قءازىر ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى تۇرعىندار بىرتىندەپ سولتۇستىككە كوشىپ جاتىر. وسى رەتتە كتك ءتىلشىسى اتالعان ماسەلە توڭىرەگەندە زەرتتەۋ جۇرگىزىپتى. ارىپتەستەرىمىز سقو ءۋاليحان اۋدانىنىڭ تەلجان اۋىلىنا كوشىپ كەلگەن جاڭاباي اعابەكوۆتىڭ ءومىرىن ۇلگى رەتىندە ۇسىنىپتى. كاسىپكەرلىكپەن اينالىساتىن جاڭاباي اعابەكوۆ  قونىس اۋدارعان ءار وتباسىنا جۇمىس تاۋىپ، جاڭا ورىندا نەمەن اينالىساتىنىن تەلەارانا تىلشىسىنە ايتىپ بەرىپتى.  

– جەرلەستەرىم وتە ەڭبەكقور. مىندا جىلىجاي سالىپ، كارتوپ، ءسابىز ءوسىرىپ، مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن بولادى، - دەيدى جاڭاباي اعابەكوۆ.

كوشۋ ءار ادامنىڭ جەكە ءىسى. مەملەكەت ەشكىمدى كۇشتەمەيدى. ءوز كەزەگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆا: «كوشۋگە نيەت بىلدىرگەندەرگە جول شىعىنى، باسپانا جالداۋدى ايتپاعاندا، سول بارعان جەرىنە ۇيرەنىسىپ كەتكەنشە، اقشا بەرەمىز. جۇمىسقا تۇرۋىن دا قاداعالاپ وتىرامىز»، – دەگەن ەدى.

بۇگىندە وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە بەت العان قازاقتاردىڭ ءۇمىتى اقتالا ما دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى؟ سقو-نىڭ بۇگىنگى احۋالى قانداي؟ وسى رەتتە بەلگىلى ەكونوميست ايدارحان قۇسايىنوۆ ويىن اشىق ايتىپتى:

– تۇپكى  ەكونوميكالىق ساياسات پەن دايەكتەمە جوقتىڭ قاسى. جاقسى، ادام كوشىپ كەلدى دەلىك. ورنالاستى، جاردەماقىنى پايدالاندى، ارى قاراي نە ىستەيدى؟ جاڭاباي اعابەكوۆتىڭ جاساعانى – جوبانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءتاسىلى. ەگەر ونىڭ تىرشىلىگى سولتۇستىك وڭىردە جاقسى دامىسا، باسقا دا جۇرتتتار لەگىمەن كوشەتىن بولادى. سونداي كاسىپكەرلەر كوبىرەك بولسا، باسقا ادامداردى دا تارتادى. ول ءۇشىن ەڭ باستىسى – بيزنەسكە قولايلى جاعداي جاساۋ. ادامداردى كوشىرمەس بۇرىن، كاسىپكەرلىككە قولايلى جاعداي جاساۋ قاجەت، – دەيدى بىلىكتى مامان.

ال ەكونوميكالىق شولۋشى دەنيس كريۆوشەيەۆ جاپپاي ميگراسيا – وڭتۇستىكقازاقستاندىق اۋىلدىق ازاماتتار قالالىق بولۋ ءۇشىن كوشىپ جاتقانىن ايتتى.

– ەلدى ۋربانيزاسيا جاۋلاپ الدى. قالا حالقىنىڭ سانى ۇزدىكسىز وسسە، اۋىل حالقىنىڭ سانى، كەرىسىنشە، تومەندەپ بارادى. ادامنىڭ قاي جاقتان قونىس اۋدارعانى ماڭىزدى ەمەس، اۋىلدىقتار قالادا تۇرۋعا ەكونميكالىق جاعىنان دا، پسيحولوگيالىق جاعىنان دا بەيىمدەلمەگەن. بۇل  ءۇردىس قوسىلعان قۇندى قالىپتاستىرمايدى، كەرىسىنشە، شايىپ كەتەدى. ولاردى ورنىقتىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتى كەڭەيتۋگە تۋرا كەلەدى. اۋىلدان اۋىلعا كوشسە ءبىر ءجون، ءبىراق  بۇل –  ۋربانيزاسيا. ويلاندىراتىنى، «وڭتۇستىكتە حالىق تىعىز ورنالاسقان، سولتۇستىكتە بۇل كورسەتكىش تومەن. قىتايدىڭ گۋانچجوۋ حالىق تىعىز ورنالاسقان اۋدان. ال شىمكەنت حالقى بار-جوعى 3 ميللتون حالىق تۇرادى. بۇل قىتايمەن سالىستىرعاندا شاعىن قالاشىق. رەسەيدى الساق، ومبىدا – 2 ميلليون، نوۆوسىبىردە – 4 ميلليون. جالپى، ءبىزدىڭ ەلدە حالىق كوپ، تىعىز ورنالاسقان دەپ ايتۋ ارتىق.  ساپالى تۇرعىنداردىڭ  سانىن كوبەيتۋ كەرەك! ياعني، اۋىل ءوزىن-وزى تۋعىزۋ ءتيىس. ول ءۇشىن اۋىلدىقتار كوشىپ كەتپەۋدىڭ بارىنشا جاعدايىن جاساۋ قاجەت، – دەپ شولۋشى قازاقتاردىڭ سولتۇستىككە بەت العانىن قۇپتامايتىن سىڭاي تانىتىپتى.

