اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن ۋكراينا باسشىسى ۆلاديمير زەلەنسكيي تاياۋدا تاعى كەزدەسىپ، سويلەستى. ءار كەزدەسۋدە ەكى ەل اراسىنداعى قاقتىعىس شەشىلەردەي كۇي بولادى. ساياساتتانۋشى قازىبەك مايگەلدينوۆ ترامپتىڭ رەسەي-ۋكراينا قاقتىعىسىن شەشۋدەگى ءرولى تۋرالى ويىن اشىپ ايتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ساياساتتانۋشىنىڭ سوزىنشە، دونالد ترامپ ۋكراينا مەن رەسەيگە قاتىستى ءوز ۇستانىمىن الەۋمەتتىك جەلىدە، باق-تا اشىق ءبىلدىرىپ كەلە جاتىر.
"ول بۇل قاقتىعىستى وتە قىسقا مەرزىمدە توقتاتۋعا بولاتىنىن، ءتىپتى پرەزيدەنت بولعان ۋاقىتتا 24 ساعاتتىڭ ىشىندە بەيبىت كەلىسىم ورناتا الاتىنىن بىرنەشە رەت ايتتى. ترامپ سوعىستى توقتاتۋ ءۇشىن ناقتى قانداي قادامدار ۇسىناتىنىن تولىق اشىپ ايتپاسا دا، ناقتى ارەكەتتەر كورسەتىلمەسە دە ونىڭ ريتوريكاسىنان بايقالاتىن نارسەلەر بار. وسى تۇستا بەس نەگىزگى فاكتوردى اتاپ وتكىم كەلەدى. بىرىنشىدەن ترامپ رەسەي مەن ۋكراينانى تىكەلەي كەلىسسوزگە شاقىرۋدا جانە تەز ىمىراعا كەلۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. ول بۇل ريتوريكاسىن ايتقان كەزدە: "ەگەر ماسكەۋ نە كييەۆ بەيبىت كەلىسىمگە كەلۋدى قيىنداتسا، اقش بۇل كەلىسسوزدەن باس تارتىپ، تىس قالاتىنىن ەسكەرتتى. ياعني بۇل ارقىلى ترامپ ەكى تاراپقا دا قىسىم جاساپ، جىلدام ناتيجەگە قول جەتكىزگىسى كەلىپ وتىرعانىن اڭعارتتى. مىسالى مۇنداي تاكتيكانى ول يزرايل-پالەستينا قاقتىعىسى كەزىندە قولداندى"، - دەيدى قازىبەك مايگەلدينوۆ.
ەكىنشىدەن، ترامپ ۋكراينا تاراپىن سىناپ سويلەيدى. كەيدە قاقتىعىستىڭ باستالۋىنا كييەۆتى كىنالاپ، مالىمدەمەلەر جاسادى.
"مىسالى زەلەنسكيي ۇكىمەتىن سوعىستى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشپەدى دەپ ايىپتادى. "بۇل سوعىستى سەندەر باستاماۋلارىڭ كەرەك ەدى، كەلىسىمگە كەلۋ كەرەك ەدى" دەگەن سەكىلدى مالىمدەمەلەر ايتتى. سونىمەن قاتار، ۋكراينادا اسكەري جاعدايعا بايلانىستى سايلاۋ وتكىزىلمەي جاتقانىن سىناپ، "سايلاۋسىز ديكتاتور، زەلەنسكيي سايلاۋ وتكىزبەسە قولىندا ەلى دە قالمايدى" دەدى. ياعني ترامپ ۋكراينانى سىناۋ ارقىلى ولار كەلىسىمگە كونبەي وتىر دەيدى. شىن مانىندە سوعىستى باستاعان رەسەي. زەلەنسكيي سوعىس جاعدايىندا سايلاۋ وتكىزە الماۋى اسكەري جاعدايعا بايلانىستى بولىپ وتىر دەپ ايتقان بولاتىن. دەمەك ترامپتىڭ سوزدەرى رەسەيگە قاراعاندا ۋكرايناعا قاتاڭىراق پوزيسيادا ەكەنىن كورسەتتى"، - دەيدى ساياساتتانۋشى.
ۇشىنشىدەن، ترامپ ۇستانىمىنىڭ ماڭىزدى قىرى - ۋكراينانى بەلگىلى ءبىر ماسەلەدە ىمىراعا كەلۋگە شاقىرۋى. ترامپ قانداي ۇسىنىستار ايتتى؟
"ترامپ رەسەيدىڭ كەيبىر تالاپتارىن قولداعانداي سىڭاي تانىتتى. سەبەبى اقش پرەزيدەنتىنىڭ ىمىراعا كەلۋ جوسپارىنا سايكەس، ۋكراينانىڭ ناتو-ع قوسىلۋىنا قارسى. ترامپ كومانداسى ۋكراينانىڭ بەيتاراپ مارتەبەسىن ساقتاپ، ناتو-عا مۇشە بولماۋىن بەيبىت كەلىسىمنىڭ العىشارتى رەتىندە كورەتىنىن اڭعارۋعا بولادى.
