ينۆەستور الەمگە جاڭا لەپ اكەلەتىن عىلىمي جاڭالىقتار ارقىلى قالاي تابىس تابا الادى
تاريحتا عىلىمي جاڭالىقتار ادامزاتتىڭ العا ەڭ ۇلكەن ۇمتىلىستارىنىڭ كاتاليزاتورى بولدى. ءبىز گەنەتيكا، جاساندى ينتەللەكت، تازا ەنەرگيا جانە كۆانتتىق ەسەپتەۋلەر سالاسىندا جەتىستىكتەرگە نەگىزدەلگەن جاڭا تەحنولوگيالىق داۋىردە تۇرعاندىقتان، بۇل يننوۆاسيالار سان الۋان مۇمكىندىكتەردى ۇسىنادى. ينۆەستورلار وتكەن ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيالاردان پايدا تاپقانى سياقتى، بۇگىنگى عىلىمي جەتىستىكتەردى تانيتىن ءارى ارەكەت ەتەتىندەر ەرتەڭگى ەكونوميكالىق تابىستىڭ الدىڭعى قاتارىندا بولۋى مۇمكىن. بۇل ماقالادا ءبىز الەمدى وزگەرتەتىن بولاشاعى زور عىلىمي جاڭالىقتاردى جانە تاجىريبەلى ينۆەستورلاردىڭ ولاردان قالاي پايدا تاباتىنىن قاراستىرامىز.
الەمگە جاڭا لەپ اكەلەتىن عىلىمي جاڭالىقتار
- CRISPR ريەۆوليۋسياسى — ءومىر كودىن قايتا جازۋ
سوڭعى ونجىلدىقتاعى ەڭ جاڭاشىل جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى - گەندى وڭدەيتىن قۋاتتى CRISPR-Cas9 قۇرالى. CRISPR قۇرالىنىڭ اشىلۋ جولى ءبىر عاسىر بۇرىن گرەگور مەندەل 19 عاسىردا بۇرشاققا جاساعان تاجىريبەلەرىمەن گەنەتيكانىڭ نەگىزىن قالاعان كەزدە باستالدى. دنق-نى ءومىر سىزباسى رەتىندە ءتۇسىنۋ ۋوتسون جانە كريكتىڭ 1953 جىلى قوس شيىرشىقتىڭ اشىلۋىمەن العا جىلجىدى، ءبىراق تەك 2012 جىلى CRISPR-Cas9 گەنەتيكالىق ماتەريالدى وزگەرتۋدىڭ ناقتى تەتىگى رەتىندە ەنگىزىلدى. دنق-نى ءوز قالاۋى بويىنشا ايلا-شارعى جاساۋ مۇمكىندىگى گەنەتيكا سالاسىنداعى عاسىرلار بويعى جۇمىستىڭ شارىقتاۋ شەگى بولىپ تابىلادى.
CRISPR Therapeutics (CRSP)، Editas Medicine (EDIT) جانە Intellia Therapeutics (NTLA) سياقتى كومپانيالار جاڭا ەمدەۋ ادىستەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن CRISPR تەحنولوگياسىن قولدانۋدىڭ الدىڭعى قاتارىندا. گەندەردى رەداكسيالاۋ كلينيكالىق قولدانۋعا بەت بۇرعاندىقتان، بۇل كومپانيالار وزدەرىن تىم قاتتى وسۋگە دايىن سالانىڭ كوشباسشىلارى رەتىندە كورسەتەدى.
*CRISPR الەمدىك نارىعىنىڭ كولەمى 2023 جىلى 3،08 ملرد اقش دوللارىنا باعالاندى جانە 2024-2033 جىلدار ارالىعىندا 16،9%-عا ءوسۋ قارقىنىمەن 2033 جىلعا قاراي شامامەن شامامەن 14،94 ملرد اقش دوللارىنا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە.
