كۇنى كەشە اۋىلشارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترى ساپارحان وماروۆ «حالىققا ناندى بولشەكتەپ ساتۋ كەرەك» دەدى. بولشەكتەپ دەگەنىمىزدىڭ ءوزى ناقتى بالاما ەمەس، وماروۆ حالىققا ناندى بىر-بىرلەپ تۋراپ، جاپىراقتاپ ساتۋ كەرەكتىگىن ايتتى، ءىس جۇزىندە. وسى ارقىلى ناننىڭ قادىرىنە جەتەدى ەكەنبىز.
بيلىك مۇنداي ساۋاتسىز ءارى سوراقى مالىمدەمەلەردى ءبىرىنشى رەت جاريالاپ وتىرعان جوق. ءبىز بۇگىنگە دەيىن جوعارىدا ايتىلعان – ءبىر جاعىنان كۇلكىڭ، ءبىر جاعىنان جىلاعىڭ كەلەتىن ءبىرقاتار ءمانسىز مالىمدەمەلەر مەن ورىنسىز ۇسىنىستاردى جيناقتاپ بەردىك.
ءبىرعانىم ءايتىموۆا، سەناتور:
«شەتەلدە جاستار نەسيەگە ءومىر سۇرەدى»
– ءيا، بىلە بىلسەڭىزدەر، شەتەلدە جاستار وسىلاي ىستەيدى. ولار وزدەرىنىڭ مۇمكىندىگىنشە ءومىر سۇرەدى. ولار نەسيە الىپ، ءومىر سۇرەدى. كوللەدجدە ءبىلىمدى دە نەسيەمەن الادى. سودان كەيىن قالاي بولعاندا دا جۇمىس تابۋعا تىرىسادى. ولار ستۋدەنتتىك جىلدارىندا ساباققا دەيىن نە كەيىن داياشى نەمەسە قىزمەت كورسەتۋدىڭ باسقا دا سالالارىندا جۇمىس ىستەيدى. وسىلايشا نەسيەلەرىن اقىرىنداپ وتەيدى. ال ودان كەيىن باسپانا قاجەت بولعاندا جالدامالى ءۇي الادى.
ءبىز نە دەيمىز: ءسىز ءبىر جىلدارى جاستار ءمينيسترى بولعانىڭىز بار ەكەن، ءبىرعانىم ساري قىزى. بىزدە نەسيەگە ءومىر سۇرمەك تۇگىل، ايلىققا ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءوزى وڭاي ەمەس، بىلەسىز بە؟
رۋسلان ازيموۆ، ازىق-تۇلىك كورپوراسياسىنىڭ ەكس-توراعاسى:
«نان سىرادان ارتىق ەمەس»
– شىنىمدى ايتسام، ناننىڭ قىمباتتاۋىنان ەشقانداي تراگەديا كورىپ تۇرعانىم جوق. ءيا، جاعدايى تومەن وتباسىلارعا كومەك كورسەتىلىپ، وتەماقى تولەنۋى ءتيىس. بار بولعانى وسى. ال بىزدەر مەن سىزدەر نان باعاسىنىڭ 35 نەمەسە 55 تەڭگەگە قىمباتتاۋىن بايقاماي دا قالامىز. 300-500 تەڭگە دەگەن نە؟ ءارى كەتسە ءبىر شيشا سىرانىڭ باعاسى...
ءبىز نە دەيمىز: ءدال وسى مالىمدەمەسىنەن كەيىن ازيموۆ ورنىنان كەتتى دەيدى. كەتەتىندەي بار...
باۋىرجان بايبەك، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى:
«ىدىس جۋعان سۋمەن، ەدەن جۋادى»
«ەگەر باعانى كوتەرسەك، سەن سۋدى ۇنەمدەي باستايسىڭ، ۇنەمدەگەن بولساڭ بالكىم از تولەۋىڭ دە مۇمكىن. ءبىراق، ءبىز قايتەمىز. سۋدى توگىپ-شاشامىز، جارىقتى قوسىپ قويامىز، قاعازدى كەتىرەمىز. الايدا بۇل ءبىزدىڭ اعاشتار جانە ءبىزدىڭ سۋىمىز. بۇگىن ءبىز بالالارىمىزدىڭ، بولاشاق ۇرپاعىمىزدىڭ ەسەبىنەن ۇنەمدەمەيمىز. مىنە، بۇل دۇنيەنى دە بىزگە ءتۇسىندىرۋ كەرەك».