ال قازاقستان ريەلتورلارى قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى ەلەنا گريۆا:

– كوشىپ جاتقاندار ءۇشىن جۇمىس، ءبىلىم الۋ، تاماقتانۋ ەكىنشى ورىنداعى ماسەلە. باستىسى – باسپانا! شىمكەنتتىك كاسىپكەر اعابەكوۆ  ءىس جۇزىندە مەملەكەتتىك باعدارلامانى جۇزەگە اسىردى دەپ ايتۋعا بولادى. ەگەر مەملەكەت وسىلاي جاساعاندا كوپتەگەن جۇرت تۇرعىلىقتى جەرىن جاڭا جەرگە اۋىستىرۋعا تالپىنۋشى ەدى، – دەيدى.

بۇگىندە ۇكىمەت اتالمىش باعدارلاما بويىنشا قونىس اۋدارۋشى وتاعاسىنا 50، ال وتباسى مۇشەلەرىنە 35  اەك كولەمىندە قارجا بەرەدى. ءقازىر 1 اەك – 2121 تەڭگە. سوندا وتاعاسى كوشتى باستاعانى ءۇشىن 106050 تەڭگە الادى. بۇل ارينە از.

قونىس اۋدارعاندارعا تەگىن باسپانا بەرىلمەيدى. ءبىراق، باعانى سالىستىرساق، قونىس اۋداراتىن وقو تۇرعىنىنا باسپانا ساتۋ-ساتىپ الۋ ءتيىمدى. ءقازىر شىمكەنتتە باسپانانىڭ 1 شارشى مەترى ورتاشا ەسەپپەن 665 دوللار نەمەسە 225 200 تەڭگە، پەتروپاۆلدا – 186 900 تگ نەمەسە 552 دوللار، وسكەمەندە ءبىر شارشى مەتر 181 700 تەڭگە/537 دوللار.

ءتىپتى، بولماسا جالعا الۋعا بولادى. ءبىراق، كەز كەلگەن قونىس اۋدارۋشى بەلگىلى ءبىر مولشەردە قارجى شىعىندايدى.  ماتەريالدىق، مورالدىق سترەسس. ەگەر ماتەريالدىق جاردەم بەرىلسە، وزگە وڭىرگە كوشۋ قيىن بولمايدى. سوندىقتان ءار ادامنىڭ جەكە باسىنداعى جاعداي ەسكەرىلىپ، باعدارلاما ءتيىمدى وزگەرىستەر ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى زور.

جاڭا قونىس تەپكەن وتباسىنىڭ الدىندا قايدا، قالاي، جانە قانشا تابىس تابامىز دەگەن سۇراق تۋادى. بۇل ماسەلەنى كوشپەي تۇرىپ الدىن الا انىقتاپ الۋدىڭ دا ماڭىزى زور. سەبەبى، وڭتۇستىكتە تابىس اكەلگەن جۇمىس سولتۇستىكتە پايداعا جاراماي قالۋى مۇمكىن.

ق ر تاۋەلسىز كاسىپوداقتار كونفەدەراسياسىنىڭ ءتورايىمى لاريسا حاركوۆا:

– ماسەلەن، سولتۇستىك وڭىردە تەمىر شەبەرلەرى، مەحانيك، زەرتحانا قىزمەتكەرلەرى تاپشى دەلىك. سوندىقتان كوزدى جۇمىپ كوشە جونەلمەي، قونىس اۋداراتىن تۇرعىلىقتى جەردە قانداي ماماندىقتار سۇرانىسقا يە ەكەندىگىن ەگجەي-تەگجەيلى ءبىلىپ، بەلگىلى ءبىر ماماندىق كۋرسىن وقىپ الۋى كەرەك. اۋىل تۇرعىندارى قالاعا مۇلدەم دايىندىقسىز كەلەدى. سالدارىنان ءوز ماماندىعى، ءبىلىمى مەن قابىلەتىنە ساي ەمەس، ءتىپتى بۇيىرعان قارا جۇمىسقا جەگىلەدى. ناتيجەسىندە ءبىرقاتار وڭىرلەردە بىلىكسىز ماماندار جۇمىس ىستەۋدە. وعان دالەل – جولدارىمىز بەن قۇرىلىستار. بۇرىندارى جۇمىس بەرۋشىنى قاناعاتتاندىرارلىق پتۋ بار بولاتىن. سوندىقتان ءبارىن الدىن الا جوسپارلاپ، تاپشى ماماندىقتى بىلگەن دۇرىس، – دەيدى.

رەسمي مالىمەت بويىنشا، شىمكەنت شارىقتاپ ءوسىپ بارادى، بىرنەشە جىلدان سوڭ حالقى 5 ميلليونعا جەتەدى دەگەن بولجام بار. ال مەمورگانداردىڭ مالىمەتىنشە، سولتۇستىك وبلىستاعى ەلدى-مەكەندەردەن جۇرت جاپپاي كوشىپ جاتىر.

سوندىقتان وڭتۇستىكتەن-سولتۇستىككە قونىس اۋدارعان قاراپايىم حالىققا باسپانا بەرىلىپ، بيزنەسپەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزۋ قاجەت. سونداي-اق، سۋبسيديا، وقۋ ىزدەگەن جاستارعا جالپى بولىنگەن گرانت شەڭبەرىندە كۆوتانى ارتتىرۋ كەرەك..

زايرا سابيتوۆا