirý alańynyń ortasynda óndiristik sý aınalmaly júıede júredi. Búkil óndiris sehtyń ishinde, jabyq túrdegi arnaıy qurylǵylardyń ishinde júredi. Sondyqtan sıanıdtiń ózenge nemese jerasty sýlaryna qosylýy múmkin emes, – deıdi Dáýlet Asanov.
Sonymen qatar ekolog fabrıkada suıyq qaldyqtar bolmaıtynyn atap ótti. Al eger alda-jalda tótenshe jaǵdaı bola qalsa qoldanylǵan sınaıd qospasy arnaıy shuńqyrǵa aǵyzylady, ol jerde de tehnologıalyq qaýipsizdik qatań saqtalǵan.
Esterińizge sala keteıik, áleýmettik jelilerde SHQO-daǵy jer qoınaýyn paıdalanýshylar men adamdar arasynda daý-damaı týyndap, sońy tártip buzýshylyqqa deıin barǵan. Máseleniń mán-jaıyn anyqtap, shynaıy aqparat alý úshin jergilikti BAQ ókilderi arnaıy kezdesý uıymdastyrý jóninde bastama kótergen. «Altainews» medıa-ortalyǵynyń uıymdastyrýymen memlekettik organdar, sarapshylar men jýrnalıser arasynda ashyq dıalog boldy.
