پرەزيدەنت توقايەۆ رەسەيلىك "كومسومولسكايا پراۆداعا" سۇحبات بەرىپ، ەلدەگى جۇپ بيلىك، ەۋرازيا وداعىنىڭ كەلەشەگى، قازاقستانداعى ورىستار جايىندا وي ءوربىتىپتى.
Dalanews.kz وسى سۇحباتتى ىقشامداپ اۋدارىپ، وقىرمان تالقىسىنا ۇسىندى.
قازاقستان رەسەي مەن بەلارۋستىڭ ورتاق وداعىنا قوسىلا ما؟
قازاقستان اتالعان ەكى ەلمەن جان-جاقتى بايلانىس ورناتقان. ەۋرازيالىق وداقتان بولەك تمد، ۇقشۇ اياسىندا دا ارىپتەستىكتى دامىتۋدامىز. الايدا ءبىزدىڭ رەسەي مەن بەلارۋستىڭ ورتاق وداعىنا قوسىلار ويىمىز جوق.
ارىپتەستىكتى ىلگەرىدە اتى اتالعان ۇيىمداردىڭ شەڭبەرىندە جالعاستىرامىز. بىزگە ەۋرازيا وداعىنىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرعان ماڭىزدىراق. ەكونوميكاعا باسىمدىق بەرسەك بۇل وداق الەمدىك نارىقتاعى بەدەلدى ۇيىمنىڭ بىرىنە اينالادى.
قازاقستاندا قوس بيلىك ورناعان با؟
ول تاريحي تۇلعا. الداعى ايدا ءبىز ونىڭ مەرەيتويىن اتاپ وتەمىز. ونىڭ تاريحي ءھام ساياسي مۇراسىن ساقتاپ قالۋعا ءتيىسپىز.
ازىرگى الاساپىران شاقتا نازاربايەۆ داعدارىستان شىعۋداعى مەن ۇستانعان جاڭا ەكونوميكالىق باعىت پەن حالىققا ماتەريالدىق قولداۋ كورسەتۋ تۋرالى ۇسىنىسىمدى جان-جاقتى قولدادى.
ەلىمىزدە ەشقانداي قوس بيلىك جوق. كەرىسىنشە نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حالىقتى جاڭا باسشىنىڭ توڭىرەگىنە توپتاسۋعا شاقىرىپ وتىر.
قازاقستانداعى ورىستار. ولاردىڭ قۇقى قورعالعان با؟
قازاقستانداعى ۇلتارالىق تاتۋلىق ىشكى ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ نەگىزگى كەپىلى. قازاقستاندىقتار ءوزىن وزگەدەن ءبولىپ جارمايدى، ءبىرتۇتاس ۇلت، ءبىرتۇتاس حالىق رەتىندە قابىلدايدى.
قازاقستاندا "ۇلتتىق ازشىلىق" دەگەن ۇعىم جوق.
ەلىمىزدە تۇراتىن ورىستىڭ سانى 3،5 ملن-نان اسادى. بۇل ەلدەگى حالىق سانىنىڭ 19 پايىزى. وسىندا تۇراتىن ورىستار ەلىمىزبەن بىتە-قايناسىپ كەتكەن، بارلىق زاڭدى قۇقىقتاردى پايدالانىپ وتىر.
وتكەندە "قازاقستانداعى ورىس دياسپوراسى" دەگەن تىركەستى كوزىم شالىپ قالدى. قاراماعىمداعى ساراپشىلار مەن يدەولوگتارعا بۇدان بىلاي مۇنداي ۇعىمدى قولدانباۋدى ەسكەرتتىم. ورىستار قازاقستاننىڭ ىرگەسىن بىرگە قالاسقان وسى ەلدىڭ اجىراماس بولىگى.
قازاقستان كەڭەستىك كەزەڭنەن قالعان ەلدى-مەكەن، كوشە اتاۋىن جاپپاي اۋىستىرۋعا كوشتى مە؟
ەسكى اتاۋلاردان جاپپاي ارىلۋ ناۋقانى باستالدى دەمەيمىن. ءبىرقاتار ەلدى-مەكەن مەن كوشەلەردى وزگەرتىپ، ولاردىڭ تاريحي اتاۋىن قايتاردىق.
