قازاقستان 2027 جىلدان باستاپ ASPAN جوباسى اياسىندا ءوق-دارى مەن ارتيللەريالىق سناريادتار شىعاراتىن ءتورت زاۋىتتى ىسكە قوسىپ، ونى ناتو ستاندارتتارىنا ساي شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر. الايدا بۇل قادام رەسەيلىك ساياساتكەرلەر تاراپىنان سىنعا ۇشىرادى. رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى الەكسەي جۋراۆليەۆ قازاقستاننىڭ شەشىمىن "دوستىققا جات ارەكەت" دەپ باعالاپ، مۇنى رەسەيدىڭ اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنىنەن باس تارتۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى. ال قازاقستاندىق اسكەري ساراپشى ەرمەك سەيتباتتالوۆ بۇل شەشىمدى قورعانىس سالاسىنداعى تاۋەلسىزدىك پەن تەحنيكالىق قاجەتتىلىكپەن بايلانىستىردى. ول Dalanews.kz رەداكسياسىنا جوبانىڭ اسكەري-تەحنيكالىق، گەوساياسي جانە قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىنان ماڭىزىن ءتۇسىندىردى.

ەرمەك سەيتباتتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، ناتو ستاندارتتارىنا كوشۋ باستاماسى ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعان شەشىم.

“قورعانىس مينيسترلىگى بۇعان دەيىن بۇل ماسەلەنى جاۋىنگەرلىك وقۋ-جاتتىعۋلار كەزىندە ءوق-دارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىمەن تۇسىندىرگەن ەدى. ال ماسەلە ۋاقىتشا كانادا كومپانياسىنىڭ كومەگىمەن شەشىلدى. رەسەيلىك ساياساتكەرلەر مۇنى ساياسي جانە اسكەري ىنتىماقتاستىقتىڭ باسقا ۆەكتورعا بەت بۇرۋى رەتىندە قابىلداپ وتىر. الايدا وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستان تەك رەسەيلىك وق-دارىلەردى پايدالانىپ كەلگەنىن ەسكەرۋ قاجەت”، — دەدى ول.

ونىڭ ايتۋىنشا، ASPAN جوباسى اياسىندا قازاقستاندا ارتيللەريالىق سناريادتار مەن مينالار شىعاراتىن ءتورت جاڭا زاۋىت سالۋ جوسپارلانعان. جوبانىڭ جالپى ينۆەستيسياسى شامامەن 1 ملرد دوللار. رەسمي تۇردە ولاردىڭ ورنالاساتىن جەرى جاريالانباعان. الايدا كەيبىر دەرەككوزدەر العاشقى زاۋىت قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتقانىن مالىمدەگەن.

“بۇل زاۋىتتاردا ناتو ستاندارتتارىنا ساي ءونىم شىعارۋ كوزدەلىپ وتىر. اقپارات كوزدەرىنە سۇيەنسەك، كاسىپورىندار رەسەيلىك ۇلگىدەگى 82 مم، 120 مم، 122 مم جانە 152 مم ارتيللەريالىق سناريادتاردى، سونداي-اق ناتو ستاندارتىنداعى 155 مم ارتيللەريالىق سناريادتار مەن 60 مم مينومەت وقتارىن وندىرەتىن بولادى. بۇل شەشىمنىڭ باستى ماقساتى “ءوق-دارى جاعىنان تاۋەلسىز بولۋ” دەپ ويلايمىن”، — دەيدى ساراپشى.

رەسەي نەگە مۇنى “دوستىققا جات” دەپ باعالادى؟

رەسەي دەپۋتاتى الەكسەي جۋراۆليەۆ قازاقستاننىڭ بۇل قادامىن گەوساياسي باعىتتىڭ وزگەرۋى رەتىندە قابىلداپ وتىر. ول قازاقستاننىڭ ناتو-مەن بۇرىننان ىنتىماقتاستىق ورناتقانىن ەسكە سالىپ، بۇل باعىتتى “اگرەسسيۆتى اسكەري بلوكپەن جاقىنداسۋ” دەپ سيپاتتادى.

الايدا ەرمەك سەيتباتتالوۆ بۇل پىكىرمەن كەلىسپەيدى.

