قازاقستان ۇكىمەتى تۇرعىن ءۇيدى ساتۋ-ساتىپ الۋ نارىعىن رەتكە كەلتىرۋگە كىرىستى. جاڭا تالاپتارعا سايكەس، ريەلتورلار ءوزىن-وزى رەتتەيتىن ۇيىمدار ارقىلى جۇمىس ىستەۋگە مىندەتتى. بۇل جاڭالىققا قازاقستان ريەلتورلارىنىڭ بىرىككەن اسسوسياسياسىنىڭ كەڭەسشىسى نينا لۋكيانەنكو پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
لۋكيانەنكونىڭ ايتۋىنشا، ريەلتورلىق قىزمەتتى رەتتەۋ ماسەلەسى ماماندار تاراپىنان 2006 جىلدان بەرى كوتەرىلىپ كەلەدى. ءبىراق ۇزاق جىلدار بويى بۇل سالاعا مەملەكەت تاراپىنان نازار اۋدارىلماعان.
“2009، 2012، 2016 جىلدارى ريەلتورلار تاراپىنان ءتۇرلى باستاما جاسالدى. الايدا ناتيجە شىقپادى. مەملەكەت ءبىزدىڭ كاسىبىمىزدى زاڭداستىرۋعا قولداۋ كورسەتپەدى جانە ءوزىن ريەلتور دەپ اتايتىن ادامدار ءۇشىن ناقتى ەرەجەلەر قابىلداۋدى قاجەت دەپ سانامادى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن بۇل ماماندىق كاسىبي كۆاليفيكاسيالىق انىقتامالاردا جوق. 2021 جىلى قابىلدانعان “ريەلتورلىق قىزمەتتىڭ ۇلتتىق ستاندارتىندا” ءبىرىڭعاي رەەستر قۇرۋ نورماسى قاراستىرىلعانىمەن، ناقتى رەەستر ءالى ىسكە قوسىلمادى"، - دەيدى ول.
باعاعا اسەرى
ساراپشى جاڭا وزگەرىس ريەلتورلىق نارىقتاعى باعاعا قالاي اسەر ەتەتىنى تۋرالى دا ءسوز قوزعادى.
“ريەلتورلار كوميسسياسى كورسەتىلەتىن قىزمەت تۇرىنە، قىزمەتتىڭ ساپاسىنا جانە كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى بەلگىلەنەدى. ءبىز نارىقتىق ەكونوميكادا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. سوندىقتان قىزمەت باعاسىن نارىقتىڭ ءوزى رەتتەۋى ءتيىس. تۇتىنۋشى ءوز تالابىنا ساي ريەلتوردى تاڭداپ، قىزمەت قۇنىن تالقىلاۋى قاجەت”، - دەيدى ول.
ساراپشى قازىرگى تاڭدا كاسىبي ەمەس ادامدار ريەلتور اتانىپ، سالانىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
“وكىنىشكە قاراي، حالىق جارناما بەرىپ، وبەكتىگە ەرتىپ اپارعان ادامدى دا ريەلتور دەپ قابىلدايدى. ولار تۇتىنۋشىلاردىڭ سەنىمىن جوعالتادى، ءارى كاسىبي ريەلتورلاردىڭ اتىنا كىر كەلتىرىپ ءجۇر”، - دەيدى مامان.
ول مۇنداي جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋىنا نارىقتىڭ رەتتەلمەۋى سەبەپ بولعانىن جەتكىزدى.
“قىزمەت قۇنىنىڭ ناقتى باعالانباۋى دا وسىدان. ال كاسىبي ريەلتور – ءتۇرلى دەڭگەيدەگى مامىلەمەن جۇمىس ىستەيتىن، بيزنەس ساتۋدان باستاپ، كەپىلدى مۇلىكتەرگە، يەلەرى اراسىندا داۋلى نىساندارعا دەيىن باراتىن، تاپسىرىس بەرۋشى مۇددەسىن قورعاپ، كۇردەلى مىندەتتەردى ورىندايتىن مامان. سوندىقتان قىزمەت باعاسى دا ناقتى تاپسىرماعا بايلانىستى ەسەپتەلۋى ءتيىس”، — دەپ قوستى ول.
نەگىزگى پروبلەمالار مەن شەشۋ جولدارى
ساراپشىنىڭ سوزىنشە، جاڭا تالاپتار نارىقتاعى ءتارتىپتى كۇشەيتىپ، كاسىبي ريەلتورلاردىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
“قازىرگى تاڭدا تۇتىنۋشى ادال ءارى كاسىبي ريەلتوردى قالاي تاباتىنىن بىلمەيدى. سەبەبى بۇل سالاعا 70% ادام كەزدەيسوق تاپ بولادى. سوندىقتان تەرىس پىكىر قالىپتاسقان.
ەگەر نارىقتا ناقتى، رەتتەلگەن ەرەجەلەر ەنگىزىلسە، ءتارتىپ ورناپ، ماماندىقتىڭ مارتەبەسى كوتەرىلەدى. بىردەن ەمەس، ارينە، ءبىراق كەزدەيسوق ادامداردىڭ كىرۋى ايتارلىقتاي ازايادى دەپ سەنەمىن”، - دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل ەرەجەلەر شاعىن اگەنتتىكتەر مەن تاۋەلسىز ماماندارعا كەدەرگى كەلتىرمەيدى، كەرىسىنشە، كاسىبي دايىندىق پەن جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرادى.
