بۇگىن تۇركىستان قالاسىنداعى «دوستىق ۇيىندە» وبلىستىق قوعامدىق دامۋ باسقارماسى «قوعامدىق كەلىسىم» كمم-نىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «كيبەركەڭىستىكتە اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتى» تاقىرىبىندا سەمينار ءوتتى، – دەپ حابارلايدى Dalanews.kz تۇركىستان وبلىسى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
ءىس-شارانىڭ ماقساتى – كيبەركەڭىستىكتە اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتىن ارتتىرۋ، جالعان اقپاراتتىڭ تارالۋىنا قارسى زاڭ اياسىندا ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ جانە وزەكتى ماسەلەلەردى، ۇسىنىستاردى تالقىلاۋ، اقپاراتتىق جۇمىستاردى جەتىلدىرۋ.
سەمينارعا تۇركىستان وبلىسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرلان كۇزەمبايەۆ مودەراتورلىق جاسادى.
بىرلىكتى بەكەمدەۋگە باعىتتالعان جيىنعا تۇركىستان وبلىستىق قحا جانىنداعى قۇرىلىمداردىڭ ءتوراعالارى مەن مۇشەلەرى، وبلىستىق قحا جانىنداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ ءتوراعالارى مەن مۇشەلەرى، ب ا ق وكىلدەرى، جاستار، سونداي-اق «قوعامدىق كەلىسىم» كمم-نىڭ اۋداندىق، قالالىق فيليالدارىنىڭ ماماندارى قاتىستى.
جيىندا سپيكەرلەر قاتارىندا بولعان ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قاراستى قولدانبالى ەتنوساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ايگۇل سادۋاقاسوۆا، تۇركىستان وبلىسى پروكۋرورىنىڭ اعا كومەكشىسى – توپ باسشىسى ەربول تۇرسىنبايەۆ، تۇركىستان وبلىسى قحا جانىنداعى جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر كلۋبىنىڭ ءتوراعاسى ەرسۇلتان امىربەك جانە «Turkistan TV» تەلەارناسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى جاننا جايلاۋباي قىزى مازمۇندى بايانداما جاساپ، ەتنوسارالىق قاتىناستار تۋرالى حالىققا اقپارات بەرۋدىڭ باستى ەرەكشەلىگى جانە جاۋاپكەرشىلىگى جايىندا سىندارلى پىكىرلەرىمەن، پايدالى تاجىريبەلەرىمەن ءبولىستى.
سونىمەن قاتار سەمينارعا ق ر ۇقك تۇركىستان وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى اقپارات جانە كيبەرقاۋىپسىزدىك باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرى ساكەن اۋەسبەكوۆ، تۇركىستان وبلىسى پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارى قۋانىشباي جۇمادىلدايەۆ قاتىستى.
كيبەركەڭىستىكتە اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتى
قازىرگى زامانعى قوعامدا كيبەركەڭىستىك اقپارات الماسۋ مەن تۇتىنۋدىڭ ماڭىزدى الاڭىنا اينالدى. الايدا، سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋى اقپاراتتى سانالى ءارى ءقاۋىپسىز تۇتىنۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدى تالاپ ەتەدى. اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتى – ادامنىڭ ينتەرنەت پەن باسقا دا اقپارات كوزدەرىنەن الىنعان مالىمەتتەردى ءتۇسىنۋى، باعالاۋى جانە پايدالانۋىنداعى جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيىن سيپاتتايدى.
ءقازىر ەلىمىزدىڭ كيبەركەڭىستىگىندە ءتۇرلى ساپاداعى جانە سەنىمدىلىگى ءارتۇرلى اقپارات جۇكتەلەدى. سوندىقتان اقپاراتتى تۇتىنۋشىلار اقپارات كوزىنىڭ سەنىمدىلىگىن تەكسەرۋ ادىستەرىن ءبىلۋى كەرەك. مىسالى، فاكتىلەردى تەكسەرەتىن ارنايى پلاتفورمالار مەن رەسمي دەرەككوزدەردى پايدالانۋ قاجەت.
اقپاراتتىڭ اۆتورىن، جاريالانعان ۋاقىتىن، ماقسات-مۇددەسىن انىقتاۋ ماڭىزدى. تۇركىستان تورىندە وتكەن سەميناردا بىلىكتى ماماندار وسى ماسەلە گە دە نازار اۋداردى.
– ساندىق ساۋاتتىلىق – بۇل ينتەرنەت پەن تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى ءارى ءقاۋىپسىز پايدالانۋ داعدىسى. ونىڭ ىشىندە ونلاين قاۋىپسىزدىك، دەربەس دەرەكتەردى قورعاۋ جانە زياندى كونتەنتتەن ساقتانۋ داعدىلارى بار.
ينتەرنەتتەگى جالعان اقپاراتتى، الاياقتىقتى جانە سپامداردى تانۋ ماڭىزدى، – ق ر ۇقك تۇركىستان وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى اقپارات جانە كيبەرقاۋىپسىزدىك باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرى ساكەن اۋەسبەكوۆ.
اقپاراتتى جاۋاپكەرشىلىكپەن ءبولىسۋ جانە تاراتۋ – اقپاراتتىق مادەنيەتتىڭ ماڭىزدى بولىگى. سەنىمسىز نەمەسە ارانداتۋشى سيپاتتاعى اقپاراتتى تاراتۋدان اۋلاق بولۋ كەرەك. باسقا ادامداردىڭ پىكىرىن قۇرمەتتەپ، اقپاراتتىق الاڭدا كونسترۋكتيۆتى ديالوگ قۇرۋعا ۇمتىلۋدىڭ ماڭىزى زور.
