Belgili jýrnalıs, qalamger Jadyra Shamuratova qoǵamdaǵy aýyr áleýmettik taqyryptardyń birine qalam terbep, jastar arasynda jıilep ketken sýısıd máselesine alańdaýshylyq bildirdi. Onyń aıtýynsha, sońǵy ýaqytta jastardyń kenet qaıtys bolýy bizdiń rýhanı-áleýmettik jaǵdaıymyzdyń aýyr kórinisi ǵana emes, ult bolyp oılanatyn ózekti máselege aınalyp otyr, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Alaqandaı aýylda arasyna 2-3 kún salyp eki sýısıd boldy. Óte aýyr. Estigeli oı ákete beredi. Oqýyn jap-jaqsy oqyp júrgen jap-jas jigitterdi buǵan ne ıtermelegeni jumbaq. Eger adam mas bolsa, psıhıkalyq aýytqýy bolsa, uzaq ýaqyt depressıa jaǵdaıynda bolsa, bálkim, sol áser etti dep boljar edi... biraq keshe ǵana qatarymen kúlip-oınap júrgen súlimdeı jigitter búgin joq, áke-sheshesi eseńgirep qalǵasyn ol boljam ne beredi?" - dedi avtor.
Onyń aıtýynsha, buǵan birneshe sebep bolýy múmkin. Birinshiden, qarjylyq qıyndyqtar, qaryzdar men býkmekerlik oıyndardyń qysymy jastardy tyǵyryqqa tireıdi.
"18 jasqa tolǵan kez kelgen azamatqa nesıe berýdi toqtatýǵa zań shyǵarý kerek. Quqyqtyq turǵyda eresek bolǵanmen, rýhanı turǵyda áli jetilmegen jastar oılanbaı bir qıyndyqtan shyǵamyn dep ekinshisine urynady. Jasy 23-ke tolǵan jastardyń ózine nesıe alýǵa ata-anasynyń ruqsaty bolýy kerek", – degen oı aıtady ol.
Ekinshiden, áleýmettik jelilerdegi jalǵan ıdealdar men jaltyraq ómir obrazdary da jas býynǵa aýyr tıip otyr. Jas adamdardyń kópshiligi ózin basqalardan kem sanap, ómirge qushtarlyǵyn joǵaltyp, kúızeliske túsedi.
Úshinshiden, qoǵamda emosıalyq saýattyń tómendigi, ishki sezimdi ashyq aıtpaý, "shyda, úndeme, el ne deıdi?" degen shekteýlerdiń saldary óte aýyr. Avtor bul týraly bylaı deıdi:
"Aıtpaımyz. İshimizdi ashpaımyz. Tyńdamaımyz. Janyna úńilýge tyryspaımyz. Óıtkeni biz emosıaǵa saýatsyz qoǵambyz. Bizdiń kóbimizdiń balamyz jaıly maǵlumatymyz – "Oqyp júr me? Tamaq ishti me? Aqshasy bar ma?" boldy, sonymen shekteledi. Balanyń jan dúnıesinde ne bar, nege ońashalana beredi, nege oı ústinde, ishinde áldebir kúızelis joq pa, ne oılaıdy, ol jaıly sóılesýge ýaqyt tappaı qalamyz. Jyly sóz… ony qımaǵannan emes, sony aıtýǵa, qabyldaýǵa daǵdylanbaǵannan. Bizdiń ózimiz "sezimińdi aıtpa, qatty bol, úndeme, shyda, namysyńa tıedi, el ne deıdi?" degen sózben óskendermiz ǵoı", - dedi ol.
Jadyra Shamuratova jastardyń osyndaı jaǵdaıǵa ushyraýynyń taǵy bir sebebin ishki emosıonaldy ımýnıtettiń álsizdiginen dep sanaıdy. Jas adamdar alǵashqy sátsizdik, mahabbattaǵy túńilý, ata-ananyń qysymy nemese bolashaq aldyndaǵy belgisizdik sekildi máselelerdi kótere almaı, tyǵyryqqa tireledi.
