«روسنەفتكە» تيەسىلى PCK Raffinerie Schwedt مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ اينالاسىنداعى ماسەلە كۇردەلەنە تۇسۋدە. كرەملدىڭ بۇل جوسپارىنا بەرلين مەن استانا قالاي قارايدى؟ گەرمانيا مەن «قازمۇنايگاز» كومپانياسىنىڭ مۇددەلەرى قانداي؟ بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە DW اگەنتتىگى ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن ءبىلىپ كورگەن، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ بۇل تۋرالى ايتقان داۋلى مالىمدەمەسىنەن كەيىن بەرلين ءۇنسىز قالعان. «روسنەفتتىڭ شۆەدت قالاسىنداعى نەمىس مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنداعى ۇلەسىن ساتۋ جانە قازاقستاننىڭ بۇل زاۋىتقا مۇناي جەتكىزۋ ماسەلەسى بىرنەشە رەت تالقىلاندى»، – دەپ مالىمدەدى رەسەي پرەزيدەنتى قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا قازاقستان استاناسىنا ساپارىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا.

قازاقستان (ازىرگە) شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن ساتىپ الۋدى قاراستىرمايدى

مۇنداي كەلىسىمنىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءمانى بولار ەدى، ويتكەنى شىعىس گەرمانياداعى شۆەدت قالاسىندا ورنالاسقان PCK Raffinerie Schwedt مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى الپىس جىل بويى «درۋجبا» مۇناي قۇبىرى ارقىلى كەڭەستىك، كەيىننەن رەسەيلىك مۇنايمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ال 2023 جىلدىڭ اقپان ايىنان باستاپ بۇل زاۋىتقا شيكىزات قازاقستاننان جەتكىزىلۋدە. قازاقستاندىق مۇناي وسى قۇبىر ارقىلى رەسەي، بەلارۋس جانە پولشا ارقىلى ترانزيتپەن تاسىمالدانىپ، بۇل جەتكىزۋ كولەمى ۇلعايۋدا.

الايدا پۋتين اتاپ وتكەن «بىرنەشە رەت تالقىلانعان» بۇل كەلىسسوزدەر ناقتى ناتيجە بەرگەن جوق. DW اگەنتتىگى استانا مەن ماسكەۋ اراسىندا وسى تاقىرىپتا ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ جاتىر ما دەپ سۇراعاندا، قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى قىسقا عانا: «قازاقستان شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن ساتىپ الۋدى قاراستىرىپ وتىرعان جوق»، – دەپ جاۋاپ بەرگەن.

5 جەلتوقسان كۇنى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى شىڭعىس يلياسوۆ وسىعان ۇقساس سۇراققا "ينتەرفاكس-قازاقستان" اقپارات اگەنتتىگىنە جاۋاپ بەرىپ، بۇعان دەيىنگى پىكىرىن قايتالاعان. سوندىقتان «بىرنەشە رەت تالقىلانعان» بۇل ماسەلە شىن مانىندە ماسكەۋدىڭ تاباندى ۇسىنىستارىنا، ءبىراق استانانىڭ تۇراقتى تۇردە باس تارتۋىنا بايلانىستى بولۋى ىقتيمال.

وسىلايشا، ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ «روسنەفتتىڭ» نەمىس اكتيۆتەرى، اسىرەسە شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ باقىلاۋ پاكەتىن شەشۋ بويىنشا بۇل نۇسقاعا دەگەن ۇمىتتەرى اقتالماي وتىر. 

سونىمەن قاتار، گەرمانيا كانسلەرى ولاف شولستىڭ قىركۇيەكتە بۇل مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنا جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جاڭا يەسى پايدا بولادى دەگەن ءۇمىتى دە جۇزەگە اسپاي وتىر. بەرلين Rosneft Deutschland كومپانياسىنا، ياعني «روسنەفتتىڭ» نەمىس ەنشىلەس كاسىپورنىنا PCK Raffinerie-دەگى ۇلەسىن ساتۋى كەرەك ەكەنىن انىق ايتتى.

نەمىس تاراپىندا كەلىسسوزدەر تۋرالى اقپارات جوق

2022 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى اگرەسسياسىنا بايلانىستى گەرمانيا ۇكىمەتى بۇل اكتيۆتى مەملەكەتتىك سەنىمگەرلىك باسقارۋعا الدى، ياعني «روسنەفتتى» ءوز مەنشىگىن باسقارۋ قۇقىعىنان ايىردى. بەرلين رەسەيلىك مەملەكەتتىك كومپانيانى نەمىس نارىعىنان زاڭدى تۇردە شىعارۋ جولدارىن ىزدەۋدە، ال بۇل ءۇشىن «روسنەفت» ءوز مەنشىگىن ساتۋعا كەلىسۋى كەرەك.

