كەلەر جىلدىڭ باسىندا ىسكە كىرىسەتىن ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعىنىڭ مۇمكىندىكتەرى، ءۇش ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرمىسىن تۇزەۋدەگى الەۋەتى تۋرالى از ايتىلىپ جۇرگەن جوق. دەگەنمەن، سوڭعى ۋاقىتتا وسىناۋ وداققا قاتىستى «four freedoms» – ءتورت ەركىندىك تەرمينى وزەكتى بولىپ تۇر.
«ەۋرازيا الەمى» پىكىر-سايىس كلۋبىندا ءدال وسى تاقىرىپ تالقىعا سالىندى.، «Four freedoms» بۇل تاۋاردىڭ، كاپيتالدىڭ، جۇمىس كۇشى مەن قىزمەتتىڭ ەركىن اينالىمى دەگەندى بىلدىرەدى. دوڭگەلەك ۇستەل قاتىسۋشىلارى «باسەكەلەستىككە جول اشاتىن وسى ءتورت ەركىندىكتى دامىتۋدا قانداي دا ءبىر كەدەرگىلەر تۋىنداۋى مۇمكىن بە؟» دەگەن ساۋالدىڭ توڭىرەگىندەگى ءوز وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. ساياساتتانۋشى ەدۋارد پولەتايەۆتىڭ ايتۋىنشا بۇل باعىت بويىنشا ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى بەلسەندى جۇمىس اتقارۋدا. «اتاپ ايتقاندا جاڭا بيزنەس جوبالار، ينۆەستيسيالىق جوسپارلار قۇرىلۋدا» دەدى ءوز سوزىندە ساياساتتانۋشى. ال ەكونوميست ايگۇل وماروۆانىڭ پىكىرىنشە بۇل تاراپتا ءتۇيىنى تارقاتىلماي وتىرعان تۇيتكىلدەر كوپ. «ايتالىق، ىشىمدىك جانە كونديتەرلىك ونىمدەردى رەسەي نارىعىنا تاسىمالداۋدا قيىندىقتار بار. رەسەي بۇل تاراپتاعى قازاقستاننىڭ تالابىن ەسكەرىپ وتىرعان جوق» دەدى ول.
ءوز كەزەگىندە «الماگەست» كونسالتينگىلىك كومپانياسىنىڭ باسشىسى ايدارحان قۇسايىنوۆ ءازىر وداققا قول قويعان ءۇش ەلدىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك تۋرالى زاڭنىڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتقانىن جانە ونىڭ ۇلتارالىق سيپاتقا يە ەكەنىن ايتىپ ءوتتى.
ساياساتتانۋشى مارات شيبۇتوۆتىڭ پىكىرىنشە اتالعان «ءتورت ەركىندىكتى» تولىقتاي جۇزەگە اسىرۋ اۋىر. «رەسەي شەكاراسىنداعى تىركەۋ پروسەدۋرالارى ءالى دە بولسا ازايعان جوق. ال بۇل ءوز كەزەگىندە كورشى ەلگە بارىپ ەڭبەك ەتكىسى كەلەتىن جۇمىس كۇشىنىڭ ىنتاسىنا تەجەۋ سالىپ، ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ساۋدا بايلانىسىن تومەندەتەدى» دەدى. دەگەنمەن، جيىنعا قاتىسقان ءبىرقاتار ساراپشىلار شيبۇتوۆتىڭ سوزىنە قارسى شىقتى. ايتالىق، ساياساتتانۋشى انتون موروزوۆ قازىرگى تاڭدا قازاقستانداعى جۇمىس كۇشىن كورشى ەلگە جىبەرۋدىڭ ەش قاجەتى جوقتىعىن ايتتى. 2013 جىلعى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە قازاقستانعا 30 مىڭعا تارتا جۇمىس كۇشى جەتپەيدى. بۇل از با؟ مەنىڭشە، بۇل ارادا بىزگە ناقتى ستراتەگيا قاجەت. ايتالىق، ەرتەڭ مۇنداي اقپاراتتى ەستىگەن رەسەيلىكتەر، ونداعى قىرۋار جۇمىس كۇشى قازاقستانعا قونىس اۋدارىپ كەلسە قايتپەكسىز؟ سوندىقتان ىشكى رىنوكتى سىرتقى جۇمىس كۇشىنەن قورعاۋدىڭ جوباسىن ازىرلەۋ كەرەك» دەدى ول.
ال «ەكسپەرت قازاقستان» جۋرنالىنىڭ ساراپشىسى سەرگەي ءدومنيننىڭ ايتۋىنشا ءۇش ەلدىڭ اراسىنداعى ەركىن تاۋار الماسۋدا ءالى كۇنگە كەدەرگىلەر كوپ. «بۇعان بىرىنشىدەن رەسەيدەگى ءىرى ساۋدا جۇيەلەرى كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ال بەلورۋسسيادا ساۋدا سالاسى مونوپوليزاسيالانعان. ول جاقتاعى مەملەكەتتىك مونوپوليانىڭ كەسىرىنەن تاۋەلسىز تاۋار وندىرۋشىلەر اتالعان نارىققا ەركىن ەنە المايدى» دەدى دومنين ءوز سوزىندە.
DalaNews.kz
