ءقازىر ءماجىلىس ماقۇلداپ، سەناتتىڭ قاراۋىندا جاتقان جاڭا سالىق كودەكسىن مەملەكەت باسشىسى جەمە-جەمگە كەلگەندە قابىلداماي تاستاۋى دا مۇمكىن. بۇل تۋرالى Dalanews.kz سايتىنا ءوزىنىڭ ءاتى-جونىن اتاپ كورسەتپەۋدى وتىنگەن قارجىگەر-مامان ايتتى.
قارجىگەردىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تالقى قالپىنداعى وزگەرىستەردى بيزنەستىڭ ءيىسى مۇرنىنا بارا بەرمەيتىن، كابينەتتە وتىرعان ماماندار جاساعان. سول سەبەپتى دە كاسىپكەرلەر قاۋىمى وعان ۇدەرە نارازى.
"مىنانداي قارابايىر لوگيكا بۇل ارادا: "بيۋدجەتتى قالاي تولىقتىرامىز" دەگەندە بيزنەسمەندەر سانىن العان، سولاردىڭ سالىعىن 12-دەن 16-عا وسىرسەك، "وسىنشا تابىسقا كەڭەلەمىز" دەگەن، بولدى، ءبىتتى. ال، ءىس جۇزىندە، ەگەر بۇل زاڭ قابىلدانسا، ول جۇمىس ىستەمەيدى. ويتكەنى تابىسقا كەڭەلەم دەپ سەنىپ وتىرعان كاسىپكەرلەر سانى وندايدا ەكى ەسەگە ازايادى. سەبەبى ولار بۇيتسە باعانى قىمباتتاتۋى كەرەك. ال قاسىندا ارزان تاۋارى مەن جۇمىس كۇشى بار جۇڭگو تۇرعاندا، ونىمەن الىسقا بارا المايسىز. ءقازىردىڭ وزىندە بازارعا بارىپ كورىڭىزدەر سەنبى-جەكسەنبى، بۇرىنعىداي ءيىن تىرىسكەن قاراقۇرىم حالىق جوق. تاۋارلار وتپەي تۇر. جۇرت ارزاندى ىزدەيدى. ۇيدەن شىقپاي، ونى قىتايدان الدىرتا سالادى. ال، ەندى سالىق وسسە، وعان قوسا كوپتەگەن جەڭىلدىكتەر الىنىپ، كەرىسىنشە قاتاڭ شارالار كۇشىنە ەنسە، تەڭ جارتى بيزنەستەن ايىرىلامىز عوي. ال بۇل دەگەنىڭىز قان جۇگىرىپ تۇرعان اعزانى ءوز قولىمەن ءوزىڭىزدىڭ بۋىندىرىپ ولتىرگەنىڭىزدى بىلدىرەدى"، - دەيدى ول.
ال بۇل وزگەرىستەردى لوبييلەۋشىلەر (قاراسى كوپ) تۇركيانى، ارگەنيانى مىسالعا كەلتىرەتىن كورىنەدى.
"تۇركيا حالقىنىڭ سانى قانشا؟ قازاقستان حالقى قانشا؟ ەكى ەكونوميكانى سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. ءبىرى – كاپيتاليزمدە باياعىدان ءومىر ءسۇرىپ جاتقان، ابدەن توسەلىپ، نارىقتىق جولدارمەن دامۋشى ەكونوميكا، ال ءبىرى - نارىقتىق تۇرعىدان العاندا، پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى تولىققاندى قالىپتاسپاعان شالا دۇنيە"، - دەيدى قارجىگەر.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇعان دەيىن دە وزگەرىستەر ەنگىزىلگەن سالىق كودەكسىن قابىلداماي، كەرى قايتارعان.
"بۇل جولى دا سويتەدى، باسقا امالى جوق. تاعى شيكى عوي ويتكەنى. قانشاما ۋاقىت تەككە كەتتى. سوندىقتان، مەنىڭشە، مۇنىمەن اينالىسقاندار جاۋاپتى بولۋى ءتيىس. تاعى ءۇشىنشى مارتە وسى كۇيىندە الدىنا كەلىپ تۇرماسى ءۇشىن. ايتپەسە، تاجىريبە جوق ەمەس. الىسقا بارماي-اق، "اتامەكەنمەن" تىزگىن قاعىسىپ بۇل قۇجاتتى دۇرىستاپ ازىرلەسە، بۇدان تۇششىمدى دۇنيە شىعارۋعا بولادى، نەگىزى"، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ جولىنىڭ بولماۋىنىڭ ەكى سەبەبى بار.
