"اق جول" پارتياسى سيرەك جەر مەتالدارىن يگەرۋدە ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ كەرەگىن مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قازاقستاندا سيرەك جەر مەتالدارىنىڭ، ونىڭ ىشىندە جوعارى تەحنولوگيالىق ونەركاسىپ ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار لانتان، سەريي، يتتريي جانە باسقالاردىڭ ايتارلىقتاي قورى بار.
سيرەك جەر مەتالدارى جاھاندىق ەكونوميكاداعى «جاڭا مۇنايعا» اينالىپ، ولاردىڭ بولۋى الەمدەگى كۇشتەر تەپە-تەڭدىگىنە اسەر ەتۋىن ارتتىرۋدا. بۇل رەسۋرستاردى باقىلاۋ ءۇشىن كۇرەس كۇشەيىپ كەلەدى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، سيرەك جەر مەتالدارىنا الەمدىك مۇقتاجدىق جىلدان-جىلعا ۇلعايىپ، ولاردىڭ كەيبىرىنە دەگەن سۇرانىس تاياۋ جىلدارى 40 ەسەگە دەيىن ارتۋى مۇمكىن؛ 2030 جىلعا قاراي بۇل نارىق جىلىنا 10 ميلليارد دوللاردان اسادى دەپ بولجانۋدا.
ەلىمىزدىڭ باسشىلىعى بۇل رەسۋرستاردىڭ ماڭىزدىلىعىن جوعارى باعالايدى. ماسەلەن، ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا پرەزيدەنت ق.توقايەۆ: «ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سيرەك جانە سيرەك جەر مەتالدارىن ءوندىرۋ مەن وڭدەۋدىڭ الەۋەتى زور، بۇعان الەمدە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى. بۇل شەتەلدىك ينۆەستورلارعا دا، وتاندىق بيزنەسكە دە نازار اۋدارا وتىرىپ، وسى سالاعا ينۆەستيسيا مەن وزىق تەحنولوگيالاردى تارتۋىمىز كەرەك دەگەندى بىلدىرەدى».
بۇل بۇيرىقتىڭ وزەكتىلىگىن وتاندىق ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارىنىڭ سيرەك جەر رەسۋرستارىنا دەگەن ادال ەمەس، ءتىپتى كۇدىكتى ارەكەتتەرى تۋرالى باسپاسوزدەگى حابارلار دا كورسەتەدى.
اتاپ ايتساق، الەۋمەتتىك جەلىدە «قازاقمىس» كورپوراسياسىنىڭ بۇرىنعى لابورانتى باقىت ءادىلوۆانىڭ اتالمىش كورپوراسيانىڭ حيميالىق ساراپتاما جۇرگىزبەستەن، قۇرامىندا باعالى جانە سيرەك جەر مەتالدارى بار كەن مەن مىس كونسەنتراتىن شىعارىپ جاتقاندىعى جونىندەگى اقپاراتى تارادى.
ونىڭ پىكىرىنشە، سول ارقىلى كومپانيا ونىڭ قۇنىن جاساندى تۇردە تومەندەتىپ، وليگارحتار پايداسى ءۇشىن ۇلتتىق ەكونوميكاعا زيانىن تيگىزۋدە.
گەولوگيا سالاسىنىڭ تاعى ءبىر ساراپشىسى كەن جانە كونسەنتراتتار ەكسپورتىنا زەرتحانالىق تالداۋ جاساماي-اق، تاۋ-كەن الپاۋىتتارى ونداعان جىلدار بويى باعالى جانە سيرەك جەر مەتالدارىنىڭ شەتەلدىك ءوندىرىسى ءۇشىن شيكىزاتتى سىرتقا شىعارىپ كەلگەنىن ايتتى (اتالعان باسىلىمدارعا سىلتەمەلەر قوسا بەرىلگەن).
سونىڭ سالدارىنان قۇنى جىل سايىن ارتىپ كەلە جاتقان بۇل رەسۋرستاردى باقىلاۋسىز سىرتقا شىعارۋدان قازاقستانعا كەلگەن شىعىندى ەسەپتەۋ دە مۇمكىن ەمەس.
جەر مەن جەر قويناۋى قازاقستان حالقىنا تيەسىلى ەكەندىگىن ناقتىلاعان كونستيتۋسيانىڭ جاڭا رەداكسياسىن ەسكەرسەك، بۇل جاعدايدىڭ سۇراقتار تۋعىزۋى ادىلەتتى.
وسىعان بايلانىستى «اق جول» دەپۋتاتتىق فراكسياسى تالاپ قويدى:
1. تاۋ-كەن ءوندىرۋشى كومپانيالار قازاقستاننان شەتەلگە شىعاراتىن كەن مەن كونسەنتراتتاردى تالداۋعا قويىلاتىن تالاپتاردىڭ جوقتىعى تۋرالى اقپاراتتى راستاۋ نەمەسە جوققا شىعارۋ؛
2. اتالعان مادىمەتتەر شىندىققا سايكەس كەلمەيتىن بولسا، كومپانيالار مەن سالانىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن جالعان اقپارات تاراتقانى ءۇشىن سوتقا شاعىمدانۋ؛
3. كەندەر مەن كونسەنتراتتاردىڭ حيميالىق قۇرامىن تالداۋسىز سىرتقا شىعارۋ فاكتىسى راستالعان جاعدايدا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى تەرگەپ-تەكسەرۋ امالدارىن جۇرگىزۋ، كىنالىلەردى انىقتاپ، جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ جانە كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋ شارالارىن قولدانۋ؛
4. قۇرامىندا سيرەك جەر جانە باعالى مەتالدار بار مينەرالدى شيكىزات ەكسپورتىنا كەدەندىك باقىلاۋدى كۇشەيتۋ، قاجەت بولعان جاعدايدا باقىلاۋ جۇيەسىن مامانداندىرىلعان زەرتحانالارمەن جابدىقتاۋ.
5. پرەزيدەنتتىڭ ەلىمىزدە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى زاڭدى تۇردە ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ تۋرالى تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
ە. بەيسەنبايەۆ
