Ақын Қалқаман Сарин ұйымдастырған желідегі әдеби бастама шынайы таным мен рухани тамырды жаңғыртқан маңызды шараға айналмақшы. Әдетте экраннан ән айтып, сахнада сөйлеп үйренген өнер иелерінің енді кітап туралы ой бөлісуі – бір мезетте таңданарлық құбылыс. Бұл шара ұлттық сана мен мәдени кодты қайта жаңғыртудың, қазақ қоғамының рухани иммунитетін қалыптастырудың заманауи тәсілі десек болады.
Қалқаман Сариннің әлеуметтік желідегі үндеуі – эстафета, яғни бірінен бірі жалғасатын рухани аманат іспетті. Әуелі өзі сүйіп оқыған кітаптарын ұсынып, кейін осы үрдісті жалғастыру үшін көпшілікке үн қатты. Оған үн қосқандардың арасында әнші Мейрамбек Бесбаев пен актер Бекжан Тұрыс, қоғам белсендісі Сырымбек Тауға дейін бар. Бұдан элита мен қарапайым халықтың арасында рухани көпірдің пайда болғанын аңғарамыз. Себебі кітап таңдауы – адамның ішкі мәдени деңгейін, дүниетанымдық бағдарын, өмірге көзқарасын айқындайды.
Бір қызығы, бұл жолы әдебиетке қатысты үндеу билік тарапынан емес, шығармашылық ортадан басталды. Шынайы азаматтық позициядан туған бастама – осы шараның басты артықшылығы. Себебі әдебиетпен сусындау жүрекпен жасалатын іс.
Бүгінде кез келген азамат eGov Mobile қосымшасы арқылы өзінің сүйікті он шығармасын ұсына алады. Бұл – сандық технология мен рухани құндылықтардың синтезі. Ақпараттық дәуірде кітап туралы пікір білдіру өткен ғасырдағыдай кітапхана бұрышында емес, цифрлық алаңда жүзеге асады. Оның ел ішіндегі танымалдылығы, әсіресе жастар арасындағы қызығушылықты арттыратыны сөзсіз.
Әлемде дәл осындай үлгідегі мәдени эстафеталар бұрын да болған. Мәселен, Жапонияда «Kono hon ga sugoi!» («Бұл кітап керемет!») атты ұлттық сауалнама жыл сайын өткізіледі. Оған елдің мәдениет және медиа тұлғалары қатысып, жасөспірімдер мен ересектерге арналған үздік шығармаларды ұсынады. Осылайша жапондар үздік авторларды анықтап, жас оқырманның талғамын қалыптастыратын дәстүр бар.
Ал Канадада өткен «Canada Reads» атты ұлттық жобада әрбір провинцияның танымал тұлғасы бір-бір кітапты қорғап, тікелей эфирде пікір алмасып, ең қажет деген шығарманы халықтың көмегімен анықтайды. Бұл – кітапты оқуға емес, оны талқылауға, одан нәтиже шығаруға бағытталған демократиялық әдеби форум. Демек, біздің елдегі әдеби эстафетаның да осындай ауқымға шығуына мүмкіндік мол.
Кітапты көп оқыған ұлт – мәдениеттің тұтқасын ұстайды. Себебі бір ұлттың рухани әлеуеті оның әдеби қорымен өлшенеді. Бұл ретте мемлекет тарапынан цифрлық алаңдарды кітап оқуға бағыттау – стратегиялық қадам. Әлеуметтік желідегі трендтер көбіне сән, тұрмыс немесе шоу бағытында болғанымен, енді әдебиет те сол кеңістікті меңгере бастады.
Мұндай әдеби эстафеталар қоғамдағы саяси-көзқарастық поляризацияны жұмсартуға да ықпал етеді. Себебі кітап – идеологиялық құрал ғана емес, диалогтың көпірі. Мейрамбек Бесбаев пен Сырымбек Тау бір әдеби тізімде тұрса, бұл – ортақ құндылықтардың бар екенін көрсетеді. Демек, ұлт ішіндегі рухани бірлікке апаратын жол әдебиеттің арқасында қайта жанданып келеді.
Әдеби эстафета аясында ұсынылған шығармалардың мазмұны да назар аударуға тұрарлық. Бірі тарихи романды оқуға шақырса, екіншісі поэзияны дәріптейді. Үшіншісі философиялық еңбектерді ұсынады. Бұл – көпқырлы қоғамның көрінісі. Бір бағытқа ғана байланбай, жан-жақты оқырман талғамының қалыптасып келе жатқанын аңғарамыз.
Егер бұл эстафета тұрақты сипат алып, жыл сайын жалғасатын дәстүрге айналса, онда Қазақстанда әдеби мәдениетті жаңғыртудың жаңа формуласы қалыптасары сөзсіз. Себебі бұл жерде басты фактор – ерік пен ықылас.
Қалқаман Сариннің бастамасы – қазіргі қазақ қоғамының интеллектуалды сұранысына берілген лайықты жауап. Аталмыш эстафета жай ғана кітаптар тізімі емес, рухани серпілістің, мәдени мұраттың, ел болашағына деген сенімнің көрінісі. Егер біз шын мәнінде қазақтың болашағын ойласақ, онда ұрпақты тек ғылыммен емес, әдебиетпен де тәрбиелеуіміз керек. Ал әдебиет дегеніміз – халықтың жүрегі. Бұл жүрек соқпаса, ұлттың өмірі де мәнсіз болады.