اقپاراتتىق شامادان تىس جۇكتەمە (ينفووكۋناليزاسيا) ماسەلەسى اقپاراتتىق مادەنيەتتىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى اسپەكتىسى. قاجەتتى ءارى پايدالى اقپاراتتى تاڭداۋدى ۇيرەنۋ اقپاراتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا كومەكتەسەتىنى انىق. اقپارات كوزدەرىنىڭ شەكتەۋلى سانىن پايدالانۋ جانە ءارتۇرلى كوزدەردەن الىنعان مالىمەتتەردى سالىستىرىپ وتىرۋ ۇسىنىلادى.
بۇگىندە ءاربىر اامات ينتەرنەتتە جاساعان ارەكەتى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك بولاتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. سوندىقتان الەمجەلىدە وتىروىپ الىپ، كوسىلە سقيلەپ، كوپىرتىپ جازىپ جۇرتتىڭ كوڭىلىنەن شىعامىن دەگەن كەلمەسكە كەتكەن.
كيبەركەڭىستىكتە اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدىڭ جولدارىن ءاربىپ ادام ءبىلۋى ماڭىزدى. بۇل باعىتتا ءقازىر تۇركىستان وبلىسىنىڭ اۋماعىنداعى مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا ساندىق ساۋاتتىلىق پەن اقپاراتتىق مادەنيەتكە ۇيرەتۋ ىستەرى ءوز دەڭگەيىندە جۇزەگە اسىپ جاتىر دەسەك بولادى. حالىق اراسىندا اقپاراتتىق-گراموتالىق ترەنينگتەر وتكىز مەن مەديا ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ بويىنشا دا جۇمىستار ءجۇرىپ جاتقانىن اتاپ ايتۋىمىز كەرەك. ونىڭ تاعى ءبىر ايقىن دالەلى بۇگىن ۇيىمداستىرىلعان ءىس-شارا.
سەميناردا كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە دەزينفورماسيانى انىقتايتىن قوسىمشالاردى، براۋزەر كەڭەيتىمدەرىن جانە الگوريتمدەردى ەنگىزۋ ماسەلەسى دە ءسوز بولدى.
– ءقازىر قازاقستاندا دەزينفورماسيانى انىقتاۋعا ارنالعان ارنايى ءموبيلدى قوسىمشالار كەڭىنەن قولجەتىمدى بولماعانىمەن، بۇل باعىتتا بىرنەشە ماڭىزدى باستامالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2024 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا قازاقستاندىق Factcheck.kz سايتى Meta كومپانياسىنىڭ (Facebook، Instagram جانە Threads پلاتفورمالارىنىڭ يەسى) قازاقستانداعى العاشقى سەرىكتەسى اتاندى. بۇل سەرىكتەستىك اياسىندا Factcheck.kz اتالعان الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جالعان اقپاراتتى انىقتاپ، ونىڭ تارالۋىن شەكتەۋگە كومەكتەسەدى. Meta كومپانياسىنىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى دامىتۋ مەنەدجەرى نيكول حاننىڭ ايتۋىنشا، بۇل قادام قازاقستاندىق پايدالانۋشىلاردىڭ سەنىمدى اقپارات الۋىنا ىقپال ەتەدى. Factcheck.kz رەسۋرسى ساياسي دەزينفورماسيانى انىقتاۋعا كومەكتەسەتىن 13 كەڭەس ۇسىنادى. بۇل كەڭەستەر اقپاراتتىڭ شىنايىلىعىن تەكسەرۋ، دەرەككوزدەردىڭ سەنىمدىلىگىن باعالاۋ جانە جالعان مالىمەتتەردى تانۋ داعدىلارىن دامىتۋعا باعىتتالعان، – دەدى شاراعا قاتىسقان ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قاراستى قولدانبالى ەتنوساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ايگۇل سادۋاقاسوۆا.
ساراپشىلار اقپاراتتى سىني تۇرعىدان باعالاۋ جانە سەنىمدى دەرەككوزدەردى پايدالانۋ داعدىلارىن دامىتۋ ماڭىزدى.
قازىرگى تاڭدە ەلىمىزدىڭ كيبەركەڭىستىكتە اقپاراتتى تۇتىنۋ مادەنيەتى قالاپتاسۋدا. بۇل مادەنيەتتى دامىتۋ ادامنىڭ جەكە قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، قوعامداعى سەنىم مەن تۇراقتىلىقتى نىعايتادى. جالعان اقپاراتقا قارسى تۇرۋ، ەتيكانى ساقتاۋ جانە تەحنولوگيانى سانالى قولدانۋ ارقىلى كيبەركەڭىستىكتى بارشا ءۇشىن پايدالى ءارى ءقاۋىپسىز ەتۋگە بولادى.
سەمينار بارىسىندا قاتىسۋشىلار بەلسەندىلىك تانىتىپ، پىكىر-ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى. ءىس-شارا سوڭىندا كوفە-برەيك ۇيىمداستىرىلىپ، قاتىسۋشىلارعا ارنايى سەرتيفيكاتتار تابىستالدى.
