قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە  ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» جانە

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ جوبالارىنا قاتىستى

قازىرگى ۋاقىتتا پارلامەنت سەناتىندا ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭ جوبالارى تالقىلانۋدا. 

زاڭ جوبالارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ازىرلەندى جانە ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ جونىندەگى شارالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.

ءبىرىنشى. زورلىق-زومبىلىققا، باسقا دا قاتىگەزدىككە نەمەسە ادامنىڭ قادىر-قاسيەتىن قورلاۋعا جول بەرمەۋ ماقساتىندا ءبىرقاتار نورمالار قاراستىرىلعان:

بىرىنشىدەن،

- 200 اەك-كە دەيىن ايىپپۇل تۇرىندەگى جازامەن نەمەسە قوعامدىق جۇمىستارعا 200 ساعاتقا دەيىن تارتۋمەن نەمەسە 50 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا الۋمەن جانە دەنساۋلىققا جەڭىل زيان كەلتىرگەنى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قالپىنا كەلتىرىلۋدە.

- 80 اەك-كە دەيىن ايىپپۇل تۇرىندەگى جازامەن نەمەسە قوعامدىق جۇمىستارعا 80 ساعاتقا دەيىن تارتۋمەن نەمەسە 25 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا ۇرىپ-سوعۋ ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قالپىنا كەلتىرىلۋدە.

بۇل رەتتە كامەلەتكە تولماعان ادامعا جانە ونىڭ قىزمەتتىك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋىنا نەمەسە كاسىپتىك نەمەسە قوعامدىق بورىشىن ورىنداۋىنا بايلانىستى مۇنداي ارەكەتتەر ەرەكشە قاتىگەزدىكپەن جاسالعان جاعدايدا 2 جىلعا دەيىن شەكتەۋ نە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ قولدانىلۋى مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيتىلەدى:

- كامەلەتكە تولماعان ادامدى نە دارمەنسىز كۇيدەگى ادامدى ازاپتاۋ، دەنساۋلىعىنا اۋىر جانە ورتاشا زيان كەلتىرۋ. اتاپ ايتقاندا، تەك باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى قولدانا وتىرىپ، «باس بوستاندىعىن شەكتەۋ» رەتىندە جازانىڭ بالاما ءتۇرى الىنىپ تاستالادى.

- جاس بالانى ولتىرگەنى نەمەسە پەدوفيليا ءۇشىن «ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ» رەتىندە بالاماسىز جازا ەنگىزىلەدى.

ۇشىنشىدەن، كامەلەتكە تولماعانعا قاتىستى نە وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستار سالاسىندا اكىمشىلىك، قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقىنا ەرەكشە تالاپتاردى قولدانۋ ءتارتىبى رەگلامەنتتەلەدى.

اتاپ ايتقاندا، سوت شەشىمى بويىنشا ولارعا مەديسينالىق ۇيىمداردا پسيحولوگيالىق كومەك ءوتۋ بەلگىلەنۋى مۇمكىن.

زورلىق-زومبىلىق قۇربانىن قورعاۋ جانە قورعاۋ ءۇشىن سوت ەرەكشە جاعدايلاردا بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستار سالاسىندا قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعان ادامعا بىرگە تۇرۋعا تىيىم سالۋ تۇرىندەگى قۇقىقتىق ىقپال ەتۋ شاراسىن قولدانۋعا قۇقىلى.

سونداي-اق، زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرىن ۋاقتىلى انىقتاۋ ماقساتىندا ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى تۋرالى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى حابارلامالارعا دەن قويۋ مۇمكىندىگىن كوزدەيتىن نورما كوزدەلگەن.

ەكىنشى. ءسۋيسيدتىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا بەس جىلدان توعىز جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىمەن ءوزىن-وزى ولتىرۋگە نەمەسە ءوزىن-وزى ولتىرۋگە يتەرمەلەگەنى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك بەلگىلەۋ ۇسىنىلادى.

سونداي-اق 200 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل تۇرىندە ءسۋيسيدتى ناسيحاتتاعانى ءۇشىن جاڭا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك ەنگىزىلۋدە.

سونىمەن قاتار، 10 اەك ايىپپۇل تۇرىندەگى جازامەن كامەلەتكە تولماعان بالانى بۋللينگتەۋ جانە كيبەربۋللينگ ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك ەنگىزىلەدى.

