دوڭگەلەك ۇستەل كۇن ءتارتىبىنىڭ وزەكتى سيپات الۋى «بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىنىڭ» قاعيداتتارىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى بۇۇ قىزمەتىنە قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ كەزىندەگى قاتىسۋشىلاردىڭ مازمۇندى وي-پىكىرلەرىنەن كورىنىس تاپتى. دوڭگەلەك ۇستەل جۇمىسى G-Global حالىقارالىق كوممۋنيكاتيۆتىك الاڭى ارقىلى سول ساتىندە جارىققا شىعارىلىپ، ونلاين تارتىبىندە قولجەتىمدى بولدى.
پىكىرتالاسقا الماتىداعى ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ، بۇۇ، UNESCO، UNDP، UNAI بولىمشەلەرىنىڭ باسشىلارى مەن وكىلدەرى، قازاقستان جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاس عالىمدارى، ماگيسترانتتارى مەن دوكتورانتتارى قاتىستى.
دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ سالتاناتتى بولىگىن پان گي مۋن اتىنداعى تۇراقتى دامۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور رافيس ابازوۆ اشتى. ول ءوز بايانداماسىندا بۇۇ مودەلى – جاڭا جىبەك جولى سياقتى قازاقستان جاستار قۇرىلىمدارىنىڭ ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازياداعى بەيبىتشىلىكتى نىعايتۋ جانە ادام قۇقىعىن ساقتاۋ جونىندەگى قىزمەتىنە تالداۋ جاسادى. پروفەسسور ر.ابازوۆتىڭ بايانداماسىندا مادەنيەت، ساياسات، الەۋمەت ستاندارتتارىن بەلگىلەۋدەگى مەملەكەت ءرولىنىڭ ماڭىزدىلىعى، سونداي-اق «بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىنىڭ» قاعيداتتارىنداعى ادامزات قۇندىلىقتارىنىڭ امبەباپتىعى تۋرالى قۇندى پىكىرلەر ايتىلدى. عالىم ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ، بۇۇ ەلدەرىنىڭ، اتاپ ايتقاندا قازاقستان مەملەكەتىنىڭ وزگە مەملەكەتتەر مەن ايماقتاردىڭ قۇقىقتارى مەن ەركىندىكتەرىن جالپىعا ورتاق قۇرمەتتەۋ ستاندارتتارىنا ادالدىعى مەن بۇل جونىندەگى ۇستانىمىن اتاپ كورسەتتى.
الماتىداعى يۋنەسكو كلاستەرلىك بيۋروسىنىڭ الەۋمەتتىك جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدار سەكتورىنىڭ مامانى ارينا مياسوەد ءوز سوزىندە ءقازۇۋ-دىڭ جاستاردىڭ پروبلەمالارى مەن قۇقىقتارىنا ۇدايى نازار اۋدارىپ وتىرعاندارى ءۇشىن العىس ايتتى. يۋنەسكو، حالىقارالىق جۋرناليستيكا جانە قوعامدىق مەديا كافەدراسىنىڭ تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنا وراي ۇيىمداستىرىپ جۇرگەن ءىس-شارالارىنا دا ريزاشىلىق سەزىمىن جاسىرمادى. ول يۋنەسكو ۇيىمىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى جونىندە اڭگىمەلەپ بەردى. بۇل ۇيىم ءبىلىم بەرۋ، جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى، الەۋمەتتىك جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدار، مادەنيەت، كوممۋنيكاسيا جانە اقپارات سياقتى ماڭىزدى بەس بولىكتەن تۇرادى.