- مرنق ۆاكسينالارىنىڭ سەرپىنى-مەديسيناداعى جاڭا ءداۋىر
COVID-19 ۆيرۋسىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن مرنق ۆاكسينالارىن جىلدام ازىرلەۋ زاماناۋي بيوتەحنولوگيانىڭ جىلدامدىعى مەن بەيىمدىلىگىن كورسەتتى. ءبىراق ول ءۇشىن ىرگەتاس 1960 جىلداردىڭ باسىندا، بيوحيميكتەردىڭ رنق-نى اشۋىمەن قالاندى. عالىمدار كاتالين كاريكو مەن دريۋ ۆايسماننىڭ 1990 جىلدارداعى مرنق-داعى ءىزاشارلىق جۇمىسى بۇل تەحنولوگيانى ۆاكسينالاردا قولدانۋعا نەگىز بولدى.
مرنق تەحنولوگياسى دەنە جاسۋشالارىنا السىرەگەن نەمەسە ءولى ۆيرۋستاردى ەنگىزبەستەن يممۋندىق رەاكسيالاردى تۋدىراتىن اقۋىزداردى جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇرىن ۆاكسينالار اۋرۋدى جويعان سياقتى، مرنق پلاتفورماسى مەديسينالىق لاندشافتتى تۇبەگەيلى وزگەرتۋ ارقىلى بۇگىنگى كۇننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ەڭ كۇردەلى ماسەلەلەرىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
Moderna (MRNA)، BioNTech (BNTX) جانە Pfizer (PFE) مرنق تەحنولوگياسىنىڭ تيىمدىلىگى دالەلدەندى. ولاردىڭ COVID-19 ۆاكسينالارىنىڭ جەتىستىگى ەمدەلۋدە ودان ءارى يننوۆاسيالارعا جول اشتى، بۇل ولاردى ينۆەستيسيالاۋعا مىقتى ۇمىتكەرلەرگە اينالدىردى، سەبەبى مرنق-نى قولدانۋ باسقا ەمدىك سالالاردا كەڭەيىپ كەلەدى.
- ەلەكتروموبيلدەر ريەۆوليۋسياسى (EV) - كولىكتىڭ وزگەرۋى
20 عاسىردىڭ باسىندا قوزعالعىشتارى بەنزينمەن جۇرەتىن اۆتوموبيلدەرگە اۋىسۋ قوعام مەن ەكونوميكادا توڭكەرىس جاسادى. ەلەكتروموبيلدەرگە قازىرگى اۋىسۋ – كومىرتەگى شىعارىندىلارىن ازايتۋ جانە كليماتتىڭ وزگەرۋىن شەشۋ قاجەتتىلىگىنەن تۋىنداعان تەرەڭ تەحنولوگيالىق وزگەرىس.
ەلەكتروموبيل (EV) تۇجىرىمداماسى 19 عاسىردىڭ سوڭىنا قاراي، جاڭاشىلداردار توماس ديەۆەنپورت پەن ۋيليام مورريسون العاشقى پروتوتيپتەردى جاساعان كەزدە باستالادى. ءبىراق 21-عاسىردا عانا ولار Tesla-نىڭ ارقاسىندا كەڭ كوممەرسيالىق جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزە باستادى. يلون ماسكتىڭ باسشىلىعىمەن ول ەلەكتروموبيلدەر جاساپ قانا قويماي، سونداي-اق ولاردى ىشكى جانۋ قوزعالتقىشتارىنان جاھاندىق اۋىسۋدى ىنتالاندىرۋ ارقىلى قالاۋلى جانە قولجەتىمدى ەتتى. بۇل ريەۆوليۋسيا سونداي-اق اككۋمۋلياتور تەحنولوگياسى مەن قۋاتتاۋ جەلىلەرىن قوسا العاندا، EV ينفراقۇرىلىمى مەن جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ دامۋىن كاتاليزدەيدى.
