Sol kezde meniń sanama basqa bir sebeptiń sáýlesi jarq etip, «Shyntýaıtyna kelgende kimderdiń ózi uıaty joq?» degen saýal tóńireginde oıǵa qaldym (Bul áleýmettik suraqtyń jaýaby maǵan álde qaıda áride jatqandaı seziledi).
Áıgili danyshpan Seneka «...Bolyp jatqan oqıǵanyń barlyǵy sózsiz, bolýy tıis nárseniń belgisi» deıdi.
Ras, sebepsiz esh nárse joq. Muny dármensiz jastardyń álde bir ádiletsizdikke ishteı qarsylyǵy men bulqynysy, dálirek aıtsaq «ósh alý» áreketi desek te bolatyndaı.
Áleýmenttaný ǵylymy qoǵamda ádiletsizdik beleń alǵanda qorǵansyz toptyń qolynan keleri tek kijiný men qyrsyǵý ǵana ekendigin kóldeneń tartady. Bizdiń bul jerdegi (ıaǵnı avtobýstaǵy) oqıǵamyz kóp sebeptiń tek bergi beti ǵana.
Al arǵy jaǵy adam jany shoshyrlyqtaı iri faktorlarǵa toly.
...Bizdegi osy úlken kisilerdiń túsinigi qyzyq. Olarǵa salsań qolyńa quman, ıyǵyńa súlgi ilip máńgilik solardyń qyzmetine jegilýiń kerek.
Buǵan endi ámánda úlkenderdiń ǵana aıtqany durys degen «klasıkalyq pálsapany» qosyńyz.
Al osy bir «ǵajaıyp» pálsapaǵa sál qıǵash kelseńiz bolǵany basyńyzǵa bále úıirilip «bulardyń sirá dá uıaty joq, úlkenderdi esh syılamaıdy» degen sekildi nópir sózdiń astynda qalasyz.
Kókem-aý deımin, osy jerde siz qandaı syılastyq týraly aıtyp otyrsyz. Syılamaıdy deısiz nalyp...
Syılastyq bir jaqty ǵana (tek úlkender úshin) dep kim aıtty sizge.
Ol eki taraptyń ıaǵnı jas pen káriniń ózara úndestiginiń ortaq birligi emes pe (Osy ortaq qundylyqty tabanyńyzben taptap turyp «jastar úlkenderdi syılaý kerek» degen kótenzor moralińizge jol bolsyn. Keshirińiz, bul eski nızam endi esh joralǵyǵa júrmeıdi).
Sonymen, ómirdiń uly garmonıasy neden búlindi? Úlkenge qurmet qatý túsinikti jáıt...
Al, inige izet she? Álde, bul úlkenderdiń qarym-qatynasynyń ishine kirmeı me sonda? Syılastyq dedik...
Aıtyńyzshy, aǵa bolyp inige jasaǵan sizdiń nendeı izetti isterińiz bar? Beregen qolym alaǵan desek, syılamaıdy dep renish saılamas buryn altyn basyńyzdy ardaq tutardaı kishige qandaı ónegeńiz ótip edi («Aıda bala dep» úlkendigińizdi buldap bir jerlerge jumsap ıa bolmasa qurǵaq aqyldy qur soqqannan basqa).
Ómir bolsa mynaý...
Jaryqtyń jyldamdyǵyndaı qazirgi aqparattyq ǵasyrdaǵy bir kúnniń jańalyǵy ilkidegi on jyldyń dıdaryna par.
Adam túsinigi de beıne bir taýar sekildi ǵoı. Ýaqyt ótken saıyn keı túsinikter de eskirip (kónetoz zattar sekildi) esh ildebaıǵa jaramaı qalady. Al, bir kúndi qoıyp, otyz jyl óz orynynan qozǵalmaǵan búgingi saıası bılik týraly ne aıtýymyzǵa bolady (Ýaqyt kóshinen ada osy jandardyń kóp túsinigi keshegi zildeı aýyr, esigi esh jabylmaıtyn kónetoz keńestik servant shkaftaryn esime salady).
Rasyn aıtaıyq, býynnyń ózara almasyp eski tanymnyń esh ózgermeýinen biz kóp artqa kettik.
Otyz jyl boıy osy bir atmosferanyń saqtalýy eki býynnyń tabıǵı túrde bılikte óz ıdeıasyn júzege asyrýyn tolyǵymen tejedi (Bul bizdegi barlyq memlekettik mekeme ataýlyǵa tán dúnıe desek te bolady).
Al, jany jaralanyp taýany qaıtqan jastardyń álemtapyryq halinde eshkimniń de sharýasy bolmady.
Endi siz esh uıalmastan ómirden óz orynyn tappaǵan osy jandardan zor qurmet pen ǵızat dámetesiz.
Ósetin el ámánda jas urpaq qamynda bolady desek ras, qarıamyzdyń kóbinen qasıet ketti.
Keı kezderi osy bir aǵa býynnyń túbi joq toıymsyzdyǵyna qaıran qalamyn. (Bir basynda bes úıi bola tura bul shirkinderge altynshy ıa bolmasa jetinshi úı berilip jatsa ámánda joq demeıdi ǵoı toba...)
Mine, dál qazir jyl saıyn beriletin memlekettik stıpendıaǵa ıe bolǵandar tizimin qarap otyrmyn.
Taǵy da toqsan paıyzy osy býyn (Bıbigúl Tólegenovadan bastalǵan uzyn sonar tizim Asanáli Áshimovpen aıaqtalǵan eken).
Jaman jáýtik balalardyń ázer degende qol jetkizgen múshaırasyna aralasyp solardyń az ǵana yryzdyǵymen talasyp júretin de taǵy osylar.
«Osylar» týraly sózimiz osymen támam...
Ágárákı bul jazbamyz arqyly áldebir ádemi qartaıǵan jandardyń ashýyna tıip ketip jatsaq tek qana ǵafý deımiz.
PS... Onsyz da qoǵamda oryny joq jastardyń ázer degende qol jetkizgen oryndyǵyna (meıli ol avtobýs oryndyǵy bolsyn) kóz alartyp qyzǵanýdy doǵaryp, «úlken basymyzben» bir degdarlyq tanytýymyzǵa bolar edi ǵoı.
Átteń, qatybaspyz ǵoı shirkin...
Yqylas Ojaıuly
Feısbýk paraqshasynan
