ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى "قازاق جۋرناليستەر ەكونوميكا تاقىرىبىن جازا المايدى" دەگەن اڭگىمەنى تالاي رەت ەستىدىم. و باستا "وسى تاقىرىپتى جازا الماساق، جازا المايتىن شىعارمىز" دەپ الگى اڭگىمەگە  سەنۋشى ەدىم. سوڭعى كەزدەرى وسىعان قاتىستى كۇمان-كۇدىگىم قويۋلانا ءتۇستى. ويتكەنى، بىزدە زاماننىڭ اعىمى مەن ەكونوميكالىق زاڭدىلىققا سۇيەنىپ دامىپ جاتقان جاتقان ەكونوميكا بار ما، ءوزى؟ ءبىر سالدا بار، ءبىر سالادا جوق بولۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا كەيبىرۋلەردىڭ "قازاق ءتىلدى جۋرناليستەر ەكونوميكا تاقىرىبىندا جازا المايدى" دەگەن ءسوزدىڭ بوس اڭگىمە ەكەنىن سەزەسىڭ.

كۇنى كەشە ۇلتتىق قورداعى اقشامىزدى امەريكانىڭ "نيۋ-يورك مەلون" بانكى بۇعاتتاپ تاستاعىندا كوكەيىمدەگى كۇمان-كۇدىگىم قويۋلانا تۇسكەنىن جاسىرىپ قايتەيىن. ءبىز وسىعان دەيىن نە ىستەدىك؟

ءبارىمىز بىلەمىز. ەكى جىل قاتارىنان جيعان-تەرگەنىن شەتەلگە تاسىعان وليگارحتارعا ۇكىمەت  "اقشالارىڭدى ەلگە اكەلىپ، زاڭداستارىڭدار. داعدارىس كەزىندە ەل ەكونوميكاسىنا سەپ بولسىن" دەپ ساۋىن ايتتى. بۇدان كەيىن بيلىكتىڭ سوزىنە يلانىپ، قانشا وليگارحتىڭ شەتەلدەگى قارجىسىن ەلگە اكەلدى. ءبارى ۇكىمەتتىڭ باستاماسىنا قولداي كەتتى دەپ ايتۋ قيىن.

بىلەتىنىم، ايتەۋىر ءتيىستى ورىندار ەلگە بىرنەشە ميلليارد تەڭگەنىڭ قايتقانىن ايتىپ،  بۇل باستامانى دا "ويداعىداي" ىسكە اسىرعانىن مالىمدەدى. اتقارۋشى بيلىك ايتقان سوڭ، سەندىك.

وسى قولعا الىنعاندا ونىڭ نەگىزى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – ميلليونداعان قارجىنى ەلگە قايتارىپ، داعدارىستى سالقىنى شارپىعان ەكونوميكامىزدى ساۋىقتىرۋ بولعانىن تالاي شەنەۋنىك اڭگىمەلەپ ايتتى.

دەمەك، عالامدىق قارجى داعدارىسى القىمنان العان تۇستا ەلىمىز شەتەلدىڭ ينۆەستيسياسىنا، ياعني، قارجىسىنا مۇقتاج بولعانىمىز انىق. ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن ءالى دە بولسا ينۆەستيسيا اۋاداي قاجەت.

وسىندايدا كەز كەلگەن ادام "اركىمگە الاقان جايا بەرگەنشە، ۇلتتىق قورداعى اقشانىڭ يگىلىگىن نەگە كورمەيمىز" دەپ سۇراماي ما؟ ارينە سۇرايدى. ال وسىعان ەكونوميكانىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەندەر نە دەپ جاۋاپ بەرۋى مۇمكىن؟

قاراپايىم لوگيكا سۇيەنسەك، ەلدىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋ ءۇشىن ينۆەستيسيا (اقشا) قاجەت. ەكونوميكامىزعا ينۆەستيسيا تارتۋ ءۇشىن ينۆەستيسيا مينيسترلىگى قۇرىلدى. ءتىپتى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن وبلىس اكىمدەرى دە زور مىندەتتەر جۇكتەلگەنىن بىلەمىز. وسىلاي الاشاپقىن بولىپ جاتقاندا ۇلتتىق قورداعى ميللياردتاعان قارجىمىزدى امەريكانىڭ ءبىر بانكى بۇعاتتاپ تاستادى.

نەگە سول اقشانى ەكونوميكامىزعا ينۆەستيسيا رەتىندە قۇيمايدىق؟ بۇل ءۇشىن كەرەمەت ەكونوميست بولۋدىڭ قاجەتى جوق قوي. ەكونوميكامىز وركەندەگەندە ول اقشا ەسەلەپ قايتىپ، تابىس اكەلمەي مە؟ وسى ءبىر قاراپايىم جايتتان-اق ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ ولقى سوعىپ تۇرعانىن بايقاۋعا بولاتىنداي... ەكونوميكامىز جازىق جەردە ءسۇرىنىپ جاتسا، ول تۋرالى نە دەپ جازۋعا بولادى؟ بۇدان كەيىن "قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ەكونوميكا تاقىرىبىنا ءتىسى باتپايدى" دەپ قاي اقىلمان اڭگىمە ايتاتىن قاقىسى بار؟

تۇتاس ءبىر مەملەكەتتىك ۇلتتىق قورعا جيناعان قىرۋار اقشاسىن اقش-تىڭ ءبىر بانكى بۇعاتتاپ قويدى. ال ق ر ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتايەۆ 22 ملرد. دوللار ەشكىمنىڭ قولىندا كەتپەيتىنىن ايتىپ، ورەكپىگەن كوڭىلىمىزدى باسۋعا تىرىسۋدا. ال ەندى وسى ىسكە قاتىستى قارجى-ەكونوميكا تاقىرىبىندا ماقالا جازىپ كورىڭىز.

نۇرلان جۇماحان