وسى ۋاقىتتان بەرى گەرمانيا بيلىگى جارتى جىلعا ەسەپتەلگەن سەنىمگەرلىك باسقارۋ رەجيمىن ءتورت رەت ۇزارتتى، قازىرگى رەجيم 2025 جىلدىڭ ناۋرىزىنا دەيىن جالعاسادى. الايدا مۇنداي «ءىلىنىپ تۇرعان» جاعداي شەكسىز سوزىلا المايدى. PCK Raffinerie شۆەدت قالاسىنداعى قالا قۇرۋشى كاسىپورىن جانە براندەنبۋرگ فەدەرالدى ايماعىنىڭ وسى بولىگىندەگى ەڭ ماڭىزدى ونەركاسىپتىك جۇمىس بەرۋشى بولىپ تابىلادى. زاۋىتقا ينۆەستيسيالار سالۋ جانە ونى جاڭعىرتۋ تۋرالى شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن تۇراقتى مەنشىك قۇرىلىمى قاجەت، ال قىزمەتكەرلەر وزدەرىنىڭ بولاشاعىنا سەنىمدىلىك پەن جۇمىس ورىندارىنىڭ ساقتالۋىنا كەپىلدىك العىسى كەلەدى.

سوندىقتان شولس قىركۇيەك ايىندا براندەنبۋرگ جەرىندە وتكەن وڭىرلىك سايلاۋالدى ناۋقان كەزىندە سايلاۋشىلارعا بۇل ماسەلە جاقىن ارادا شەشىلەدى دەگەن ءۇمىت ۇيالاتقان ەدى. الايدا، بۇل ءۇمىتتىڭ جۇزەگە اسار ءتۇرى كورىنبەيدى. 6 جەلتوقسان كەشىندە DW بۇل ماقالا جاريالانعانعا دەيىن گەرمانيانىڭ ەكونوميكا مينيسترلىگى «روسنەفتتىڭ» شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنداعى ۇلەسىن قازاقستانعا ساتۋ مۇمكىندىگى تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەگەن. نەمەسە ايتاتىن ەشتەڭە جوق سياقتى.

ءقازىر قازاقستانمەن ەكونوميكالىق بايلانىستاردى بەلسەندى تۇردە دامىتىپ جاتقان نەمىس ەكونوميكاسىنىڭ شىعىس كوميتەتى (Ost-Ausschuss der Deutsche Wirtschaft)، ادەتتە، ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاعدايىنان جاقسى حاباردار بولعانىمەن، بۇل سۇراققا قىسقا عانا «بۇل ماسەلەنىڭ قازىرگى جاعدايىنان حابارىمىز جوق» دەپ جاۋاپ بەرگەن. سول سياقتى بۇرىن مۇناي وڭدەۋ ونەركاسىبى كاسىپورىندارىنىڭ قاۋىمداستىعى اتالعان، كەيىننەن وتىن جانە ەنەرگيا ەكونوميكاسى قاۋىمداستىعى (Wirtschaftsverband Fuels und Energie en2x) دەپ وزگەرتىلگەن ۇيىمنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى دە بۇل ماسەلەدەن حابارسىز ەكەنىن مالىمدەدى.

بەرليندە الەۋەتتى ساتىپ الۋشىلار رەتىندە قاراستىرىلعان كاتار نەمەسە جارتىلاي مەملەكەتتىك پولياك مۇناي كومپانياسى Orlenء-نىڭ ءقازىر بۇل زاۋىتتاعى باقىلاۋ پاكەتى اكسيالارىنا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتقانى تۋرالى دا اقپارات جوق.