Tesla (TSLA) ەلەكتروموبيلدەردىڭ كوشباسشىسى بولىپ قالا بەرەدى، ءبىراق Riven (RIVEN)، Nio (NIO) جانە Lucid Motors (LCID) سياقتى باسەكەلەستەر وزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن تەز كەڭەيتۋدە. ينۆەستورلار سونداي-اق ەلەكتروموبيلدەردى جەتكىزۋ تىزبەگىنە قاتىساتىن كومپانيالارعا نازار اۋدارا الادى: ليتيي وندىرەتىن Albemarle (ALB) جانە اككۋمۋلياتور باتارەيالارى سەگمەنتىندەگى ريەۆوليۋسيانىڭ الدىندا تۇرعان Endovix (ENVX).
* الەمدىك ەلەكتروموبيلدەر نارىعىنىڭ كولەمى 2023 جىلى 255،54 ملرد اقش دوللارىنا باعالاندى جانە بولجام بويىنشا 2033 جىلعا قاراي 2024 جىلدان 2033 جىلعا دەيىن 23،42%-دى قۇرايتىن جىلدىق ءوسۋ قارقىنىمەن (CAGR) شامامەن 2108،80 ملرد اقش دوللارىنا جەتەدى.
* TESLA اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
* Enovix اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
- جاساندى ينتەللەكتتى دامىتۋ - سالالاردى ترانسفورماسيالاۋ
جاساندى ينتەللەكتتىڭ (جي) دامۋى سوڭعى جىلدارداعى ەڭ تۇرلەنەتىن تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. جاساندى ينتەللەكت تۇجىرىمداماسى 20 عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي، ياعني الان تيۋرينگ پەن دجون ماككارتي سياقتى ءىزاشارلار ونىڭ تەوريالىق نەگىزىن قالاعان كەزدە باستالعانىمەن، جاساندى ينتەللەكت سوڭعى ونجىلدىقتا عانا پراكتيكادا كەڭىنەن قولدانىلادى.
مىسالى، جاساندى ينتەللەكت نەگىزىندەگى دياگنوستيكالىق قۇرالدار ەندى مەديسينالىق كەسكىندەردى تاڭعاجايىپ دالدىكپەن تالداي الادى، ال ماشينالىق وقىتۋ الگوريتمدەرى ساۋدا ستراتەگيالارىن وڭتايلاندىرادى جانە تۇتىنۋشى تاجىريبەسىن جەكەلەندىرەدى. Google (GOOGLE)، Amazon (AMZN) جانە Microsoft (MSFT) ىزدەۋ جۇيەلەرى مەن داۋىستىق كومەكشىلەردەن باستاپ جەتكىزىلىم تىزبەگىن باسقارۋعا جانە كليەنتتەرگە قىزمەت كورسەتۋگە دەيىن بارلىعىن جاقسارتۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكتتى وزدەرىنىڭ نەگىزگى وپەراسيالارىنا بىرىكتىردى.
جاساندى ينتەللەكتكە قىزىعۋشىلىق تانىتقان ينۆەستورلار وسى ريەۆوليۋسيانىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇرعان كومپانيالارعا نازار اۋدارا الادى. مىسالى، Nvidia (NVDA) كوپتەگەن جاساندى ينتەللەكت قولدانبالارى جۇمىس ىستەيتىن جانە بەرىلگەن نارىقتىڭ 80%-ىن الاتىن گرافيكالىق پروسەسسورلاردى جەتكىزەدى. Alphabet (GOOGLE) ءوزىنىڭ Google AI جانە Microsoft (MSFT) بولىمشەسى ارقىلى جاساندى ينتەللەكت زەرتتەۋلەرى مەن قولدانۋدى باسقارادى.
*الەمدىك جاساندى ينتەللەكت (جي) نارىعىنىڭ كولەمى 2024 جىلى 638،23 ملرد اقش دوللارىن قۇرادى جانە 2034 جىلعا قاراي شامامەن 3،680،47 ملرد اقش دوللارىنا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە، 2024 جانە 2034 جىلدار ارالىعىندا جىلدىق ءوسۋ قارقىنى (CAGR) 19،1%-عا ءوستى.
