كەشە تۇندە قازاقستان پرەزيدەنتى تۇركياعا رەسمي ساپارمەن باردى. مەملەكەت باسشىسىن انكارا قالاسىنىڭ "ەسەنبوعا" اۋەجايىندا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تاييپ ەردوعاننىڭ ءوزى ارنايى قارسى الدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
اۋەجايدا ەكى ەل پرەزيدەنتتەرى از-كەم اڭگىمەلەستى
"قوناقجايلىق تانىتقانىڭىزعا كوپ راقمەت. اۋەجايعا كەلىپ، مەنى قارسى الدىڭىز. بۇل مەن ءۇشىن ۇلكەن قۇرمەت. ءبىزدىڭ ارامىزدا ەشقانداي تۇيتكىل جوق. ءبىزدى تەك تۋىستىق، ىنتىماقتاستىق بايلانىستىرادى. ەرتەڭ ماڭىزدى ساپار بولادى. ساپاردىڭ باعدارلاماسى وتە مازمۇندى. ونى تولىق ىسكە اسىرامىز دەپ ويلايمىن"، – دەپ اقوردانىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ءسوزىن كەلتىرەدى.
ال بۇگىن، ياعني 29 شىلدە كۇنى مەملەكەتتەر باسشىلارى قازاق-تۇرىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىن ودان ءارى نىعايتۋ پەرسپەكتيۆاسىن تالقىلاپ، كەلىسسوز جۇرگىزەدى.
جالپى، قوس ەل پرەزيدەنتتەرى نەندەي كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋى مۇمكىن، بۇل كەزدەسۋدىڭ ءمانى مەن ماعىناسى نەدە؟ بۇل رەتتە ساياساتتانۋشىلاردىڭ "حابار" ارناسىنا بەرگەن جاۋابىن العا تارتا كەتەلىك.
باۋىرجان تۇرلىبەكوۆ، ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ساۋدا جانە ينۆەستيسيالىق ساياساتتى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى:
"كەلىسسوزدەر بارىسىندا قازاقستان، گرۋزيا، ءازىربايجان جانە تۇركيا ارقىلى ەۋروپانى قىتايمەن بايلانىستىراتىن ورتا ءدالىزگە قاتىستى ماسەلە تالقىلانۋى ءتيىس. قازاقستان اتالعان قان تامىرى جۇيەسىنىڭ 11 مىڭ شاقىرىمى بويىندا اسا ماڭىزدى ءرول اتقارادى، ال تۇركيا ول ارقىلى كارس پەن ىستامبۇل پورتتارىن قامتاماسىز ەتەدى. تۇرىك ساراپشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، ترانسكاسپيي مارشرۋتى بۇكىل ايماقتىڭ ەكونوميكالىق جاقىندىعىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. بولاشاقتا ول شىعىس پەن باتىستى بايلانىستىرۋشى باستى جولداردىڭ بىرىنە اينالۋى مۇمكىن. سوندىقتان ونى دامۋ جايى كوشباسشىلاردىڭ كەلىسسوزدەرىندە مىندەتتى تۇردە ايتىلادى دەپ ويلايمىن".
دجەميلا كىناجى باران، تۇركى الەمىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى:
"بۇل تەك شىعىس پەن باتىس اراسىندا جاتقان جول ەمەس. ول - تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ىنتىماقتاستىعى ءۇشىن جاڭا كوكجيەكتەر اشاتىن مۇمكىندىكتەر ءدالىزى. الداعى جىلدارى ول ەۋرازيانىڭ ەڭ ءىرى ەكونوميكالىق جولدارىنىڭ بىرىنە اينالاتىنىنا سەنىمدىمىز. بۇگىنگى تاڭدا اتالعان باعىتتىڭ دامۋى تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى ديالوگتا ماڭىزدى ورىن الادى. ترانزيت پەن ساۋدادان باسقا، تۋريزم جانە ونىمەن بىرگە سيفرلىق جانە كرەاتيۆتى ەكونوميكا سىندى بولاشاقتىڭ سالالارى ۇلكەن ءرول اتقارا باستايدى".