ءۇشىنشى. ينتەرناتتىق ۇيىمداردا تۇراتىن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار وبەكتىلەردە ۇستاۋ جاعدايلارىنا (تاماقتانۋ، ءبىلىم بەرۋ، ساۋىقتىرۋ، ەمدەۋ جانە ت.ب.) كەدەرگىسىز تەكسەرۋ جۇرگىزۋ جونىندەگى نورمالار كوزدەلگەن. وسىلايشا، بارلىق ۇلگىدەگى جانە نىسانداعى بالالارعا ارنالعان ينتەرناتتاردا مەملەكەتتىك باقىلاۋ باقىلاۋ سۋبەكتىسىن الدىن الا حاباردار ەتپەي جۇرگىزىلەتىن بولادى.

سونداي-اق دەپۋتاتتار ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى جانە بالالارعا ارنالعان ءبىلىم بەرۋ جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتتەرىن تەك ليسەنزيا نەگىزىندە كورسەتەتىن ۇيىمداردىڭ كورسەتۋ ستاندارتتارىن ۇسىنادى.

ءتورتىنشى. وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ جانە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق پروفيلاكتيكاسى بويىنشا نورمالار قابىلدانۋدا.. 

وسىلايشا، زاڭنامالىق دەڭگەيدە ءداستۇرلى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قورعاۋعا، ساقتاۋعا، نىعايتۋعا جانە ىلگەرىلەتۋگە، سونداي-اق ۇلتتىق جانە ءداستۇرلى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قۇرمەتتەۋ رۋحىندا بالالاردىڭ ادامگەرشىلىك جانە رۋحاني تاربيەسىن قامتاماسىز ەتۋگە نەگىزدەلگەن نەكە-وتباسى زاڭناماسىنىڭ قاعيداتتارىن بەكىتۋ ۇسىنىلادى.

وتباسىن قولداۋ ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتى بويىنشا نورما كوزدەلگەن.

بۇگىندە وتباسىلارعا كەشەندى كومەك كورسەتۋ ءۇشىن وڭىرلەردە                            68 وتباسىن قولداۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ورتالىقتار مۇقتاج ازاماتتارعا «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك جانە قۇقىقتىق كومەك كورسەتەدى. سونىمەن قاتار، قازىرگى ۋاقىتتا ورتالىقتاردىڭ قىزمەتى بىرتەكتى ەمەس.

وسى زاڭ جوباسىنا سايكەس ورتالىقتار مەملەكەتتىك وتباسىلىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى شارالاردى، ونىڭ ىشىندە نەكە مەن وتباسىن ساقتاۋ، ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ادامداردى (وتباسىلاردى) قولداۋ، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق بەلگىلەرى بار ادامدارعا قولداۋ كورسەتۋ جونىندەگى جۇمىستى ۇيلەستىرۋ جونىندەگى شارالاردى جۇزەگە اسىراتىن بولادى.

بۇدان باسقا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى جانە وكىلدى ورگانداردىڭ مەملەكەتتىك وتباسىلىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ءبىرقاتار قۇزىرەتتەرى كوزدەلەدى. مىسالى، وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ جونىندەگى نەگىزگى نىسانالى ينديكاتورلاردى بەكىتۋ، ومىرلىك قيىن جاعدايداعى وتباسىلاردى جانە باسقالاردى انىقتاۋ جانە ولارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ كوزدەلەدى.

بەسىنشى. ايتا كەتۋ كەرەك، قارالىپ جاتقان زاڭ جوباسىندا بالالاردى وتباسىلاردان تارتىپ الۋ ماسەلەسىنە بايلانىستى بىردە-بىر نورما جوق.

الەۋمەتتىك جەلىلەردە تارالعان وتباسىلاردان بالالاردى تارتىپ الۋعا قاتىستى بارلىق اقپارات جالعان بولىپ تابىلادى.

مەملەكەتتىڭ ساياساتى وتباسىن، بالانى ءوز وتباسىندا ساقتاۋعا، اتا-انالاردىڭ بالالاردى تاربيەلەۋ جانە قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىندە بارلىق باسقا ادامدار الدىنداعى باسىمدىعىن ساقتاۋعا باعىتتالعان.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، ەرەكشە جاعدايلاردا عانا بالانىڭ ومىرىنە نەمەسە دەنساۋلىعىنا تىكەلەي ءقاۋىپ تونگەن كەزدە مەملەكەتتىك ورگاندار ونىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ بويىنشا شارالار قابىلدايدى.

بۇگىنگى تاڭدا ق ر «نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى» كودەكسىنىڭ 82-بابىنىڭ شەڭبەرىندە قورعانشىلىق جانە قامقورشىلىق ورگاندارى بالانىڭ ومىرىنە نەمەسە دەنساۋلىعىنا تىكەلەي ءقاۋىپ تونگەن كەزدە بالانى بالالار ۇيىمىنا، ياعني بالالاردى قولداۋ ورتالىعىنا ۋاقىتشا جىبەرۋ جونىندە شارالار قولدانۋعا قۇقىلى.