* NVIDIA اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
* Google اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
الەمگە جاڭا لەپ اكەلەتىن بولاشاق عىلىمي جاڭالىقتار
بولاشاققا كوز جۇگىرتسەك، بولاشاق قوعامدى بۋ قوزعالتقىشىنىڭ نەمەسە ينتەرنەتتىڭ ونەرتابىسىمەن سالىستىرۋعا بولاتىن ماسشتابتا وزگەرتە الاتىن جاڭالىقتارعا تولى دەپ ايتۋعا بولادى. تازا ەنەرگيادان وزىق ەسەپتەۋلەرگە دەيىن بۇل جەتىستىكتەر سالالاردا توڭكەرىس جاساۋعا جانە جاڭا ينۆەستيسيالىق دەڭگەيلەردى قۇرۋعا ۋادە بەرەدى.
- يادرولىق سينتەز — تازا ەنەرگيانىڭ بولاشاعى
كوبىنەسە ەنەرگيانىڭ «قاسيەتتى گراال» دەپ اتالاتىن يادرولىق سينتەز — كۇن مەن جۇلدىزداردى قورەكتەندىرەتىن پروسەسس. 1930 جىلدارى يادرولىق ءبولىنۋدىڭ اشىلۋى ەنەرگەتيكالىق لاندشافتتى تۇبەگەيلى وزگەرتكەن اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ قۇرىلۋىنا اكەلدى. الايدا رادياسيا مەن يادرولىق اپاتتاردىڭ تاۋەكەلى نەگىزگى كەمشىلىكتەر بولدى. تەرمويادرولىق سينتەز، كەرىسىنشە، تازا، ءقاۋىپسىز ەنەرگيانى ۋادە ەتەدى، بۇل ادامزاتتىڭ ورنىقتى ەنەرگياعا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ جاڭا تاراۋىن بەلگىلەيدى. سوڭعى جەتىستىكتەر كورسەتكەندەي، ءبىز يادرولىق بولىنۋمەن بايلانىستى تاۋەكەلسىز تازا ەنەرگيانىڭ شەكسىز قورىن قامتاماسىز ەتەتىن پراكتيكالىق يادرولىق سينتەزگە قول جەتكىزۋدىڭ الدىندا تۇرۋىمىز مۇمكىن.
ىسكە اسىرۋدا ايتارلىقتاي كەدەرگىلەر بار (ماسشتابتاۋ، ورناتۋ قاۋىپسىزدىگى، لازەردى گەنەراسيالاۋعا قاجەتتى ەنەرگيا، جاناما ونىمدەردىڭ قالدىقتارى جانە ت.ب.)، ولار شىندىققا اينالماس بۇرىن شەشىلۋى كەرەك. الايدا، يادرولىق سينتەزدى تۇتاندىرۋداعى سەرپىلىس بولاشاق پروگرەسكە جول اشاتىن ماڭىزدى كەزەڭ بولىپ تابىلادى جانە كۇتىلگەندەي، بۇل تەحنولوگيانى 2050 جىلعا قاراي كوممەرسيالاندىرۋعا بولادى.
Commonwealth Fusion Systems جانە TAE Technologies سياقتى كومپانيالار تەرمويادرولىق ەنەرگيا سالاسىنداعى زەرتتەۋ جۇمىستارىنا باسشىلىق ەتەدى. بۇل كومپانيالار ءالى بيرجاعا شىقپاعانىمەن، كەڭىرەك ەنەرگەتيكا سالاسىنا تارتىلعان General Electric (GE) جانە Siemens (SIE) سياقتى ەنەرگەتيكالىق الپاۋىتتار تەرمويادرولىق سينتەز تەحنولوگياسىنىڭ جەتىستىكتەرىنەن پايدا كورۋى مۇمكىن.
