تانا مىرزانىڭ رۋى-مۇرىن، ونىڭ ىشىندە جاناي. قازاق حالقى كوڭىلى دارحان، جانى جومارت، جايساڭ، ءمارت جاندارعا «مىرزا» دەگەن ات بەرگەن. تانا مىرزا دا سونداي جانداردىڭ قاتارىنان بولعان.
تانا مىرزا حالىقتىڭ ساۋاتىن اشىپ، جاستاردى وقىتۋ ماقساتىندا ەرتىس وزەنىنەن 10 شاقىرىم جەردە مەشىت سالدىرىپ، جانىنان ەكى مەدرەسە اشىپ، ونەر ادامدارى مەن بالۋانداردى دا ءارقاشان قولداپ وتىرعان.
1850 جىلدارى ءۇش جۇزگە ساۋىن ايتقان قۇنانبايدىڭ اكەسى وسكەنباي ءبيدىڭ اسىن ءتورت ادام باسقارعان ەكەن. سولاردىڭ ءبىرى - تانا مىرزا.
ەل اۋزىندا قالعان تانا مىرزا تۋرالى بىرنەشە اڭىزعا توقتالىپ وتسەك.
تانا مىرزانىڭ دۇنيەگە كەلۋى تۋرالى اڭىزدا: اكەسىنىڭ تۇسىندە شاڭىراقتان تۇسكەن نايزاعاي تاناداي بوپ جارقىراپ كەپ، قارا قازاندى قاق جارىپ، جەرگە كىرىپ كەتىپتى. تۇسىنەن شوشىعان جاس جىگىت شاكى بيگە بارىپ ءتۇسىن جورىتقان ەكەن. «كەلىنشەگىڭ ەكى قابات ەكەن، نايزاعاي شاڭىراعىڭنان جارقىراپ كەپ تۇسسە، اسا اقىلدى ۇل تابادى. قارا قازاندى قاق جارىپ، تاناداي بوپ كىرىپ كەتسە، ول بالا قارا قىلدى قاق جارعان ءادىل بي بولادى»،-دەپتى. ايتقانىنداي كەلىنشەگى ۇل تابادى. بالانىڭ اتىن قويعىزۋ ءۇشىن شاكى ءبيدى ەرتىپ كەلىپتى. شاكى بي: «اتى تانا بولسىن، اقىلدى دانا بولسىن، حالقىنا پانا بولسىن!»-دەپ اتىن تانا دەپ قويعان ەكەن دەيدى.
تانا مىرزا بىردە باتىر جورتۋىلشى جانبيكە قابان باتىردىڭ اۋىلىنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، دالادا جۇرگەن وعان بۇرىلعان ەكەن. ول كەزدە تانا مىرزانىڭ جاسى ەگدەلەگەن، ال قابان جاستاۋ بولسا كەرەك.
- ۇيگە ءتۇسىپ قوناق بولىڭىز، - دەگەن قابانعا تانا مىرزا: - ۇيىڭە دە تۇسەر ەدىم، قوناعىڭ دا بولار ەدىم، باتامدى دا بەرەر ەدىم، ءبىراق قازانىڭ تازا بولسا، - دەپتى.
- مىرزا، قازانىم سىزگە تازا بولادى، - دەگەن سوڭ، سول كۇنى قاباننىڭ قۇرمەتتى قوناعى بولادى. تاڭەرتەن اتتانار الدىندا تانا مىرزا قابانعا: - جاڭا مەنەن بۇيىمتاي سۇرادىڭ عوي، باباڭ توقتاعۇل دا جاسىندا جورتۋمەن بولعان ەكەن. «ەردەن يمان قۇتىلمايدى» دەگەن، قۇداي اۋەلدە ارتىق جاراتقان توقتاعۇلعا، سول كاسىپتى تاستاعان سوڭ، مال مەن ب ا ق تۇگەل قونىپتى. مەنىڭ بۇيىمتايىم - سەن دە بۇدان بىلاي جورتۋشىلىقتى توقتات. باباڭ توقتاعۇلدىڭ قاسيەتى مەن باعى دارىسىن، ءاۋمين!-دەپ باتا بەرىپتى.
دالاعا شىققاندا مىرزا ءوزىنىڭ ەر-تۇرمانى باسقا ءبىر بوتەن اتتا ەرتتەۋلى تۇرعانىن كورەدى. سول كەزدە قابان: - مىرزا، ءسىز كەشە قازانىڭ تازا بولسىن دەگەن سوڭ، ءسىزدىڭ مالدان تازا مال بولماس دەپ، اتىڭىزدى قوناق اسىعا سويىپ، ورنىنا ءوزىمنىڭ مىنا ءتول اتىمدى ەرتتەپ قويدىم، - دەيدى.
-جارايدى، ءسوزىڭ ءجون دەيدى دە، اتقا قونعان سوڭ مىرزا: - ال، قاراعىم قابان، الگى بۇيىمتايىم-بۇيىمتاي، سول تىلەگىم-تىلەك، - دەپ كوڭىلدى قوشتاسىپ ءجۇرىپ كەتىپتى.
مىنە وسىدان كەيىن مىرزانىڭ باتاسى تيگەن قابان جورتۋىلدى مۇلدەم توقتاتىپ، ابىرويلى ەل اعاسىنا اينالىپتى. ەل قۇرمەتتەپ قابان باتىر دەپ اتاپتى.
بىردە تانا مىرزا قىرجىنىڭ سۇرتاي اقىنىنا: «مەنىڭ جاقسى جامانىمدى جاسىرماي ءبىر اۋىز ولەڭگە سىيعىزشى، ناعىز اقىن ەكەنىڭدى بىلەيىك» - دەپتى. تانا ءوزى كوسە كىسى ەكەن. سوندا سۇرتاي بوگەلمەستەن:
قاراشى تانا مىرزا كوسەسىنە،
اينىماي نەعىپ تارتقان شەشەسىنە.
اقىل-وي، ب ا ق داۋلەتتى تۇگەل بەرگەن
بىتپەگەن ساقال - مۇرتتىڭ ەسەسىنە، - دەپتى. ونەرىنە ريزا بولعان تانا ۇستىنە شاپان جاۋىپ، استىنا ات مىنگىزىپتى.
ەل اۋزىندا تانا مىرزا جايلى تاراعان اڭگىمە-اڭىزدار جەتەرلىك.
دەرەكتەر تارباعاتاي اۋداندىق تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىنىڭ قورىنان الىنعان.
شقو ءىسب «رۋحاني جاڭعىرۋ» وڭىرلىك ورتالىعى