كەڭەستىك كەزەڭنەن قالعان كومەسكى اتاۋلار كەلمەسكە كەتۋدە. ايتالىق "پريكانالنايا"، "تەپلوۆوزنايا" سەكىلدى ەلدى-مەكەن اتاۋلارى ەسكىردى، ولاردى جەرگىلىكتى جۇرت تا قابىلداي بەرمەيدى.
قانداي دا ءبىر ەلدى-مەكەن، كوشە اتاۋىن اۋىستىراردا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ پىكىرىن ەسكەرەمىز، ونىڭ تاريحي نەگىزدەمەسىن ىزدەيمىز. بيلىك قازاقستانداعى بارلىق ورىسشا اتاۋلاردى اۋىستىرىپ تاستاۋدى كوزدەمەيدى.
جاقىندا قاراعاندىدا گريگوريي پوتانين مەن الەكساندر زاتايەۆيچكە كوشە اتاۋى بەرىلدى.
مەملەكەتتىك جۇمىسقا تۇراردا سلياۆان تەكتەس ۇلت وكىلدەرىن شەتتەتۋ ءۇردىسى جوق. ءوز باسىم بۇل ۇيعارىممەن كەلىسپەيمىن.
سلياۆان تەكتەس جانە وزگە دە ەتنوستار ۇكىمەتتە، پارلامەنتتە جانە باسقا دا مەمورگانداردا وتىر. ورىستار شاعىن-ورتا بيزنەستە، وندىرىستە، اۋىل شارۋاشىلىعىندا شوعىرلانعان.
قازاقستاندا قىرىم سەنارييى قايتالانۋى مۇمكىن بە؟
جوق. بۇل كەيبىر ساراپشىسىماقتاردىڭ ساندىراعى دەپ ءبىلىڭىز. مۇنىڭ استارىندا قازاقستاندا ساياسي تۇراقسىزدىق تۋعىزۋ، وداقتاس ەلدەرمەن اراعا وت سالۋ پيعىلى جاتىر.
قازاقستاننىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى رەسەيدىڭ مازاسىن قاشىرۋدا. بۇعان نەگىز بار ما؟
لاتىنعا اسىقپاي، باپپەن كوشەمىز. بۇعان ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى باستاماشى بولدى. نازاربايەۆ "لاتىنعا اۋىسۋ ەلدەگى ورىس ءتىلىنىڭ احۋالىنا اسەر ەتپەيتىنىن" الدەنەشە رەت ايتقان. ءالىپبي اۋىستىرۋ قازاق ءتىلىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋدەگى ماڭىزدى قادام.
البەتتە اسىعىپ-اپتىعۋدىڭ قاجەتى جوق. قازاقستان لاتىنعا كەزەڭ-كەزەڭىمەن وتەتىن بولادى.
قازاقستانداعى جۇڭگو ىقپالى قانشالىقتى كۇشتى؟
ورتا ازيا ەلدەرى مەن جۇڭگو ەرتە داۋىردەن الىس-بەرىس، بارىس-كەلىس ورناتقان. ارىپتەستىكتىڭ نەگىزگى قاينارى - جىبەك جولى، ساۋدا - ساتتىق بولدى. بۇل ساباقتاستىق ءالى دە ۇزىلگەن جوق.
وتكەن جىلى ورتا ازيا ەلدەرى مەن قىتايدىڭ اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى 33 ملرد دوللاردان استى.
ساۋدا-ەكونوميكالىق ساياساتتى ەكسپانسيامەن شاتاستىرۋعا بولمايدى. جۇڭگو قازاقستاننىڭ ماڭىزدى ەكونوميكالىق ارىپتەسى.
قازاقستاندا اقش-تىڭ اسكەري بازاسى اشىلا ما؟
بۇل ماسەلە كۇن تارتىبىندە تۇرعان جوق. اقش پەن قازاقستاننىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىك جان-جاقتى دامۋدا.
بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك سالاسىندا الماتىداعى وباعا قارسى ينستيتۋتتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەدىك.
كەلىسىم شارت اياقتالعاننان كەيىن امەريكالىقتار ۇيىنە قايتتى. ءقازىر وندا تەك قازاق عالىمدارى عانا زەرتتەۋ جۇرگىزۋدە. بۇل سالادا رەسەيلىك ماماندارمەن دە بىرلەسىپ جۇمىس جۇرگىزۋگە ءازىرمىز.
سۇحباتتىڭ تولىق نۇسقاسىن مىنا ارادان وقي الاسىز.
