قازىعۇرت تاۋىنىڭ بوكتەرىندە ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردەگى قۇرىلىسقا تاس، قۇم قازىپ الاتىن كارەرلەردەگى جارىلىستاردىڭ زاقىم كەلتىرۋ ىقتيمالدىلىعى جوعارى.
كارەرلەردەگى جۇمىستاردىڭ سالدارىنان ىرگەلەس اۋىلداردا اۋىز سۋ مەن اعىن سۋ ازايىپ، تاۋداعى بۇلاقتار تارتىلۋدا. ازىرگە تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ كۇش سالۋىمەن جارىلىستار ۋاقىتشا توقتاتىلدى.
– ەل تىلەگى ەسكەرىلىپ، سەڭ قوزعالىپ وتىر. كوتەرىلگەن ماسەلە بويىنشا «شىمكەنت سەمەنت» اق زاۋىتىنا انىقتالعان كەمشىلىكتەردى جويۋ جونىندە حات جولداندى. اتالمىش حاتتىڭ رەسمي جاۋابىن كۇتىپ وتىرمىز. ەگەر تابيعاتقا، ەكولوگياعا، ماڭايىندا ورىن تەپكەن مادەني مۇرالارعا زيان تۋدىراتىن بولسا، وندا ءبىز ونى ءماجبۇرلى تۇردە توقتاتۋ پروسەسىن الداعى ۋاقىتتا زاڭ جۇزىندە جۇرگىزەتىن بولامىز، – دەدى تۇركىستان وبلىسى ينۆەستيسيا جانە ەكسپورت باسقارماسىنىڭ باسشىسى قايرات ءازىموۆ.
– تولەبي اۋدانىنا قاراستى اقباستاۋ ەلدى مەكەنىندە شىمكەنت قالاسىنداعى سەمەنت زاۋىتىنا تيەسىلى تاس الاتىن 2 كارەر ورنالاسقان. «سيەۆەرنىي» كارەر جۇمىسىن 1957 جىلدان باستاعان. جالپى 105 گەكتار اۋماقتى الىپ جاتىر.
ال «يۋجنىي» كارەرلەرى جالپى 119 گەكتاردى قۇراپ وتىر، 2009 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەيدى. قازىرگى تاڭدا «سيەۆەرنىي» كارەرىن پايدالانۋ تەرەڭدىگى +877 مەترگە جەتتى. تۇرعىنداردىڭ نارازىلىعى – كارەرلەردى قازعان كەزدەگى جارىلىستار ەلدى مەكەندەردەگى تۇرعىن ۇيلەرگە زاقىم كەلتىرۋدە، اۋىلدا اۋىز سۋ مەن اعىن سۋ ازايۋ ءقاۋىپى بار.
«شىمكەنتسەمەنت» باسشالىعىنا كوتەرىلىپ وتىرعان ماسەلە ناقتى شەشىمىن تاپقانعا دەيىن جارىلىس جۇمىستارىن توقتاتۋ جونىندە تالاپ قويىلدى. اقباستاۋ ەلدىمەكەنىندە 3 بۇلاق بار. ولار – قوتىربۇلاق، اجاربۇلاق، جامانبۇلاق. قازىرگى تاڭدا سۋ كوزىنىڭ دەبەتى وتە تومەن. بۇگىندە تۇرعىندار تەك قانا قوتىربۇلاقتىڭ سۋىن پايدالانۋدا. قالعان ەكى بۇلاقتىڭ سۋىن كۇز ايىنان باستاپ پايدالانادى. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ءتيىستى حاتتار جولداندى، – دەدى تولەبي اۋدانىنىڭ اكىمى تولەگەن تەلعارايەۆ.
بۇل ماسەلە بويىنشا جارىلىستاردىڭ زياندىعىن انىقتاۋ ءۇشىن تۇركىستان وبلىسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنە، ق ر تجم ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ تۇركىستان وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنە، ق ر اشم سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋدى رەتتەۋ جانە قورعاۋ جونىندەگى ارال – سىرداريا باسسەيندىك ينسپەكسياعا، وڭتۇستىك قازاقستان گيدروگەولوگيالىق مەليوراتيۆتىك ەكسپەديسياعا ءتيىستى حاتتار جولدانعان.
تولەبي اۋدانىنا قاراستى اقباستاۋ ەلدى مەكەنى اۋىزسۋدى ءۇش بۇلاق كوزىنەن تۇتىنادى. ەلدى مەكەن اۋماعىنان «شىمكەنت سەمەنت» زاۋىتى ءوز وندىرىسىنە قاجەتتى ونەركاسىپتىك شيكىزاتتى (تاس الۋ) جارىلىس جاساۋ ارقىلى الادى.
قازىرگى تاڭدا تاس ءوندىرىلىپ جاتقان «كارەردىڭ» تەرەڭدىگى 850 مەترگە دەيىن تومەنگە ءتۇسىپ كەتكەندىكتەن، بۇلاق كوزدەرىنەن قاشقان سۋ كارەردەگى شۇڭقىرعا قۇيىلادى.
سالا ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، ونى شيكىزات ءوندىرۋشى مەكەمە تەحنيكالىق سۋ رەتىندە ناسوس ارقىلى سىرتقا توقتاۋسىز اعىزۋدا. تەحنيكالىق سۋ دەپ اتالۋ سەبەبى – جارىلىس ارقىلى وندىرىستىك شيكىزات العاندىقتان، بۇلاق كوزىنەن قاشقان سۋلار حالىق تۇتىنۋعا جارامسىز دەپ ەسەپتەلىنەدى. قازىرگى تاڭدا قوتىربۇلاق سۋ كوزىنىڭ دەبەتى 40-50 پايىزعا ازايعان. اجاربۇلاق سۋ كوزى دەبەتى 60-70 پايىزعا، ال جامانبۇلاق سۋ كوزىنىڭ دەبەتى 70-80 پايىزعا ازايىپ وتىر.
جالپى، ەلدىمەكەنگە تاۋلىگىنە 24 ساعات بويى سۋ بەرىلۋدە. الايدا سۋ دەبەتىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى كەيبىر كوشەلەرگە سۋ تۇنگى كەزەڭدە كوتەرىلۋدە. ەلدى مەكەندە اعىن سۋدىڭ بولماۋىنا بايلانىستى تۇرعىندار باۋ-باقشالارىن قۇبىر سۋىمەن سۋارادى.