* الەمدىك قالپىنا كەلەتىن ەنەرگيا كوزدەرى نارىعىنىڭ كولەمى 2022 جىلى 970 ملرد اقش دوللارىنا باعالاندى جانە 2023-2032 جىلدار ارالىعىندا 8،50%-عا ءوسۋ قارقىنىمەن (CAGR) 2032 جىلعا قاراي 2182،99 ملرد اقش دوللارىنان اسادى دەپ كۇتىلۋدە.
- جالپى ماقساتتاعى جاساندى ينتەللەكت (AGI) — ينتەللەكتەن تىس تاڭى
جالپى ماقساتتاعى جاساندى ينتەللەكت (AGA) جاساندى ينتەللەكت ەۆوليۋسياسىنىڭ كەلەسى ساتىسىن بىلدىرەدى. جاساندى ينتەللەكتتىڭ ىقتيمال سالدارى تاڭ قالدىرادى، سەبەبى ول قاراپايىم تاپسىرمالاردى عانا ەمەس، سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە قارجى سياقتى سالالاردا توڭكەرىس جاساي وتىرىپ، كۇردەلى شەشىم قابىلداۋ پروسەستەرىن اۆتوماتتاندىرادى. مەحانيكالاندىرۋ اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ءوندىرىستى وزگەرتكەندەي، جاساندى ينتەللەكت الەمدىك ەكونوميكانى الەۋەتتى تۇردە وزگەرتە وتىرىپ، زياتكەرلىك جۇمىستى اۆتوماتتاندىرۋعا ۋادە بەرەدى.
Microsoft (MSFT) سياقتى فيرمالار قولدايتىن ەنشىلەس DeepMind جانە OpenAI ارقىلى Alphabet (GOOGL) سياقتى كومپانيالار AGI زەرتتەۋلەرىنىڭ الدىڭعى قاتارىندا. ينۆەستورلار سونداي-اق جابدىعى جاساندى ينتەللەكت ازىرلەۋ ءۇشىن شەشۋشى ءمانى بار Nvidia (NVDA) سياقتى كومپانيالارعا، سونداي-اق كەڭىرەك قامتۋ ءۇشىن Global X Robotics & Artificial Intelligence ETF (BOTZ) نەمەسە iShares U.S. Technology ETF (IYW) سياقتى جاساندى ينتەللەكتكە باعىتتالعان ETF-كە نازار اۋدارا الادى.
- عارىشتى وتارلاۋ — ادامزاتتىڭ كەلەسى شەكاراسى
عارىشتى وتارلاۋ تۋرالى ارمان ەندى عىلىمي شىتىرمانمەن شەكتەلمەيدى. يلون ماسك باسقاراتىن SpaceX جانە دجەفف بەزوس نەگىزىن قالاعان Blue Origin سياقتى جەكە كومپانيالار مارستى وتارلاۋعا جانە ادامداردىڭ جەردەن تىس جەردە تۇراقتى قونىستارىن جاساۋعا ۇمتىلۋ ارقىلى عارىشتىق ساياحاتتىڭ شەكارالارىن يتەرمەلەيدى. قايتا پايدالانۋعا بولاتىن زىمىراندار مەن عارىشتىق ينفراقۇرىلىم سالاسىنداعى جەتىستىكتەر الداعى ونجىلدىقتاردا عارىشتى وتارلاۋدى ۇنەمدى ەتە الادى. جاقىندا SpaceX كومپانياسىنىڭ Polaris Dawn عارىش كەمەسىنىڭ ەكيپاجى بەس كۇندىك تاريحي ميسسيادان كەيىن جەرگە ورالدى، ول الەمدەگى العاشقى كاسىبي ەمەس عارىشكەرلەردىڭ عارىشتىق سەرۋەنىن قامتىدى. NASA امەريكالىق عارىش اگەنتتىگى مالىمدەگەندەي، بۇل ميسسيا كوممەرسيالىق عارىش يندۋسترياسى ءۇشىن «العا الپاۋىت ۇمتىلۋ» ەكەنىن ايتتى.