قازاقستانداعى بۇۇ قوعامدىق اقپارات دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى ۆلاستيميل سامەك كونفەرەنسيا قاتىسۋشىلارىمەن تىكەلەي بايلانىسقا شىعىپ، بەينە-كونفەرەنسيا تارتىبىمەن ءسوز الدى. ول «بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىنىڭ» 70 جىلدىعىنىڭ ەرەكشە ماڭىزىنا توقتالدى. «مۇنىڭ ءوزى ايىرىقشا وقيعا» دەدى ول. دەكلاراسيا دەگەنىمىز – قالاي ءومىر ءسۇرۋ جانە بىرگە تۇرۋ جونىندەگى نەگىز قالايتىن قۇجات. ادامداردىڭ بارلىعى ومىرگە تەڭ قۇقىقتى بولىپ كەلەدى. ادام قۇقىقتارى كەيىننەن 2030 باعدارلاماسىندا بەينەلەنگەن تۇراقتى دامۋدىڭ بارلىق ماقساتتارىندا كورىنىس تابادى.
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ الماتىداعى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى رۋسلان بولتىرىكوۆ ءسوزىن بارلىق قاتىسۋشىلاردى دەكلاراسيانى قابىلداۋ كۇنىمەن قۇتتىقتاۋدان باستادى. ول بۇۇ ماجىلىسىندە وسىناۋ عالامدىق ماڭىزى بار قۇجات – «بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسى» قابىلدانعان 1948 جىلعى وقيعالاردى ەسكە سالدى. «ادام قۇقىقتارى دەكلاراسياسىنداعى» ادام قۇقىعى يدەيالارى سوڭعى 70 جىلدا توڭكەرىستى ءمان-ماڭىزعا يە بولدى»، – دەدى ول. ول قابىلدانعاننان كەيىنگى وقيعالار مەن فاكتىلەر ادام قۇقىعى سالاسىنداعى 60-تان استام ءتۇرلى حالىقارالىق قۇجاتتاردى قابىلداۋعا تۇرتكى بولىپ، جاعداي جاسادى. بۇل ورايدا 70 جىل ىشىندە دەكلاراسيا ءوز ماڭىزىن جوعالتقان جوق جانە كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇكىل الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن امبەباپ قۇقىق قورعاۋ باعدارى بولىپ كەلەدى. دەكلاراسيانىڭ الەمنىڭ 500-دەن استام تىلدەرى مەن ديالەكتىلەرىنە اۋدارىلۋى كەزدەيسوق فاكت ەمەس. ءسويتىپ ول الەمدەگى ەڭ تانىمال قۇجاتتاردىڭ بىرىنە اينالدى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان ادام قۇقىعى سالاسىنداعى بارلىق ءتۇيىندى حالىقارالىق تەتىكتەردىڭ بارلىعىنىڭ قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلادى، مۇنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ۇلتتىق قۇقىق قورعاۋ جۇيەمىزدى دايەكتى تۇردە نىعايتۋعا دەگەن بەرىك ۇستانىمىمىزعا ايعاق بولادى. ومبۋدسمەن ينستيتۋتى مەن ەلىمىز پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيا بۇل جۇيەنىڭ جۇيەقۇراۋشى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى جانە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى مەن مەملەكەت اراسىن بايلانىستىراتىن بۋىن بولىپ تابىلادى. جۋىردا بالالار قۇقىعى جونىندەگى ينستيتۋت قۇرىلدى. قيناپ-زورلاۋدىڭ الدىن الۋ جونىندەگى ۇلتتىق دابىل تەتىگى ورىستەپ كەلەدى. مۇنىڭ بارلىعىنىڭ ادام قۇقىعىن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىسى بار. قازاقستان ادام قۇقىعىن قورعاۋدى كوتەرمەلەۋ جونىندەگى حالىقارالىق تەتىكتەرمەن بەلسەندى تۇردە ارەكەتتەسىپ، بۇۇ تەتىكتەرىمەن تىعىز جۇمىس ىستەپ كەلەدى. وتكەن جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىز ايەلدەرگە قاتىستى كەمسىتۋشىلىكتى جانە قيناپ-زورلاۋدى جويۋ جونىندەگى بۇۇ كوميتەتىنە كەزەكتى بيااندامالاردى تابىس ەتتى. تاياۋ ارادا ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىكتى جويۋ جونىندەگى بۇۇ كوميتەتىنە بىرىكتىرىلگەن 8-10 بايانداما بەرىلەدى. 