"ءبىرىنشىسى - قابىلەتسىزدىك، اسىعىستىق، "تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا" دەپ ءوز جۇمىسىنا سەلقوس قاراۋلىق. ەكىنشىسى – قاساقانالىق. ادامنىڭ ءوزى دە باسىنا تيگەن تاياقتان ساباق الادى ەمەس پە؟ ال بۇل قۇجاتتىڭ بىزدە "ءپىسىرىلىپ جاتقانىنا" قاي زامان؟ نيەت بولسا، ونى ءبىر جاقتى ەتەتىن ۋاقىت الدەقاشان بولعان. سوعان قاراعاندا ونى تازا مامانداردىڭ قولىنا تيگىزبەي، ادەيى شيكى قالدىرادى. نەگە؟ ول جاعىن بىلمەدىم"، - دەيدى قارجىگەر.
ءسوز سوڭىندا مامان مۇنىڭ مالاماتان دۇنيە ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن ءقازىردىڭ وزىندە ميى اشىپ، قان سورپاسى شىعىپ جاتقان كاسىبي سالىقشىلار مەن ەسەپشىلەردى سويلەتىپ كورۋدى ۇسىنادى.
ايتا كەتسەك، 2025 جىلى 30 ساۋىردە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى جاڭا سالىق كودەكسى مەن سالىق سالۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ىلەسپە تۇزەتۋلەردى ەكىنشى وقىلىمدا قابىلدادى. 2025 جىلى 8 مامىردا ول سەناتقا كەلىپ ءتۇستى. جاڭا سالىق كودەكسىن شىلدە ايىندا قابىلداپ، 2026 جىلى 1 قاڭتارىنان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزۋ جوسپارى بار. راسىندا، كۇنى كەشە سەنات اتالعان زاڭ جوباسىنا تاعى دا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، ماجىلىسكە كەرى قايتاردى. راسىندا، كاسىپكەرلەر تاراپىنان كەلىسپەۋشىلىكتەر بار بولىپ شىقتى. ال ونىڭ قانشالىقتى جوندەپ-مۇقاۋعا كەلەتىنىن الداعى ۋاقىت كورسەتەدى.
دەپۋتاتتار پەن ۇكىمەتتىڭ بiرلەسكەن جۇمىسى ناتيجەسiندە، سونىڭ iشiندە قوسىمشا قۇن سالىعى رەفورماسى بويىنشا مىنانداي بiرقاتار شەشiم قابىلدانعان.
- العاشىندا ۇكىمەت ۇسىنعان 20 پايىزدىق مولشەرلەمە 16 پايىزعا دەيىن تومەندەتىلدى.
- قوسىمشا قۇن سالىعى بويىنشا مىندەتتى تىركەۋدىڭ شەگى 15 ميلليوننان 40 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى.
- دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق قىزمەتتەرگە قوسىلعان قۇن سالىعىنىڭ تومەندەتىلگەن مولشەرلەمەلەرى ەنگىزىلەدى: 2026 جىلدان باستاپ 5 پايىز جانە 2027 جىلدان باستاپ 10 پايىز بولادى.
- تەگىن مەديسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى، مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ، سيرەك كەزدەسەتىن جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار اۋرۋلاردى ەمدەۋ اياسىنداعى تاۋارلار مەن قىزمەتتەر قوسىلعان قۇن سالىعىن تولەۋدەن بوساتىلادى.
- الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىق-تۇلىك تاۋارلارى مەن وتاندىق باسىلىمداردى، سونداي-اق، باسپا تۇرىندەگى كىتاپتاردى باسىپ شىعارۋ قىزمەتتەرىن ققس تولەۋدەن بوساتۋ جوسپارلانىپ وتىر.
- اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى قولداۋ ماقساتىمەن قوسىلعان قۇن سالىعى سوماسى 70 پايىزدان 80 پايىزعا دەيىن ۇلعايتىلدى.
- وڭايلاتىلعان دەكلاراسيانى رەفورمالاۋ اياسىندا رۇقسات ەتۋشى ءتىزىمىنىڭ ورنىنا تىيىم سالىناتىن ءتىزىم ەنگىزىلدى.