...
«مەن گەرمانيادا وقىعام. ول جاقتاعى جاعداي مىناداي – كوممۋنالدىق قىزمەت ماماندارى ءبىر ۇيگە كەلەدى. كەلۋى تەگىن ەمەس، ولار ول ۇيدە بىرەۋ ءولىپ قالعان با دەپ ويلايدى، سەبەبى، كوممۋنالدىق تولەمىنىڭ قۇنى وتە از. ال ول ۇيدە اپا تۇرادى جانە بارلىعىن ۇنەمدەيدى. الدىمەن ىدىس-اياق جۋادى، ارتىنان سول سۋمەن ەدەن جۋادى. سۋعا تۇسكەندە الدىمەن بالالارىن جۋىندىرادى، ارتىنان سول سۋعا وزدەرى تۇسەدى. مىنە، ولار سولاي ۇنەمدەيدى».
...
«گەرمانيادا تۇندە جىلۋ باتارەياسىن ءوشىرىپ، جانىنا سۋ قويىپ قويادى. سۋ سالقىنداي باستاعان ۋاقىتتا قايتادان قوسادى. ءۇي ىستىق كەزدە تاڭەرتەڭ شارشاپ تۇراسىڭ. ال سۋىق كەزدە ادام جاقسى دەمالادى، ءۇي سۋىق بولسا ادام دەنەسىنىڭ تەمپەراتۋراسى دا تومەندەيدى. تەمپەراتۋرا تومەندەسە، تيىسىنشە دەنەمىز دەمالادى.
...
ءبىز نە دەيمىز: باۋىرجان قىدىرعالي ۇلى، سۋدى قولدانساق، جارىق پەن جىلۋدى قوسساق، بولماسا ءوزىڭىز ايتقانداي، قاعازدى كەتىرسەك، بۇل – ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدىڭ بەلگىسى. ماسەلە، مەملەكەتى قانداي بولسا، حالقى دا سونداي. ۇكىمەت ۇنەمدەۋدى نەگە وزىنەن باستامايدى؟
ۆلاديمير نەحوروشيەۆ، ەكس-دەپۋتات:
«ونىڭ نۇر-ساۋلەسى ءبىزدىڭ جولىمىزعا جارىق تۇسىرەدى»
– بۇگىنگى ادامدار مىنانى ايتادى: بۇل ادامنىڭ بويىندا كۇن بار، ونىڭ نۇر-ساۋلەسى ءبىزدىڭ جولىمىزعا جارىق ءتۇسىرسىن. قۇرمەتتى «نۇروتاندىق» پارتيالاستارىم جانە سەزگە جينالعان قوناقتار! ءبىزدىڭ موينىمىزعا دامىعان قازاقستاننىڭ قابىرعاسىن قالاۋ مىندەتى جۇكتەلگەن. ءبىز مادەنيەتتى، باقىتتى جانە قۋانىشتى ادامدى بۋىنىن ءوسىرىپ شىعامىز. پارتيامىزدى كوشباسشىسى جۇكتەگەن باعدارلامانى ويداعىداي ورىندايمىز. ال ءبىزدىڭ كوشباسشى – نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى، ۇلكەن دارىن يەسى.
ءبىز نە دەيمىز: نەحوروشيەۆتىڭ نازاربايەۆتى كۇنگە تەڭەگەن ەنتۋزيازمىن ەشكىم تۇسىنگەن جوق، ءتىپتى پرەزيدەنت تە...