ترامپ رەسەيدىڭ جاۋلاپ العان اۋماقتارىنا قاتىستى دا ىمىراعا كەلۋگە دايىن ەكەنىن بايقاتتى. مىسالى اقش پرەزيدەنتى ۇسىنعان بەيبىت جوسپاردىڭ ىشىندە قىرىمدى رەسەيدىڭ ءبىر بولىگى دەپ تانۋ، 22 جىلدان بەرى رەسەي باقىلاۋىنا وتكەن ۋكراينانىڭ شىعىس جانە وڭتۇستىگىندەگى جەرلەردى رەسەيگە قالدىرۋ سەكىلدى ماسەلەلەر بار. باسقاشا ايتقاندا سوعىس باستالعالى رەسەي جاۋلاپ العان 20 پايىز جەردى رەسەيگە بەرۋ شارتى قارالىپ وتىر. سوسىن ۋكراينانىڭ ناتو-عا مۇشە بولماۋى جانە باتىس سانكسيالارىن الىپ تاستاۋ بار. مۇنىڭ ءبارى ماسكەۋگە ءتيىمدى تارماقتار. بۇل ۋكراينانىڭ ەگەمەندىگىنە اۋىر سوققى بولعانىمەن، ترامپ وسىلاي سوعىستى توقتاتا الامىز دەگەن سىڭاي تانىتىپ وتىر"، - دەيدى ساراپشى.
بەسىنشىدەن ترامپ كوزقاراسىندا اقش وداقتاستارىمەن قارىم-قاتىناسىن قايتا قاراۋ ماسەلەسى تۇر. ياعني ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ۋكرايناعا كوبىرەك كومەكتەسۋى كەرەك دەيدى. اقش-تىڭ ءداستۇرلى قاۋىپسىزدىك مىندەتتەمەلەرى ازايۋى كەرەك، سەبەبى ءبىز باسقا باعىتتارعا كوڭىل بولەمىز دەيدى.
"بۇل ۆاشينگتوننىڭ ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىككە قاتىسۋىن قىسقارتىپ، وسىلايشا ەۋروپا ۋكرايناعا كومەكتەسۋدە كوبىرەك ىقپال ەتۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ترامپ ءۇشىن باسىمدىق - اقش مۇددەسى. قورىتا ايتقاندا ترامپتىڭ ۇستىنىمى - ۋكراينا رەسەي قاقتىعىسىن تەز اياقتاۋ. ول ءوزىن بىتىمگەر رەتىندە ۇسىنىپ وتىر"، - دەيدى مامان.
ترامپ مالىمدەمەلەرىنىڭ سوعىسقا ىقپالى قانداي؟
"ترامپ "مەن پرەزيدەنت بولعاندا، بۇل سوعىس بولماس ەدى" دەيدى. ترامپ اكىمشىلىگى ءپۋتيننىڭ ستراتەگياسىن قولدايتىنىن كورىپ وتىرمىز. ونى ترامپتىڭ مالىمدەمەلەرىنەن بايقاپ وتىرمىز. سونىمەن قاتار، ۋكرايناعا پسيحولوگيالىق، ساياسي ىقپال جاسالىپ وتىر. ۋكراينا ۆاشينگتون بيلىگىنە كىم كەلسە دە حالىقارالىق قۇقىق پرينسيپىنەن تايماۋ كەرەگىن كورسەتتى"، - دەيدى ساياساتتانۋشى.
ترامپتىڭ ۋكرايناعا تىم كوپ كومەك بەرمەۋ يدەياسى اقش ساياساتكەرلەرىنە اسەر ەتىپ، ول ءوز كەزەگىندە سوعىس ديناميكاسىنا ىقپال ەتىپ وتىر.
"اقش اكىمشىلىگى رەسەيدىڭ ىعىنا جىعىلىپ وتىر. مىسالى ەكى ەل ەر-ريادتا ۋكرايناسىز كەزدەستى. بۇل - نونسەنس. ەگەر اقش بىتىمگەر بولسا، ەكى تاراپ تا بولۋى كەرەك. ەۋروپا وعان الاڭداپ، بولەك كەزدەستى. ناتيجەسىندە ەۋروپا مەن اقش اراسىنداعى الاۋىزدىقتى كوردىك.
ترامپ اكىمشىلىگى قانتوگىستى توقتاتۋعا ىنتاسى بار دەسە، ەكىنشى جاعىنان ۋكراينا مۇددەسى ەسكەرىلەتىن ادىلەتتى بەيبىتشىلىك بولۋى كەرەك دەپ جاتىر. بۇدان بايقايتىنىمىز ەۋروپا ۋكراينا جاعىندا، ترامپ ۋكراينانى سوعىستى اياقتاۋعا ۇگىتتەۋ ارقىلى رەسەيدى قولداپ وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. ترامپتىڭ مالىمدەمەلەرى ەكى ەلدىڭ باعىتىندا اسەر ەتىپ جاتىر دەپ ايتا الامىز"، دەيدى قازىبەك مايگەلدينوۆ.
ترامپتىڭ ءاۋ باستا كوزدەگەنى تاراپتاردى جىلدام ىمىراعا كەلتىرۋ، سوعىستى توقتاتۋ بولدى. الايدا سوڭعى 2-3 ايدا بايقاپ وتىرعانىمىز ول تەك ۋكرايناعا تىكەلەي اۋىرتپالىق بولماق.
"تۇيىندەي ايتقاندا ترامپ ۋادە ەتكەن تەز شەشىم ۋكراينانى ءوز جەرىنىڭ ءبىر بولىگىنەن باس تارتۋ ارقىلى سوعىستى توقتاتۋ دەگەنگە سايىپ وتىر. مۇنداي شەشىم قالاي جۇزەگە اسۋى مۇمكىن؟ مەنىڭ ويىمشا ول وتە قيىن. ۋكراينانىڭ بۇعان كەلىسۋى ەكىتالاي. ۋكراينا ەشقاشان ءوز جەرىن رەسەيگە بەرمەيدى"، - دەيدى مامان.