“قازاقستاننىڭ بۇل شەشىمىندە ءارى پراگماتيكالىق، ءارى تەحنيكالىق نەگىز بار. جۋراۆليەۆ ءوز سۇحباتىندا قازاقستاننىڭ 1992 جىلى سولتۇستىك اتلانتيكالىق ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنە قوسىلعانىن، ال 1994 جىلى ناتو-مەن “بەيبىتشىلىك ءۇشىن سەرىكتەستىك” كەلىسىمىنە قول قويعانىن العا تارتادى. الايدا قازاقستان بۇعان قوسا ناتو-نىڭ وپەراتيۆتىك ۇيلەسىمدىلىك تۇجىرىمداماسى مەن پارپ باعدارلاماسىنا قاتىسىپ، ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. بۇل قارۋلى كۇشتەردىڭ حالىقارالىق بەدەلىن ارتتىردى”، — دەپ قوستى ول.

ناتو ستاندارتتارى اسكەرگە نە بەرەدى؟

سەيتباتتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، ناتو ستاندارتتارىنا كوشۋ قازاقستان اسكەرىنە ءبىرقاتار ناقتى ارتىقشىلىق بەرەدى.

“بۇل ستاندارتتار ءوق-دارى ساپاسىنا جوعارى تالاپ قويادى. رەسەيلىك كاليبرلەردىڭ دە ساپاسى ارتادى. ارتيللەريالىق وقپاندار ۇزاق ۋاقىتقا شىدايدى، ءجيى اۋىستىرۋدى قاجەت ەتپەيدى. ال 155 مم جانە 60 مم كاليبرلەردى قولدانۋ ءۇشىن ناتو ارتيللەريالىق جۇيەلەرى قاجەت. ەگەر قازاقستان مۇنداي قارۋ-جاراق ساتىپ الاتىن بولسا، بۇل حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى تالاپ ەتەدى”، — دەدى ول.

سونداي-اق ساراپشى ناتو ستاندارتىنداعى قارۋلاردىڭ دالدىگى مەن تەحنولوگيالىق دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. كەيبىر جۇيەلەردە سوققى بەرىلەتىن نىسانانىڭ كوورديناتتارى الدىن الا باعدارلامالانادى.

“كەيبىر، سونداي قارۋلارعا الدىن الا باعدارلاما جازىپ سوققى بەرەتىن نىسانانىڭ كورديناتتارىن، سيپاتاماسىن ەنگىزۋگە بولادى”، — دەيدى ول.

رەسەيمەن اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىققا اسەرى قانداي؟

ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، بۇل باستاما رەسەيمەن اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىققا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن. الايدا بۇل — وبەكتيۆتى ءارى زاڭدى ۇدەرىس.

“رەسەي ءقازىر سانكسيالاردىڭ استىندا قالدى. وداقتاستارىنا ساپالى ءارى قولجەتىمدى قارۋ-جاراقتى بۇرىنعىداي كولەمدە ۇسىنا المايدى، كەيبىر تەحنولوگيالاردا ارتتا قالىپ بارا جاتىر. قازاقستان مۇنداي جاعدايدا كۇتىپ وتىرا المايدى”، — دەيدى سەيتباتتالوۆ.

قىسىم بولۋى مۇمكىن بە؟

ساراپشى رەسەي تاراپىنان ساياسي قىسىم بولۋى مۇمكىن ەكەنىن دە جوققا شىعارمادى.

“قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ سوڭعى كەزەڭدەرىنە كوز جۇگىرتسەك، ساياسي نەمەسە ەكونوميكالىق قىسىم بولۋى مۇمكىن”، — دەدى ول.

ۋكراينامەن سالىستىرۋ ورىندى ما؟

كەيبىر رەسەيلىك ساياساتكەرلەر قازاقستان جاعدايىن ۋكراينامەن سالىستىرادى. الايدا ەرمەك سەيتباتتالوۆ بۇل سالىستىرۋدى تولىق نەگىزدى دەپ ەسەپتەمەيدى.

“ۋكرايناداعى جاعدايدىڭ باستى سەبەبى ناتو ستاندارتتارىنا كوشۋ ەمەس. نەگىزگى فاكتور — كەڭەس وداعى كەزىندە سالىنعان گاز تاسىمالداۋ ينفراقۇرىلىمىنا قاتىستى ماسەلەلەر بولدى. بۇل تەك ەكىنشى قاتارداعى سەبەپتەردىڭ ءبىرى عانا”، — دەيدى ساراپشى.

قورعانىس ونەركاسىبىندەگى تاۋەلسىزدىككە قادام

ەرمەك سەيتباتتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، ASPAN جوباسى قازاقستاننىڭ قورعانىس ونەركاسىبىن ەداۋىر تاۋەلسىز دەڭگەيگە كوتەرە الادى.