"Bir ózi ǵana biletin qıyn jaǵdaıǵa ushyraǵan, kim qalaı qabyldaıdy dep aıtýǵa batyly jetpeı ishki qaıǵysymen arpalysyp júrip te ómirdiń talaı soqpaǵynan ótken qanshama adamdar bar, olar únsiz júrip ómirdi tanyǵan, danalyqqa jetken bolýy múmkin. Biraq, úlken adamdardyń bári shyńdalǵan, qaıralǵan deýge bolmaıdy, sana sharshap, ishki tegershigi isten shyǵyp ketetin kezi de bolady. Ómir ońaı emes. Al jas adamdar she? Olarda ishki aýyrlyqqa qarsy turar emosıonaldy ımýnıtet tolyq qalyptaspaǵannan alǵashqy sátsiz mahabbat, ata-ananyń qysymy, oqý men bolashaq aldyndaǵy belgisizdik – bári sheksiz úlken problema sıaqty kórinedi. Olar ómirdiń ózgermeli ekenin áli óz tájirıbesimen sezinip úlgermegennen kóp jaǵdaıda: «eshkim meni túsinbeıdi», «men kereksizbin, artyqpyn», «men bolmasam da eshteńe ózgermeıdi» degen oılarǵa túsedi. Bul – olardyń ishki jalǵyzdyqpen kúresý jolyn bilmegendiginen. Kóp nársege keńirek qaraı almaıdy. Sál nárseden basqa oı týyndatyp, mysaly, qarjylyq tyǵyryqqa tirelse de, ata-anasy salqyn qabaq bolsa da, ony eshkim túsinbeıtindeı bolsa da, sonyń bárin aýyr alady, joq jerden qaıǵy oılap tabýy múmkin. Osydan birdeńe durys bolmasa da, «Men jaqsy bola almadym, ata-anamnyń úmitin aqtamadym, demek, men jaramsyzbyn» degen ishki úkim shyǵarýy da múmkin. Janyndaǵylardyń sýyqtyǵy, nemquraılylyǵy bul oıdy kúsheıte beredi", – deıdi Jadyra Shamuratova.
Avtor álemdik tájirıbeden de mysal keltirip, Japonıada adamdardyń kóbine metroda ómirin qıatynyn aıtady. Bul ol el úshin qalypty kóriniske aınalǵan, biraq bizdiń qoǵam mundaı qaıǵyly qubylysqa úırenip ketpeýi kerek ekenin eskertti.
"Japonıada adamdar sýısıd jasaýǵa kóbine metrony tańdaıdy eken. Metrony on bes mınýt toqtatyp qoıyp, múrdeni alyp tastap, ornyn tazalap, sosyn qaıtadan jumysyn jalǵastyrady. Bul kúndelikti qaıtalanatyn jaǵdaı kórinedi. «Solardyń kesirinen ylǵı sabaqtan keshigip qalamyn», - deıtin kórinedi japon qyz. «Akıko adamnyń ólgenine emes, sabaqtan keshigetinine ókinetin sıaqty» dep tańǵalady Meıirhan. Estı-estı, kóre-kóre úırenshikti bolyp ketken ǵoı shamasy. Al biz bundaıǵa úırenbeýimiz kerek. Bizde de jyl saıyn tórt myńnyń ústinde adam sýısıd jasaıdy, bul statısıka azǵantaı halyq úshin tym kóp. Biz 126 mlndaı halqy bar Japonıa emespiz ǵoı. Ár qazaqtyń orny bar", - deıdi jýrnalıs.
Jadyra Shamuratova sóz sońynda perzentinen aıyrylǵan ata-analardyń jan kúızelisin sıpattap, qoǵamda sýısıd qurbandarymen jumys isteıtin arnaıy mamandardyń joqtyǵyn aıtady.
"Aıdyń, kúnniń amanynda perzentin joǵaltyp, basyna qaıǵy túsken adamdardy jubatý da qıyn. Jaqsy adamdardyń zar eńiregenin kórýden aýyr ne bar? Bizde osyndaı jaǵdaıǵa ushyraǵandarmen jumys isteıtin arnaıy maman da joq. Ýaqyty kelgende óz ishinen kúsh taýyp ne aınala jurtshylyqtyń demeýimen es jınaýy múmkin (qazaqtyń qaıyrymy, áldeqalaı aýyrlyq tússe bólise alatyn kóńil jomarttyǵy ózine kómek). Biraq báribir de balanyń qaıǵysy qıyn, artynda eshqashan orny bitpeıtin bos qýys qaldy. Ol vakýmdy ata-anasy, baýyry ómirbaqı sezinýi, "nege óıtti, nege saqtaı almadyq" degen ókinish ómir boıy bolýy múmkin. Perzentti joǵaltý búkil ómir jelisiniń úzilýi sıaqty ǵoı. Sabyr bersin deıik endi..., – dep túıindeıdi.
