تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا اقشانىڭ استىندا قالعان ميللياردەرلەر مەن ميلليونەرلەر مارتتىك تانىتىپ، وتىز جىلعى ادىلەتسىزدىكتەن ابدەن قاجىعان حالىققا قول ۇشىن سوزادى دەگەن سەنىم بىلدىرگەن.
توقايەۆ وسى ارقىلى قازاقستاندا قايىرىمدىلىق ينستيتۋتىن قالىپتاستىرعىسى كەلەتىنىن ايتقان.
وسى وتىز جىلدا جەتى ۇرپاعىنا جەتىپ جىعىلاتىن بايلىق جيعان وليگارحتار حالىققا قارىزدار ەكەنىن ەسكە سالعان.
توق ەتەرىن ايتقاندا الەۋمەتتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋ مەملەكەت قانا ەمەس، ايتالىق قازاقستاننىڭ ەڭ اۋقاتتى ادامى بولات وتەمۇراتوۆتىڭ دا مىندەتى ەكەنىن مەڭزەگەن.
...
بۇل يدەيانىڭ اۆتورى توقايەۆ ەمەس. اۋەلدەن الەمدىك تاجىريبەدە بار ءۇردىس. پرەزيدەنت وسى ورايدا Forbes تىزىمىندەگى كەيبىر قالتالىلار 2017 جىلى نيۋ-يوركتەگى مەملەكەتتىك مەكتەپتە وقيتىن وقۋشىلاردى تەگىن ىستىق تاماقپەن قامتاماسىز ەتكەنىن مىسال ەتكەن.
توقايەۆ ايتقان امەريكادا تاپقان-تايانعانىن حالىقپەن بولىسپەيتىن قالتالىنىڭ ءقادىرى جوق.
ءتىپتى ميلليونداپ سالىق تولەپ مەملەكەت بيۋدجەتىن بايىتىپ وتىرساڭىز دا، ەگەر تابىسىڭىزدىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن قايىرىمدىلىققا جۇمساماساڭىز حالىقتىڭ قارعىسىنا قالاسىز.
قايىرىمدىلىق اقش-تىڭ ءومىر سالتى. امەريكانىڭ بايلارى باسقادان اياسا دا، قايىرىمدىلىققا كەلگەندە تارتىنىپ قالمايدى. ماسەلەن بىلتىر امەريكانىڭ قايىرىمدىلىق قورلارىنا 426 ملرد دوللار اۋدارىلعان.
قولى اشىقتىڭ - جولى اشىق. مۇنداي ازاماتتاردى مەملەكەت تە ۇنەمى قولداپ-قولپاشتاپ وتىرادى. ولارعا دا ستيمۋل كەرەك قوي! قايىرىمدىلىق جاساعان كاسىپكەردىڭ اقشاسى سالىق ەسەبىندە جۇرەدى.
بىلايشا ايتقاندا تاپقان تابىسىنىڭ ءبىرشاماسىن قايىرىمدىلىققا اۋدارعان كاسىپكەر وسى ارقىلى مەملەكەتكە تولەيتىن سالىعىن تومەندەتە الادى.
امەريكاداعى قايىرىمدىلىققا قاتىستى تاعى ءبىر قىزىقتى جايت.
بۇل ەلدە بىزدەگىدەي حانداردىڭ، باتىرلاردىڭ، اقىنداردىڭ اتىنا كوشە بەرۋ ءداستۇرى جوق. ەسەسىنە قايىرىمدىلىق جاساعان ءمارت كوڭىل بايلارعا، كاسىپكەرلەرگە، جالپى وسى جۇمىسقا عۇمىرىن ارناعان ازاماتتارعا كوشە اتاۋى بەرىلەدى. بۇل دا مەملەكەت ۇستانىمى. الەۋمەتتىك ساياساتتى مەملەكەتپەن بىرلەسىپ جۇرگىزگەن ازاماتتارعا كورسەتكەن قۇرمەتى.
ۆاشينگتوندا دجونس حوپكينس كوشەسى بار. و كىم؟ حوپكينس ءوز اقشاسىنا ۋنيۆەرسيتەت پەن مەد. ورتالىق سالىپ، ەل يگىلىگىنە بەرگەن كاسىپكەر. كلارا بارتون كوشەسى. امەريكاداعى قىزىل كرەست قوعامىنىڭ نەگىزىن قالاعان مەدبيكە. دجون ماكلين. ءوز قاراجاتىنا تەمىرجول سالىپ، مەمقىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس پەن ءۇي اراسىنا قاتىناۋىن جەڭىلدەتكەن باسپاگەر. مۇنداي مىسال جەتىپ ارتىلادى.
اقش-تاعى الەمگە ايگىلى 8 ۋنيۆەرسيتەت وسىلاردىڭ قابىرعاسىن قالاۋعا جاردەمدەسكەن فيلانتروپتار اتىمەن اتالادى. كوشە عانا ەمەس، كىتاپحانا، ۆوكزال، مۋزەي، تەاتر، عىلىمي ورتالىقتار، اۋرۋحانا، مەكتەپ، ستاديون ءسىز سەنبەسسىز، ءتىپتى تۇتاس قالالارعا دەيىن مەسەناتتار اتىمەن اتالادى.
اقش-تا قايىرىمدىلىق جاسايتىن قالتالى ازامات حالىق الدىندا سىيلى. حالىق وعان قالا اتىن بەرسە دە قارسى ەمەس.
...
ەندە ەلگە ورالايىق. بىزگە ورالايىق. وتىز جىل بويى تونالعان قازاقستانعا قازىرگى ۋاقىتتا توقايەۆ ايتقان ميللياردەرلەر مەن ميلليونەرلەر كومەگى كەرەك-اق.
قازاقستاندىق Forbes تىزىمىندەگى 50 باي ەل پرەزيدەنتىنىڭ ۇندەۋىنە قۇلاق اسار ما ەكەن؟ وسى تىزىمدەگى ەڭ جاس ميلليونەر پەن قازاقستانداعى ەڭ اۋقاتتى ادام بولات وتەمۇراتوۆتىڭ (5 ملرد دوللار) ارالىعىنداعى 50 باي قاڭتاردان كەيىن قۇرىلعان "قازاقستان حالقىنا" قورىنا تايلى-تۇياعى قالماي اقشا اۋدارسا، ءىشىنارا حالىق الدىنداعى قارىزىن دا، پارىزىن دا وتەگەن بولار ەدى.
جاي عانا باي ەمەس، جومارت باي اتاناتىن مۇمكىندىك بۇل.
بەلگىلىسى، بۇل قوردى حالىق تولتىرۋعا مىندەتتى ەمەس.
قازاقستاندا قايىرىمدىلىق ينستيتۋتىن قالىپتاستىرعىسى كەلەتىن توقايەۆتىڭ باستاماسى Forbes تىزىمىنەن تۇسپەيتىن اۋقاتتىلار اتسالىسقاندا عانا جۇزەگە اسادى.
"باي بولساڭ، حالقىڭا پايداڭ ءتيسىن". باياعىنىڭ بايلارى بارلىعى بولماسا دا، كوبىسى وسى ۇستانىمدى ۇستاندى.
ماسەلە قازىرگى قازاقستاننىڭ بايلارى قانداي ۇستانىمدا؟..
دۋمان بىقاي