“ءوز اۋماعىندا ءوق-دارى شىعاراتىن ەلدەر الەمدە كوپ ەمەس. مۇنداي ونىمگە سۇرانىس جوعارى. ەگەر زاۋىتتاردىڭ وندىرىستىك قۋاتى مەن ساپاسى تالاپقا ساي بولسا، قازاقستان سىرتقى نارىققا دا شىعا الادى. بۇل — ەل ءۇشىن وتە جوعارى ستراتەگيالىق جەتىستىك”، — دەپ تۇيىندەدى ەرمەك سەيتباتتالوۆ.

بۇعان دەيىن

بۇعان دەيىن RTVI ارناسى قازاقستاننىڭ جوعارى لاۋازىمدى اسكەري وكىلىنىڭ پىكىرىن جاريالاعان ەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەل ارمياسىنىڭ جاۋىنگەرلىك قابىلەتى ۇزاق ۋاقىت بويى كەڭەس داۋىرىنەن قالعان قارۋ قويمالارىنا جانە رەسەيدەن جەتكىزىلەتىن وق-دارىلەرگە تاۋەلدى بولعان. اسكەري وكىل ASPAN جوباسى اياسىندا ارتيللەريالىق سناريادتار مەن مينالار شىعاراتىن ءتورت زاۋىت سالىناتىنىن مالىمدەدى.

سونداي-اق ول ءوق-دارى جاعدايى 2020 جىلى جاقسارعانىن، سول كەزدە كانادانىڭ ءبىر كومپانياسى قاراعاندى وبلىسىندا اتىس قارۋىنا ارنالعان پاتروندار شىعاراتىن زاۋىتسالعانىن اتاپ ءوتتى.

جۋراۆليەۆتىڭ پىكىرى

رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ قورعانىس كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى الەكسەي جۋراۆليەۆ "گازەتا.Ru" باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستانداعى بۇل قادامدى "دوستىققا جات" دەپ باعالادى.

جۋراۆليەۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ناتو-مەن بۇرىننان ىنتىماقتاستىق ورناتقان.

"جالپى، قازاقستان 1992 جىلى سولتۇستىك اتلانتيكالىق ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنە قوسىلدى، ال 1994 جىلى “بەيبىتشىلىك جولىنداعى ارىپتەستىك” اتتى ناتو-مەن رامالىق كەلىسىمگە قول قويدى. بۇل – اسكەري بلوك ەكەنىن جانە ونىڭ اگرەسسيۆتى ارەكەتتەرىمەن بەلگىلى ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. وسى تۇستا ءبىر سۇراق تۋىندايدى: نەگە ناتو-عا ءدال قازاقستان قىزىق؟ مۇمكىن، رەسەيمەن شەكتەسەتىن ەل بولعاندىقتان با؟ وسى ەل ارقىلى كەزەكتى رۋسوفوبيالىق تىرەك نۇكتەسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن شىعار؟"، - دەدى ول.

جۋراۆليەۆتىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان الداعى ۋاقىتتا رەسەيلىك قارۋ-جاراقتان تولىقتاي باس تارتۋى مۇمكىن.

"ءبىز سىرتتاي باۋىرلاس كورىنەتىن رەسپۋبليكانىڭ ورىس تىلىنەن عانا ەمەس، كيريلليسادان دا جىلدام باس تارتقانىن بايقاماي قالعاندايمىز. ۋكرايناعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، “بەرىكتىك كيىز ۇيلەرىن” ۇيىمداستىرىپ جاتىر. ەندى، مىنە، ناتو ستاندارتىنداعى وق-دارىلەرگە كوشىپ، بولاشاقتا رەسەيلىك قارۋ ۇلگىلەرىن باتىستىق قارۋمەن الماستىرۋدى كوزدەپ وتىرعانى انىق. قازاقستان رەسەي اوك-ىنىڭ ەڭ ءىرى ساتىپ الۋشىسى بولماعان شىعار، ءبىراق بۇل قادام، ءسوزسىز، دوستىققا جات. بۇعان ءتيىستى تۇردە جاۋاپ بەرىلۋى كەرەك. ناتو-مەن مۇنداي ىنتىماقتاستىقتىڭ كييەۆكە نە اكەلگەنىن ءبارىمىز بىلەمىز"، — دەپ اتاپ ءوتتى دەپۋتات.