SpaceX جانە Blue Origin سياقتى Lockheed Martin (LMT)، AST SpaceMobile (ASTS)، Rocket Lab (RKLB) جانە Boeing (BA) سياقتى كومپانيالار جەكە كومپانيالار بولىپ تابىلادى، عارىشتى يگەرۋ ءۇشىن قاجەتتى تەحنولوگيالارمەن جۇمىس ىستەۋدە. سونداي-اق، اەروعارىشتىق ETF، مىسالى، Procure Space ETF (UFO) وسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان سەكتورعا ينۆەستيسيا سالۋدىڭ جولىن ۇسىنادى، سەبەبى عارىشتىق تۋريزم مەن وتارلاۋ شىندىققا اينالادى.
* AST SpaceMobile اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
* Rocket Lab اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
- كۆانتتىق ەسەپتەۋ — ەسەپتەۋدىڭ جاڭا ءداۋىرى
كريپتوگرافيا، ماتەريالتانۋ جانە فارماسيەۆتيكا سياقتى سالالاردا قولدانۋ ارقىلى كۆانتتىق ەسەپتەۋلەر زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن مۇمكىن ەمەس جەتىستىكتەردى اشا الادى. كۆانتتىق ەسەپتەۋلەر ءالى العاشقى ساتىسىندا بولسا دا، ولار تەز دامىپ كەلەدى جانە IBM، Google جانە Microsoft سياقتى كومپانيالار بۇل جاعىنان كوشباسشى ورىندا.
ترانزيستوردىڭ ونەرتابىسى اقپاراتتىق داۋىرگە جول اشقانى سياقتى، كۆانتتىق ەسەپتەۋلەر دە تەحنولوگيالىق پروگرەستىڭ جاڭا ءداۋىرىن اشاتىن دەرەكتەردىڭ ۇلكەن كولەمىن وڭدەۋگە تاۋەلدى سالالاردا توڭكەرىس جاساي الادى.
كۆانتتىق تەحنولوگيالاردى بەلسەندى تۇردە ازىرلەيتىن IBM (IBM) جانە Alphabet (GOOGL) سياقتى كومپانيالار تىكەلەي قول جەتىمدىلىكتى ۇسىنادى. سونىمەن بىرگە، IonQ (IONQ) سياقتى ستارتاپتار كۆانتتىق زەرتتەۋلەردە مۇمكىن بولاتىن شەكارالاردى يتەرمەلەيدى.
* Microsoft Corp. اكسيالارىنىڭ سەرپىنى
بۇگىنگى جانە ەرتەڭگى عىلىمي جاڭالىقتار ءبىزدىڭ الەمدى ءبىز ەلەستەتە الاتىن تاسىلدەرمەن وزگەرتۋگە دايىن.
ينۆەستورلار ءۇشىن عىلىمي جاڭالىقتاردىڭ تاريحى مەن بولاشاعىن ءتۇسىنۋ وسى ترانسفورماسيانى باسقاراتىن كومپانيالار مەن تەحنولوگيالاردى انىقتاۋدىڭ كىلتى بولىپ تابىلادى. بيوتەحنولوگيا، تازا ەنەرگيا، جاساندى ينتەللەكت جانە كۆانتتىق ەسەپتەۋ سياقتى سەكتورلاردا وزدەرىن ەرتە ساتىدا ورنالاستىرا وتىرىپ، ينۆەستورلار يننوۆاسيانىڭ كەلەسى ۇلكەن تولقىنىنان پايدا تابا الادى، ونى بۇرىنعى ەلەكترلىك، اۆتوموبيل جانە ينتەرنەت الەۋەتىن تۇسىنگەندەر دە جاسادى. بولاشاق ءبىز ويلاعاننان دا جاقىن جانە ول وزىمەن بىرگە مۇمكىندىكتەر الەمىن اشۋدا.
تامەرلان ابسالياموۆ، Freedom Finance Global كومپانياسىنىڭ تالداۋشىسى
