قازاقستاننىڭ رۋحاني مۇراسىن ساقتاۋ – ۇلتتىق بولمىستى تانۋدىڭ، تاريحي ساباقتاستىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ جانە مادەني-وركەنيەتتىك قۇندىلىقتاردى بولاشاق ۇرپاققا جەتكىزۋدىڭ ماڭىزدى العىشارتى بولىپ تابىلادى. ۋاقىت وتە كەلە تابيعي-كليماتتىق جانە انتروپوگەندىك فاكتورلاردىڭ ىقپالىنان كونە قۇجاتتار مەن سيرەك قولجازبالار ءتۇرلى دارەجەدە زاقىمدانىپ، جويىلىپ كەتۋ قاۋپىنە ۇشىرايدى.
مۇنداي تاريحي جادىگەرلەر – حالقىمىزدىڭ مادەني-تاريحي دامۋىن ايقىندايتىن، عىلىمي تۇرعىدان قۇندىلىعى جوعارى دەرەككوزدەر. ولاردى ساقتاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ جانە ءتۇپنۇسقا قالپىندا كەلەشەك ۇرپاققا جەتكىزۋ – اسا كۇردەلى ءارى جاۋاپتى مىندەت. وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن وتاندىق مەكەمەلەردىڭ قاتارىندا «عىلىم ورداسى» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورنىنا قاراستى رەستاۆراسيا جانە كونسەرۆاسيا ورتالىعى ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
بۇل ورتالىق – قازاقستاندا جازبا مۇرانى عىلىمي نەگىزدە قالپىنا كەلتىرىپ، ونى ۇزاق مەرزىمگە ساقتاۋعا ارنالعان مامانداندىرىلعان، ىرگەلى كاسىبي قۇرىلىم. ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن 2023 جىلى قۇرىلعان بۇل مەكەمە از ۋاقىت ىشىندە ءوز سالاسىنىڭ كوشباسشىسىنا اينالدى. جۇمىس جۇيەسى مەن عىلىمي ادىستەمەسى حالىقارالىق تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن ورتالىق بۇگىندە سيرەك دەرەكتەردى ساقتاۋدىڭ، قالپىنا كەلتىرۋدىڭ يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارىن قولدانۋدا.
ورتالىقتا قۇجاتتار ارنايى اكتپەن قابىلدانىپ، ولاردىڭ باستاپقى كۇيى فوتوفيكساسيا ءادىسى ارقىلى تىركەلەدى. بۇدان كەيىن قاعازدىڭ حيميالىق قۇرامى مەن بيولوگيالىق جاعدايى زەرتتەلىپ، زەڭ، باكتەريا سىندى زاقىمداۋشى ەلەمەنتتەردەن تازارتىلادى. جىرتىلعان نەمەسە ۇگىتىلگەن بەتتەر قايتا قالپىنا كەلتىرىلىپ، قۇجاتتىڭ تەحنيكالىق پاسپورتى تولتىرىلادى. رەستاۆراسيا پروسەسى اياقتالعان سوڭ قۇجات تاعى دا ۆيزۋالدى تىركەۋدەن ءوتىپ، تۇپتەلىپ، ساقتاۋ ورنىنا قايتارىلادى. بۇل – شەبەرلىك پەن دالدىكتى تالاپ ەتەتىن، بىرنەشە كەزەڭنەن تۇراتىن كۇردەلى پروسەسس.
بۇگىنگى تاڭدا بۇل باعىتتا التى مامان ەڭبەك ەتۋدە. ولاردىڭ ءبىرى – رەسەيدە ءبىلىم العان، جيىرما جىلدىق تاجىريبەسى بار جوعارى دارەجەلى رەستاۆراتور. سونىمەن قاتار، حالىقارالىق سەرتيفيكاتتارعا يە بىلىكتى شەبەرلەر مەن ورتالىقتا ارنايى وقىتۋدان وتكەن جاس ماماندار بار. مامان تاپشىلىعىن جويۋ ماقساتىندا ورتالىق جانىنان تاعىلىمدامالار مەن كاسىبي كۋرستار ۇيىمداستىرىلۋدا. مۇنداي باستامالار – بولاشاققا سالىنعان ءتيىمدى ينۆەستيسيا.
ورتالىقتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى دا قازىرگى زامان تالابىنا ساي. سيرەك باسىلىمداردى ساپالى ءارى ءقاۋىپسىز قالپىنا كەلتىرۋگە ارنالعان كەڭ فورماتتى قۇرىلعىلار، ميكروسكوپتار، pH-ولشەگىشتەر، ينكۋباتورلار، دەزينفەكسيا مەن بەيتاراپتاندىرۋعا ارنالعان جابدىقتار، قاعاز وڭدەۋگە ارنالعان زاماناۋي قۇرىلعىلار تولىقتاي ىسكە قوسىلعان. بۇل تەك قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى ءۇشىن ەمەس، عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن دە ۇلكەن مۇمكىندىك.
مەكەمە شەتەلدىك عىلىمي ورتالىقتارمەن تىعىز ارىپتەستىك ورناتقان. تۇركياداعى يسلام مادەنيەتى مەن ونەرىن زەرتتەۋ ورتالىعى، يراننىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسى، رەسەيدىڭ رەستاۆراسيالىق مەكەمەلەرىمەن تاجىريبە الماسۋ ۇدەرىسى جولعا قويىلعان. بۇل ىنتىماقتاستىق ناتيجەسىندە وزىق ادىستەمەلەر مەن تەحنيكالار ەلىمىزگە ەنگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار، اقش پەن ۇلىبريتانيا سىندى ەلدەردىڭ ارحيۆ جانە كىتاپحانا سالاسىنداعى جۇمىس تاجىريبەسى دە سارالانىپ، ەنگىزىلۋدە.
بۇگىندە ورتالىق «عىلىم ورداسى» قۇرامىنداعى ورتالىق عىلىمي كىتاپحانا، عىلىمي ارحيۆ، سيرەك كىتاپتار مۋزەيى جانە وزگە دە مەكەمەلەردىڭ قورىندا ساقتالعان مىڭداعان تاريحي دەرەككوزدى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىپ كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا دا بۇل باعىتتاعى جۇمىس اۋقىمدى عىلىمي باعدارلامالار نەگىزىندە ودان ءارى كەڭەيتىلە تۇسپەك.
2025–2027 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي جوبا اياسىندا «قازاقستاننىڭ قولجازبا مۇراسى: رەەسترلەۋ، رەستاۆراسيالاۋ، عىلىمي كاتالوگتاۋ، سيفرلاندىرۋ جانە كەشەندى كوديكولوگيالىق زەرتتەۋ» اتتى ىرگەلى جوبا جۇزەگە اسپاق. بۇل باستاما ارقىلى وتاندىق قولجازبالاردىڭ تولىققاندى عىلىمي بازاسى جاسالىپ، ساقتاۋ ستاندارتتارى حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلمەك. سونىمەن قاتار، ورتالىقتى بولاشاقتا وڭىرلىك كاسىبي حابقا اينالدىرۋ كوزدەلۋدە.
رەستاۆراسيا مەن كونسەرۆاسيا – تەك ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردى قالپىنا كەلتىرۋ عانا ەمەس، رۋحاني مۇرانى جاڭعىرتۋدىڭ ماڭىزدى جولى. وسى تۇرعىدان العاندا، اتالعان ورتالىقتىڭ اتقارىپ وتىرعان جۇمىسى – ۇلتتىق جادىمىزدى ساقتاۋ باعىتىنداعى ستراتەگيالىق ماڭىزى بار قىزمەت. قالپىنا كەلتىرىلگەن ءار پاراق – حالقىمىزدىڭ رۋحاني بولمىسىنا قوسىلعان ۇلەس، ال سيفرلانعان ءاربىر دەرەك – ۇرپاققا امان جەتەتىن تاريحي شەجىرە.
رەستاۆراسيا جانە كونسەرۆاسيا ورتالىعى – قازاقستاننىڭ مادەني مۇراسىن جاڭعىرتىپ، كونە قولجازبالار مەن سيرەك قۇجاتتارعا جاڭا ءومىر سىيلاۋ ارقىلى ۇلتتىق جادىمىزدى ساقتاۋ ىسىنە ۇلەس قوسىپ كەلەدى. بۇل – تاريحي دەرەكتەردى كەلەشەك بۋىنعا قولجەتىمدى ەتۋدىڭ ءتيىمدى جولى.
ورتالىقتىڭ قىزمەتى ەلىمىزدىڭ رۋحاني بايلىعىن حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىتۋعا جول اشىپ، مۇرانى ساقتاۋ ءىسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدە. ۇلتتىق جادىمىزدى ساقتاۋ – وتكەنگە قۇرمەت، بولاشاققا امانات ەكەنىن دالەلدەيتىن بۇل مەكەمە ەل يگىلىگى جولىندا ەڭبەك ەتۋدى جالعاستىرا بەرمەك.