2019 جىلعى اقپاندا ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، مادەني قۇقىقتار جونىندەگى بۇۇ كوميتەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكىنشى بايانداماسىن قاراۋ جوسپارلانىپ وتىر. ال، 2019 جىلعى قازاندا ايەلدەرگە قاتىستى كەمسىتۋشىلىكتى جويۋ جونىندەگى بۇۇ كوميتەتىنە قازاقستاننىڭ كەزەكتى بەسىنشى بايانداماسى تابىستالادى. قازاقستاننىڭ 2019 جىلدىڭ قاراشاسىنىڭ باسىنا جوسپارلانىپ وتىرعان ادام قۇقىعى جونىندەگى امبەباپ كەزەڭدىك شولۋىنىڭ ءۇشىنشى سيكلىنان ءوتۋى كەلەسى جىلدىڭ ماڭىزدى وقيعاسى بولماق. وسى رەتتە ر.بولتىرىكوۆ مىرزا ساراپشىلارعا، ازاماتتىق قوعام، عىلىمي جۇرتشىلىق وكىلدەرىنە ادام قۇقىعى جونىندەگى امبەباپ كەزەڭدىك شولۋدىڭ ءۇشىنشى سيكلى اياسىنداعى ۇلتتىق باياندامانى ازىرلەۋگە جاردەمدەسۋ جونىندە ۇندەۋ تاستادى. بايانداماشى سونداي-اق اۋديتوريانى قازاقستان 2022-2024 جىلدارى ادام قۇقىعى جونىندەگى بۇۇ كەڭەسىنىڭ مۇشەلىگىنە ءوز كانديداتۋراسىن ۇسىنعانى جونىندە حاباردار ەتتى.
UNAI حابى ديرەكتورى، پروفەسسور ع.ج.ىبىرايەۆانىڭ بايانداماسىنا تۇراقتى دامۋ باعادرلاماسى ماقساتىنداعى جالپىعا ورتاق دەكلاراسيا يدەيالارىنىڭ ساباقتاستىعى جونىندەگى پىكىر وزەك بولدى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ يۋنەسكو، حالىقارالىق جۋرناليستيكا جانە قوعامدىق مەديا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ن.ت. شىڭعىسوۆا ءوز سوزىندە بىلاي دەدى:
– بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىنىڭ» 26 بابى - ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. دەكلاراسيا نەگىزىندە جاتقان قۇقىقتار تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىندا كورىنىس تاپقان. ءبىز گەندەرلىك دامۋ بويىنشا باعدارلاما جاساپ، ءقازىر ونىڭ يدەيالارىن قوعامدىق دامۋعا ەنگىزۋ جونىندە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءقازىر كافەدرا بۇكىلالەمدىك شالا تۋعان بالالار كۇنىنە ارنالعان باعدارلامانى جاساۋ ۇستىندە. ول 2009 جىلى جاڭا تۋعان بالالاردى كۇتۋ جونىندەگى ەۋروپا قورىنىڭ باستاماسى بويىنشا بەلگىلەنگەن. كافەدرانىڭ بۇل باعىتتا جۇمىس ىستەۋگە ىنتالىلىعىن، ءوز ستراتەگياسى مەن الەۋەتى بار ەكەندىگىن ايتقىم كەلەدى، – دەدى.
قورىتا كەلە قاتىسۋشىلار «بۇۇ ادام قۇقىقتارى جالپىعا ورتاق دەكلاراسياسىنىڭ» قابىلدانۋىنىڭ 70 جىلدىق مەرەيلى كۇنىمەن ءبىر-بىرىن تاعى دا قىزۋ قۇتتىقتاپ، بۇل قۇجات ءالى دە بۇكىل الەمنىڭ دامۋى ءۇشىن ستراتەگيالىق باعدار بولىپ وتىرعانىن اتاپ كورسەتتى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
ستۋدەنتتىك باسپا ءسوز ورتالىعى