“نەگىزگى پروبلەما – كاسىپكە كىرۋ ءۇشىن ەشقانداي شەكتەۋ جوق. كوپ اگەنتتىك كەز كەلگەن ادامدى جۇمىسقا قابىلداي بەرەدى. تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن 20 % اگەنتتىك قانا مۇقيات ىرىكتەۋ جاساپ، قىزمەتكەرلەرىن وقىتادى.
سول سەبەپتى ءوزىن ريەلتور دەپ تانىستىرىپ، جوعارى اقى سۇرايتىن ادامنىڭ ارنايى وقۋدان ءوتىپ، بىلىكتىلىك ەمتيحانىن تاپسىرىپ، رەەسترگە ەنگىزىلگەنى دۇرىس. ماسەلەن، زاڭ تالاپتارىنا ساي جۇمىس ىستەمەسە، ول رەەستردەن شىعارىلىپ، ءارى قاراي اتالعان قىزمەتپەن اينالىسا المايدى”، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر باستى ماقسات – ريەلتورلىق قىزمەتتىڭ زاڭدى مارتەبەسىن بەكىتۋ جانە نارىقتاعى ەرەجەلەردى ناقتىلاۋ.
“قازاقستانداعى ريەلتورلار ءوزىن-وزى رەتتەيتىن قاۋىمداستىعى (سارك) نارىقتى رەتتەۋ نورمالارىن ازىرلەۋگە بەلسەندى قاتىستى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان قاجەت ۇسىنىستاردىڭ بارلىعىن بەردىك. زاڭ جوباسىن ازىرلەۋشىلەر كاسىبي مامانداردىڭ پىكىرىن مىندەتتى تۇردە ەسكەرگەنى دۇرىس. بۇرىن زاڭ جوبالارى كوبىنە قىزمەت ءمانىن تولىق بىلمەيتىن ادامدار تاراپىنان جاسالاتىن ەدى"، — دەيدى ول.
ونىڭ سوزىنشە، ريەلتورلىق قىزمەتتى رەتتەۋ جۇيەسى دۇرىس قۇرىلعان جاعدايدا ەتيكالىق كودەكستى ساقتاۋدا ايتارلىقتاي قيىندىق بولمايدى.
“باستى ماسەلە – زاڭ جوباسىنىڭ ءارى قاراي قالاي ازىرلەنەتىنىنە بايلانىستى. بىرىنشىدەن، بۇل ماماندىقتىڭ بار ەكەنىن زاڭ جۇزىندە مويىنداۋ قاجەت. 90-جىلداردان بەرى ريەلتور قىزمەتى ءىس جۇزىندە بار، ءبىراق زاڭدا جوق. جوق ماماندىققا زاڭ جازۋ دا قيسىنسىز ەمەس پە؟ نارىقتىڭ ونى ءالى كۇنگە دەيىن قاجەت ەتۋى — بۇل قىزمەتتىڭ كەرەك ەكەنىن دالەلدەيدى.
ەكىنشىدەن، زاڭ مەن وعان قاتىستى اكتىلەر دۇرىس ازىرلەنۋى ءتيىس. يدەيانىڭ ءمانى قىسقاشا بىلاي: ريەلتور اتىن ەركىن پايدالانا بەرەتىن ادامدار بولماۋى كەرەك”، — دەپ قوستى ول.
سونىمەن قاتار ول ريەلتور بولعىسى كەلەتىن ادامدارعا كەڭەس بەردى.
“ريەلتور بولعىڭ كەلە مە؟ وندا مىندەتتى تۇردە وقۋدان ءوت جانە بىلىكتىلىك ەمتيحانىن تاپسىرىپ، قاجەتتى ءبىلىم دەڭگەيىڭدى دالەلدە. ريەلتورلاردىڭ ءوزىن-وزى رەتتەيتىن ۇيىمىنا مۇشە بول. وندا ورتاق ەرەجەلەر، ەتيكالىق كودەكس جانە قىزمەتتى رەتتەۋ مەحانيزمدەرى بولادى”، - دەدى ول.
سونىمەن قاتار ول ريەلتورلار ۇيىمى ءار وڭىردە بىرنەشەۋ بولۋى مۇمكىن، الايدا ولاردى قۇرۋعا قويىلاتىن تالاپتار قاتاڭ بولۋى شارت ەكەنىن دە ەسكەرتتى.
“ءۇش ادام بىرىگىپ ۇيىم قۇرا سالاتىن جاعداي بولماۋى ءتيىس. سەبەبى ءوزىن-وزى رەتتەۋ - بۇل جۇيە.
ەگەر ريەلتور قىزمەتىن ساپاسىز كورسەتسە، كليەنت قاۋىمداستىققا شاعىم بەرە الادى. ەتيكا نورماسىن بۇزسا، ۇيىمنان شىعارىلادى. ال بۇل اۆتوماتتى تۇردە رەەستردەن شىعارىلىپ، كاسىبي قىزمەتىن توقتاتۋىنا اكەلەدى. نارىق وسىلايشا ءوزى تازالانادى.
الدا ءالى كوپ جۇمىس بار. ناقتى قۇقىقتىق نورمالاردى دايىنداۋ، بارلىق تەتىكتى پىسىقتاۋ قاجەت. ەڭ باستىسى “زيان كەلتىرمەۋ” قاعيداتى ساقتالسا ەكەن”، — دەپ تۇيىندەدى ول.