باۋىرجان اۋكەن، ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي ازيا زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ اعا ساراپشىسى:
- مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز سيفرلىق ەكونوميكا، كرەاتيۆتى ەكونوميكا سياقتى سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋى كەرەك جانە بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستانعا ادامي الەۋەتتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ويتكەنى قازاقستاننىڭ ادامي الەۋەتى وتە زور ەكەنىن بىلەمىز. ديالوگ تەك ۇكىمەتتىك عانا ەمەس، پارلامەنتتەر دەڭگەيىندە دە قاتار جۇرەدى. جاقىندا قازاقستان مەن تۇركيا پارلامەنتارالىق قاتىناستاردى نىعايتۋعا كەلىستى. ال بۇل ماڭىزدى باستامالار تالقىلاناتىن تاعى ءبىر ارنا. ويتكەنى، ساياسي نەگىز نەعۇرلىم كۇشتى بولسا، بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە قوسۋ وڭايىراق بولادى. ال ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ تالقى تاقىرىپتارى ءارقاشان ايماقتىق قاۋىپسىزدىك، ەكونوميكا جانە تۇركى الەمىنىڭ دامۋىن اينالىپ وتپەسى بەلگىلى. ەكىجاقتى وقيعالار، ەكىجاقتى قاتىناستار عانا ەمەس، حالىقارالىق، دالىرەك ايتساق، حالىقارالىق احۋال، قازىرگى قاقتىعىستار جانە ت.ب. ماسەلەلەر دە تالقىلاناتىن بولادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ساپارى قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان جانە قازاقستاننىڭ ودان ءارى دامۋى ءۇشىن وتە ماڭىزدى دەپ سانايمىن. قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى ديالوگ - كەڭ اۋقىمدى وڭىرلىك ماسەلەلەردى قامتيتىن كۇن ءتارتىبىنىڭ ءبىر بولىگى. سوڭعى جىلدارى بۇل ۇدەرىستە تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمى ماڭىزدى ءرول اتقارىپ كەلەدى. ونىڭ قىزمەتى گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق شەڭبەرىنەن اسىپ، ستراتەگيالىق باعىتتاردى دا قامتۋدا.
دجەميلا كىناجى باران، تۇركى الەمىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى:
- مۇندا قاۋىپسىزدىككە، ەكونوميكاعا، ەنەرگەتيكاعا قاتىستى جالپى تاسىلدەر ازىرلەنۋدە. بۇل ۇدەرىستە قازاقستان مەن تۇركيا باسقا قاتىسۋشى ەلدەردەن قولداۋ تاباتىن يدەيالار مەن شەشىمدەردى ۇسىنا وتىرىپ، شەشۋشى ءرول اتقارادى. ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ءوزارا سىيلاستىق پەن ورتاق بولاشاققا ۇمتىلۋعا نەگىزدەلگەن جاڭا كۇش ورتالىعى - تۇركى الەمى قالىپتاسىپ جاتقانىن كورە الامىز.
ال رەسەيلىك ساياساتتانۋشى الەكساندر دۋبنوۆ بۇل ساپار تۇركيا تاراپىنىڭ باستاماسىمەن ۇيىمداستىرىلعان دەپ سانايدى. ويتكەنى، ونىڭ پىكىرىنشە، ەردوعان بۇگىندەرى ساياسي جانە حالىقارالىق داعدارىسقا تاپ كەلۋدە.
"سوندىقتان وعان تۇركى مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باستى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى – قازاقستان پرەزيدەنتى تاراپىنان قولداۋ اۋاداي قاجەت. ولار ەكىجاقتى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تاياۋ شىعىستان باستاپ پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتى قامتيتىن كەڭ سپەكترلى ماسەلەلەردى دە تالقىلاي الادى. قالاي دەگەنمەن دە تۇركيا ءۇشىن قازاقستاننىڭ قولداۋى تەك سيمۆوليكالىق عانا ەمەس، ساياسي سيپاتقا دا يە"، - دەيدى ول.
ساياسات پەن ەكونوميكادان باسقا، گۋمانيتارلىق ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ماڭىزى ارتىپ كەلەدى. بۇگىندەءرى قازاقستاندىق اۆتورلاردىڭ جۇزدەن استام شىعارماسى تۇرىك تىلىنە اۋدارىلعان. ال تۇرىك قالالارىنىڭ كوشەلەرىندە قازاقستاندىق قايراتكەرلەردىڭ اتىمەن اتالاتىن مەكتەپتەر، مادەني ورتالىقتار مەن ساياباقتاردى كەزدەستىرۋگە بولادى.