- ءماسليحاتتاردىڭ وڭىرلىك ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ ±50%-عا دەيىن تۇزەتۋ مۇمكىندىگىمەن 4 پايىزدىق ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە بەلگىلەندى.
- كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى اراسىنداعى وپەراسيالارعا ارناۋلى سالىق رەجيمىن قولدانۋ كەڭەيتىلدى.
- ويىن بيزنەسى مەن بانكتەر ءۇشىن كورپوراتيۆتى تابىس سالىعى مولشەرلەمەسى 25 پايىزعا دەيىن كوبەيتىلدى. ال بانكتەر ءۇشىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىن نەسيەلەۋدەن تۇسەتىن كىرىستەر بويىنشا مولشەرلەمە 20 پايىز دەڭگەيىندە قالدى.
- جەكە تابىس سالىعىنىڭ پروگرەسسيۆ شكالاسى ەنگىزىلەدى: جالاقى بويىنشا: 8500 اەك-كە دەيىنگى تابىسقا 10% (جىلىنا 33،5 ملن. تەڭگەگە دەيىن)، ودان جوعارى بولسا 15%؛ ديۆيدەندتەر تۇرىندەگى كىرىستەر ءۇشىن: 230 000 اەك دەيىن 5% (1 ملرد. تەڭگەگە جۋىق) جانە ودان جوعارى بولسا 15%؛ رەزيدەنت ەمەس جەكە تۇلعالاردىڭ كىرىستەرى ءۇشىن: 600 000 اەك دەيىن 10%، ودان جوعارى بولسا 17%.
ال كەشەگى سەناتتاعى وزگەرتۋلەرگە مىنالار ەنەدى:
1. فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتار ءۇشىن پروگرەسسيۆتى سالىق سالۋ ۇسىنىلدى: 230 000 اەك-تەن اساتىن تابىسقا 15% مولشەرلەمە ەنگىزىلەدى؛
2. KASE-دە باعالى قاعازدارمەن جاسالعان مامىلەلەردەن ديۆيدەند الاتىن ازاماتتارعا (احقو ءتارىزدى) جتس بويىنشا جەڭىلدىك بەرىلەدى؛
3. بانكتىك وپەراسيالار قىمباتتاپ كەتپەۋى جانە حالىقارالىق ەسەپتەۋلەردە ىركىلىستەر بولماۋى ءۇشىن تولەم كارتالارى بويىنشا وپەراسيالار ققس-تان بوساتىلادى؛
4. ليۋكس زاتتارعا (اۆتوكولىك، كەمە، ۇشاق) اكسيز تەك يمپورت كەزىندە ەمەس، ەل ىشىندە ساتىلعاندا دا الىنادى. بۇل سالىقتى تەك جەكە تۇلعالار تولەيدى؛
5. مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارمەن وپەراسيالاردان تابىس تاباتىن رەزيدەنت ەمەستەر ءۇشىن جەڭىلدىك ساقتالادى. بۇل ينۆەستيسيالاردىڭ كەتۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن قاجەت؛
6. سالىقتىڭ اۋىرلايتىن نورمالارى تەك 2026 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشىنە ەنەدى دەپ ناقتى بەلگىلەندى؛
7. كامەرالدىق باقىلاۋ بويىنشا حابارلامالارعا جاۋاپ بەرمەگەن جاعدايدا ەلەكتروندى شوت-فاكتۋرالاردى ۋاقىتشا توقتاتۋ تەتىگى ەنگىزىلەدى؛
8. قۇرامىندا مۇگەدەكتىگى بار كەمىندە 10 ادام جۇمىس ىستەيتىن كاسىپورىنداردىڭ اينالىمى ققس-تان بوساتىلادى؛
9. وتاندىق باسپا باسىلىمدارى ءۇشىن ققس مولشەرلەمەسى 10% بولىپ بەكىتىلەدى؛
10. قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەرى بار، ءبىراق تىرشىلىككە قاجەتتى نىساندار ءۇشىن قولدانىستاعى ەكولوگيالىق تولەم مولشەرلەمەلەرى ساقتالادى؛
11. شارۋا قوجالىقتارىنا وتەۋسىز بەرىلگەن مۇلىك سالىق سالىناتىن تابىس بولىپ ەسەپتەلمەيدى.