ماسەلەنى كەلەسى گەرمانيا ۇكىمەتىنە شەشۋگە تۋرا كەلەدى

بۇل جاعداي تۇيىققا تىرەلگەنگە ۇقسايدى. براندەنبۋرگ سايلاۋشىلارىنا ۋادە ەتىلگەندەي، PCK Raffinerie زاۋىتىنىڭ نەگىزگى يەسىنىڭ اۋىسۋى 2025 جىلدىڭ 23 اقپانىنا بەلگىلەنگەن كەزەكتەن تىس پارلامەنتتىك سايلاۋعا دەيىن جۇزەگە اسادى دەگەن ىقتيمالدىق ازايىپ بارادى. وسىلايشا، قازىرگى گەرمانيا ۇكىمەتىنە سەنىمگەرلىك باسقارۋ رەجيمىن بەسىنشى رەت التى ايعا ۇزارتۋعا جانە شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ ماسەلەسىن شەشۋدى كەلەسى مينيسترلەر كابينەتىنە قالدىرۋعا تۋرا كەلەتىن سەكىلدى.

«قازىرگى ۇكىمەتتىڭ مۇنداي كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋگە ۋاقىتى جەتپەيدى»، – دەيدى ياكوپو ماريا پەپە، بەرليندەگى «عىلىم جانە ساياسات» قورىنىڭ (SWP) پوستكەڭەستىك ەلدەرمەن ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ساراپشىسى. بۇل عىلىمي ينستيتۋت گەرمانيا ۇكىمەتى مەن پارلامەنتىنە، سونداي-اق ەۋرووداققا سىرتقى ساياسات ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس بەرەدى.

DW اگەنتتىگى ياكوپو ماريا پەپەگە رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى كەلىسىم گەرمانيانىڭ ستراتەگيالىق مۇددەلەرىنە قانشالىقتى سايكەس كەلەتىنىن سۇراعاندا، ول: «بۇل – گەرمانيانىڭ قانداي باسىمدىقتاردى كوزدەيتىنىنە بايلانىستى. ەگەر گەرمانيا تەك رەسەيلىك مۇنايدان عانا ەمەس، رەسەيلىك اۋماق ارقىلى جەتكىزىلىمدەردەن دە بارىنشا تاۋەلسىز بولۋعا ۇمتىلسا، كاتارمەن جاسالاتىن نۇسقا الدەقايدا جاقسى بولار ەدى»، – دەپ جاۋاپ بەردى.

ەگەر گەرمانيا شۆەدتتەگى زاۋىتتىڭ وندىرىستىك قۋاتىن بارىنشا جۇكتەپ، بەرلين، براندەنبۋرگ جانە باتىس پولشا وڭىرلەرىن مۇناي ونىمدەرىمەن تۇراقتى ءارى سالىستىرمالى تۇردە قولجەتىمدى باعامەن قامتاماسىز ەتۋدى ماقسات ەتسە، وندا «درۋجبا» قۇبىرىن پايدالانۋ تەڭىز ارقىلى جەتكىزۋدەن تيىمدىرەك بولار ەدى. ويتكەنى تەڭىز ارقىلى تاسىمالداۋ لوگيستيكانى كۇردەلەندىرىپ، شىعىندى كوبەيتەدى»، – دەيدى ساراپشى ياكوپو ماريا پەپە. الايدا، بۇل ءتاسىل جەتكىزۋ جولدارىن ءارتاراپتاندىرۋ ماسەلەسىن شەشپەيدى، سەبەبى مۇناي ءبارىبىر رەسەيلىك اۋماق ارقىلى جەتكىزىلەدى. ناتيجەسىندە، شۆەدتتەگى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى ءىس جۇزىندە رەسەيدىڭ ىقپالىنان تولىق شىعا المايدى.

سونىمەن قاتار، ياكوپو ماريا پەپە قازاقستان مۇنايىن گەرمانياعا جەتكىزۋ كولەمى، سونىڭ ىشىندە كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمىنىڭ قۇبىرلارى ارقىلى نوۆوروسسييسكىگە دەيىن، ودان ءارى تەڭىز ارقىلى جوسپارعا سايكەس ۇلعاياتىنىن بولجايدى. «گەرمانيا قازاقستاننان مۇناي يمپورتىن جالعاستىرا بەرەدى»، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.

قازاقستاندىق ساراپشىلاردىڭ كۇمانى

قازاقستاندىق ساراپشىلار قاۋىمى شۆەدتتەگى «روسنەفت» اكتيۆتەرىن قازاقستانعا ساتۋ مۇمكىندىگىن جالپى وڭ باعالاعانىمەن، بەلگىلى ءبىر تاۋەكەلدەردى اتاپ ءوتتى.

