Qazaqstanda avtolızıngke qyzyǵýshylyq artyp keledi. Alaıda bul qarjylaı quraldyń tıimdiligi men qaýipteri áli de kóp adamǵa túsiniksiz. Ekonomıs Rasýl Rysmambetov Dalanews.kz agenttigine bergen suhbatynda avtolızıngtiń negizgi táýekelderin jan-jaqty túsindirdi.
Avtolızıng kimderge tıimdi?
Sarapshynyń sózinshe, avtolızıng eń aldymen shaǵyn jáne orta bızneske tıimdi.
“Taksı, jetkizý qyzmeti, júk tasymaly sekildi salada jumys isteıtin kásipkerler kólikti tabys tabý úshin paıdalana alady. Mundaı jaǵdaıda lızıń aqshany birden jumsamaýǵa, kólik qunyn birtindep tóleýge múmkindik beredi. Osylaısha qarajatty óz aınalymynda qaldyrady”, – dedi ekonomıs.
Al qarapaıym azamattar úshin avtolızıngtiń qoljetimdiligi shekteýli.
“Sebebi bastapqy jarna ádette 20–30%-dy quraıdy, al tıimdi mólsherleme avtokredıtke qaraǵanda sál joǵary. Halyqqa bul ónim premıým sanatqa jatady”, – dep túsindirdi ol.
Lızıń pen avtonesıeniń aıyrmashylyǵy
Rysmambetov jeke tulǵalar úshin avtonesıe, al kásipkerler úshin lızıń tıimdi ekenin atap ótti.
“Negizgi aıyrmashylyq - menshik quqyǵynda. Avtonesıe rásimdelgen kezde kólik birden satyp alýshynyń atyna tirkeledi, al lızıńte tolyq ótelgenge deıin satýshynyń menshiginde qalady. Búginde avtokredıtterdiń paıyzdyq mólsherlemesi 18–20%, al avtolızıngte ol 22–26% shamasynda. Biraq óte tómen paıyzben beriletin jeńildetilgen avtonesıe de bar. Siz kásipker bolsańyz, lızıńtiń salyqtyq artyqshylyqtary bar. Máselen, QQS pen amortızasıany esepten shyǵarý múmkindigi qarastyrylǵan. Ásirese kólik jumys úshin paıdalanylsa jáne kólik sany kóp bolsa”, - dep qosty ol.
Avtobaǵanyń ózgerýi qandaı qaýip týdyrýy múmkin?
Sarapshy avtolızıng alýshylar úshin eń úlken táýekeldiń biri “aktıv baǵasynyń” ózgerýi ekenin aıtady.
“Eger kóliktiń naryqtaǵy baǵasy tússe, qaryzdyń qalǵan somasy avtokóliktiń ózindik qunynan kóp bolyp ketýi múmkin. Mundaı jaǵdaıda kelisimdi buzý nemese merziminen buryn toqtatý klıentke tıimsiz”, – deıdi ol.
Al baǵalar ósken jaǵdaıda eski kelisimder tıimdirek bolǵanymen, jańa kelisimder qymbattaı beredi. Sebebi kompanıalar ınflásıalyq táýekelderdi aldyn ala qosady.
“Menińshe, kólik sheteldik pe, álde Qazaqstanda óndirilgen be, osynyń da aıyrmashylyǵy bar”, - deıdi ol.
Valúta baǵamyna táýeldilik
Rysmambetovtiń aıtýynsha, keı lızıńtik kompanıalar syrtqy naryqtan dollar nemese eýromen qaryz alady, sondyqtan teńge qunsyzdansa klıentter de qosymsha shyǵynǵa ushyraıdy.
“Kýrs baǵasy 10–15% ósse, tólemder de shamamen sondaı mólsherge qymbattaıdy”, – dep eskertti sarapshy.
Avtomobıl qunyna qatysty shekteýler
Ekonomıstiń aıtýynsha, kóptegen baǵdarlamada lımıtter bar.
“Jeńil kólikterge 25–30 mln teńge shamasynda shekteýler bolýy múmkin. Al júk kólikteri men arnaıy tehnıkalarda mundaı lımıt joq. Biraq sheshim klıenttiń tólem qabiletine jáne kompanıanyń qarjylyq lımıtterine qaraı qabyldanady”, – deıdi ol.
Ekonomıka úshin mańyzy
Sarapshy avtolızıngtiń ekonomıkanyń naqty sektoryna yqpalyn da atap ótti.
“Lızıń – bul uzaq merzimdi qarjylandyrý quraly. Ol bızneske avtoparkti jańartýǵa, ónimdilikti arttyrýǵa jáne banktik kredıtke júginbeı-aq jumys oryndaryn qurýǵa múmkindik beredi. Logıstıka, servıs, qurylys, agrosektor sekildi salalar kóbinese lızıń arqyly damıdy. Mysaly, traktor nemese júk kóligin lızıńke alýǵa bolady. Sondaı-aq bul qurastyrý kásiporyndary men dılerlik jelilerdiń damýyn yntalandyrady, demek salyq túsimderi men ónerkásiptik óndiristiń ósýine yqpal etedi”, – dedi Rysmambetov.
Lızıń alýshylar jiberetin basty qatelikter
Ekonomıs lızıń alýda klıentterdiń jiberetin negizgi qatelikterine toqtaldy.
“Kóbinese lızıń alýshylar uzaq merzimdi kelisimderde valútalyq táýekelderdi elemeıdi. Sodan soń óz tabysyn asyra kórsetip, naqty qarjylaı aǵyndaryn dál eseptemeıdi. Kóp jaǵdaıda tek lızıńti alý úshin shekten tys optımısik boljam jasaıdy, biraq keıin tólemderdi jabý úshin qarjy izdep qınalady. Úshinshiden, saqtandyrý, tehnıkalyq qyzmet kórsetý, salyq sekildi qosymsha shyǵyndarǵa mán bermeıdi. Al eń keń taraǵan qateliktiń biri — kelisimshartty tolyq oqymaý. Sonyń saldarynan aıyppuldar, ósimpuldar men kelisimdi buzý tártibi kóp jaǵdaıda klıent úshin jaǵymsyz tosynsyıǵa aınalady”, — dep túıindedi sarapshy.
