Atalǵan talap sonyń ishinde júk tasymalyna, EAEO elderiniń arasyndaǵy tranzıtke de qatysty. Naqtyraq aıtsaq qazirde ishki jáne eksporttyq jeke tarıfterdiń ornyna Eýrazıalyq odaq aıasynda júk tasymaldaýǵa birizdendirilgen tarıf belgilengen.
Odaq sotynyń Joǵary alqasynyń túsindirýinshe birizdendirýdiń máni mynada: múshe memleketter kelisimge kele otyryp, temirjol tasymaly salasyndaǵy qoldampazdyqtan erikti túrde bas tartty,
Birizdendirilgen tarıfti árbir el óz betinshe, biraq belgili bir shekteýlerdiń sheńberinde belgileıdi.
Sol birizdendirilgen tarıf QTJ-niń kóńilinen shyqpaı otyr.
QTJ bylaı deıdi...
Birinshiden, «birizdendirilgen tarıftiń shekti deńgeıin bekitý boıynsha Tabıǵı monopolıalardy retteý komıtetine arnalǵan negizder tizbesin keńeıtýdi» surady.
Ekinshiden, eń bastysy — birizdendirilgen tarıfti barlyq baǵyttar boıynsha tranzıttik deńgeıge deıin arttyrý
Tranzıttik tarıf aıtarlyqtaı joǵary. Ony Ózbekstan EAEO-ǵa kirgenge deıin, tez arada júrgizý kerek. Óıtkeni bizdiń aýmaqtan, sonyń ishinde temirjol arqyly kóp kólemde ózbek júkteri tasymaldanady.
Tehnıkalyq turǵydan bul arttyrý/tómendetý koefısıentterin engizý sekildi kórinýi kerek.
Dálel retinde reseılikterge silteme jasaıdy. Mysaly, «Reseı temirjoldary» tarıfke RF port mańyndaǵy stansıalar men qurlyqtaǵy shekara ótkelderi arqyly eksporttyq tasymaldardyń ústemesin de qosqan.
Budan basqa, RTJ júkterdi tasymaldaýǵa arnalǵan birizdendirilgen tarıftiń deńgeıin óz betimen (belgilengen baǵa shekteri sheńberinde bolsa da) ózgertýge quqyly. Olar ózderiniń júk jóneltýshileriniń múddesine qaraı túrli koefısıentter belgilep, birizdendirilgen tarıfti óz paıdasyna asyrady.
Alaıda, Reseı kompanıasynyń mundaı áreketteri Dostastyqtyń qujattaryna qaıshy keledi. Eger bizdiń bıznesimiz de osyndaı qadamdarǵa barsa, ol da kelisimdi buzýshyǵa aınalady.
Atap aıtqanda, temirjol kóligi qyzmetterine qol jetkizýdi retteý tártibiniń 8-tarmaǵynda múshe memleketterdiń aýmaqtary boıynsha temirjol kóligimen júkterdi tasymaldaý kezinde qatynas túrleri boıynsha (eksporttyq, ımporttyq jáne memleketishilik tarıfter) kez kelgen koefısıentsiz birizdendirilgen tarıfter qoldanylady dep aıtylǵan.
Tarıf eki ese kóterilýi múmkin
Óz koefısıentterin engizý kezinde reseılikter júk jóneltýshilerdiń múddelerin basshylyqqa alǵanyn túsiný kerek.
Mysaly, Reseıiń Kemerovo oblysyndaǵy Kýzbass kómirin óndirýshilerdiń júgin tasymaldaý kezinde tómendetilgen koefısıent qoldanylady, al Qazaqstannan kómirine mundaı jeńildik jasalmaıdy.
Al óz aýmaǵynda basqalaryna zıan keltire otyryp, bir qatysýshyny qoldaý EAEO týraly sharttyń erejelerine qaıshy keledi.
Iaǵnı Qazaqstanda osyndaı tájirıbeni qaıtalaý týraly ótinish Odaqtyń negizgi maqsaty – taýarlardyń, qyzmetterdiń, kapıtaldyń jáne eńbek resýrstarynyń biryńǵaı naryǵyn qalyptastyrý talabyna qaıshy keledi.
Eger kólik qyzmetterin alatyn bolsaq, ortaq naryqty qalyptastyrýǵa birizdendirilgen tarıfter negiz boldy.
Bul qaǵıdany buzý qazaqstandyq óndirýshige qalaı áser etedi?
Birinshiden barlyq baǵyt boıynsha tasymaldaý shyǵyny ósedi. Tipti birneshe esege ósedi. Mysaly, aldyn ala jasalǵan baǵalaý boıynsha kómir men temir keni shıkizatyn tasymaldaýdyń tarıfteri 1,7-2 esege (tipti áleýetti jeńildikti eskere otyryp) kóterilýi múmkin.
Eger Reseılik tarap koefısıentti kóterse, bul bizdiń eksporttyq ónimniń básekege qabilettiligine úlken soqqy bolady.
RTJ Qazaqstanda birizdendirilgen tarıfter eń tómengi deńgeıde degen taǵy bir dálel keltiredi. Biraq bul qate pikir. Ortasha eseppen bizdiń elimiz ben Reseıdegi birizdendirilgen tarıfter sáıkes deńgeıde.
Mindetterdi oryndaýdan bas tartýǵa bolmaıdy
Joǵary aıtylǵandardan kelesideı qorytyndy shyǵarýǵa bolady.
- EAEO týraly shartqa sáıkes júk tasymaly kezinde temirjol qatynasy túrleri boıynsha birizdendirilgen tarıfterdi qoldaný — memleketterdiń mindeti.
- Saralanǵan (joǵary) tarıfterdi engizý EAEO týraly sharttyń temirjol kóligi salasyndaǵy mindettemelerine qaıshy keledi.
- Qazaqstanda júk tasymaldaý tarıfterin retteý RF-men salystyrǵanda ıkemdirek deýge bolady.
- Tutynýshynyń (tutynýshylar tobynyń) odaqqa múshe memleketterdiń kez kelgenine tıesiligi qaǵıdaty boıynsha saralaýǵa tyıym salynady.
RTJ usynǵan tarıftik saıasat EAEO týraly shartqa tikeleı qaıshy keledi. Sondaı-aq bul birqatar otandyq kásiporyndarǵa aıtarlyqtaı soqqy bolady.
RTJ sońynan normalar men kelisimderdiń buzýdyń ornyna, osyndaı kelisimdi buzý áreketterin boldyrmaýǵa jáne olardyń qoldanylmaýyna qol jetkizý kerek.
Rollan MUQAMETQALI