Petroleum اناليتيكالىق جۋرنالىنىڭ باسپاگەرى ولەگ چەرۆينسكيي بۇل اكتيۆتىڭ ينۆەستيسيالىق تۇرعىدان تابىستى بولاتىنىن، ءبىراق ءبىرقاتار ماڭىزدى شارتتاردى ەسكەرۋ كەرەكتىگىن ايتادى. «بىرىنشىدەن، شۆەدتتەگى «روسنەفت» اكتيۆتەرىن ساتۋ ماسەلەسى رەسەيلىك تاراپپەن مۇقيات كەلىسىلمەسە، بولاشاقتا شيكىزات جەتكىزۋ بويىنشا پروبلەمالار تۋىنداۋى مۇمكىن. سەبەبى قازاقستاننان گەرمانياعا مۇناي تاسىمالدايتىن جالعىز قۇبىر رەسەي اۋماعى ارقىلى ءوتىپ، «ترانسنەفت» كومپانياسىنىڭ قىزمەتىنە تاۋەلدى»، – دەيدى ول.

ەكىنشىدەن، ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، "قازمۇنايگاز" ۇلتتىق وپەراتورىنىڭ بۇل اكتيۆتىڭ تۇراقتى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى رەسۋرستارى مەن مۇمكىندىكتەرى بار-جوعىن انىقتاۋ قاجەت. ولەگ چەرۆينسكييدىڭ پىكىرىنشە، "قازمۇنايگاز"-دىڭ رۋمىندىق Rompetrol اكتيۆىمەن بولعان جاعدايى قايتالانباۋى ماڭىزدى. «ول مۇلدەم ءتيىمسىز بولىپ شىقتى، ءبىراق وعان باسىمدىقپەن شيكىزات جەتكىزۋگە تۋرا كەلىپ جاتىر. تاعى ءبىر شەتەلدىك زاۋىتقا شيكىزات جەتكىزۋگە رەسۋرستار جەتە مە – بۇل ۇلكەن ماسەلە»، – دەدى ول DW-گە بەرگەن سۇحباتىندا.

شۆەدتتەگى "روسنەفت" اكتيۆتەرىن ساتىپ الۋ قازاقستان ءۇشىن ءتيىمدى قادام بولىپ، ەلدىڭ ەۋروپالىق نارىقتاعى پوزيسياسىن نىعايتا الار ەدى، دەيدى قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى اسىلبەك دجاكييەۆ. الايدا ول دا قازاقستاننىڭ شەتەلدىك ينۆەستيسيالارىنىڭ، اسىرەسە، رۋمىنياداعى Rompetrol نپز-مەن تاجىريبەسىن ەسكە سالدى. بۇل اكتيۆكە قوماقتى قارجى سالىنعانىمەن، ونىڭ سوڭىندا ءتيىمسىز بولىپ شىققانىن اتاپ ءوتتى. «شۆەدتتەگى نپز قازاقستان ءۇشىن تارتىمدى اكتيۆ بولار ەدى، ءبىراق "قازمۇنايگاز" بۇل اكتيۆتى دۇرىس باسقارا الا ما؟» – دەپ سۇراق قويدى اسىلبەك دجاكييەۆ جانە ساراپشىلار قاۋىمداستىعىنداعى كۇماندى پىكىرلەردى اتاپ ءوتتى.

پولياك Orlen كومپانياسىنىڭ گەرمانيادا كەڭ تارالعان جانارماي بەكەتتەرى جەلىسى بار. سونىمەن قاتار، شۆەدتتەگى نپز ونىمدەرىنىڭ ءبىر بولىگى پولشاعا جەتكىزىلەدى، ال بۇل زاۋىتقا شيكىزات "درۋجبا" مۇناي قۇبىرى ارقىلى كەلەدى. بۇل قۇبىر ارقىلى زاۋىت الەمدىك نارىقتان ساتىپ الاتىن جانە پولشاداعى گدانسك پورتى ارقىلى تەڭىزبەن تاسىمالداناتىن مۇناي كولەمى دە جەتكىزىلەدى. سوندىقتان بۇل كومپانيانىڭ "روسنەفت" ۇلەسىن ساتىپ الۋىنا پايداسىنا دالەلدەر جەتكىلىكتى.

الايدا ۆارشاۆا ءۇشىن ساياسي تۇرعىدان العاندا، اگرەسسور ەلدىڭ مەملەكەتتىك كونسەرنىنەن مۇنداي اكتيۆتى تىكەلەي ساتىپ الىپ، وعان ميللياردتاعان قارجى اۋدارۋ نۇسقاسى قولايسىز بولۋى مۇمكىن.