داريعا نازاربايەۆا، پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى:
«ي دەتەي ەتيح – ۋرودوۆ پوكازات، ينۆاليدوۆ، پۋست سموتريات»
«مەنىڭشە، جاسىنان ەرتە جاۋاپسىز جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋدىڭ قانداي سالدارى بولاتىنىن كورسەتۋ ءۇشىن بالالاردى ارا-تۇرا جەتىمدەر ۇيىنە، مۇگەدەك بالالارعا ارنالعان ينتەرناتتارعا ەكسكۋرسياعا اپارىپ تۇرۋ كەرەك. ولارعا الگى ۇسقىنسىز بالالاردى، مۇگەدەكتەردى كورسەتۋ كەرەك، كورسىن! (ورىسشاسى: «ي دەتەي ەتيح – ۋرودوۆ پوكازات، ينۆاليدوۆ، پۋست سموتريات» – رەد.). مۇنداي ءادىس 10 ساعات لەكسيا وقۋدان دا كۇشتى اسەر ەتەدى».
ءبىز نە دەيمىز: مۇنى داريعا حانىم پارلامەنت دەپۋتاتى بولعان تۇستا ايتقان. ءبىز نە دەيمىز؟ ءبىز ەمەس، ەل ايتسىن. الەۋمەتتىك قولدانۋشىنىڭ ءبىرى سول كەزدەگى داريعانىڭ سوزىنە بىلاي دەپ جاۋاپ بەرىپتى: «داريعا، ەگەر ءسىز سونداي «اقىلدى ءارى سۇلۋ» بولساڭىز، دەپۋتاتتار مەن سپيكەرلەرىڭىزدى قازاق دالاسىنىڭ بەيبىت اسپانىنان گەپتيل توگىلىپ جاتقان بايقوڭىرعا ەكسكۋرسياعا اپارىڭىز. جازىقسىز بالالاردىڭ مۋتاسياعا ۇشىراۋ سەبەبىن سول جاقتان ىزدەڭىز. جوعارىدا وتىرىپ الىپ، پوليگون جابىلسا دا ونىڭ ىرگەسىندەگى اۋدانداردا سىناق وتكىزۋگە رۇقسات بەرگەن ادام – كەمتار. الگى سىناق پوليگوندارىنان تۇسكەن كاپيتالدىڭ يگىلىگىن كىم كورىپ جاتىر؟ ال بەيشارا حالىق بىرەۋلەردىڭ كۇناسىنەن زارداپ شەگىپ وتىر».
اسلان ءسارىنجىپوۆ، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى:
«...ءالى پايدا بولماعان ماماندىقتاردى وقىتۋ قاجەت»
قازىرگى تاڭدا وقۋشىلاردى، جاستاردى ءىس جۇزىندە جوق (ءالى پايدا بولماعان) ماماندىقتارعا وقىتۋ قاجەت. سەبەبى، تەحنولوگيالار ءار بەس جىل سايىن جاڭارىپ تۇرادى. سوندىقتان دا الداعى ۋاقىتتا ءبىز ەستىمەگەن ماماندىقتاردىڭ پايدا بولاتىنىن ەسكەرىپ، بالالارىمىزدى سوعان قاراي بەيىمدەۋ كەرەك».
ءبىز نە دەيمىز: بىزدەگى بار ماماندىقتاردىڭ وزىنە جۇمىس تابۋ قيىن، ءسارىنجىپوۆ مىرزا. ايتپاقشى، «جوق ماماندىق»، ول قانداي ماماندىقتار؟ ءبىزدى قويىپ، سونى ءوزىڭىز بىلەسىز بە؟
ۆلاديمير شكولنيك، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى:
«بەنزين باعاسى ەكى ەسە ارزاندادى»
«ۇنەمدەۋ كەرەك، بۇكىل الەم ۇنەمدەيدى. الەمنەن ۇلگى الۋ كەرەك. مەن دە وسىعان ۇندەيمىن. ەگەر مۇمكىندىك بولسا، جۇمىسقا ءداۋ دجيپپەن بارعانشا (؟)، وزىڭىزبەن ءبىر پودەزدە وتىراتىن، تۇراتىن ادامداردىڭ كولىگىنە وتىرىپ بىرگە جەتۋگە بولادى».
...
«قازاقستاندا بەنزيننىڭ قۇنى ەكى ەسەگە ارزاندادى. ەسەپتەپ، ءبولىپ كورىڭىز: وتكەن جىلدا باعا 128 جانە باعام 150 بولدى. 128 تەڭگەگە 150، ەگەر دوللارمەن ەسەپتەسەك، بەنزين ليترىنە 80 سەنت تۇرعان. بۇگىن باعا – 125، ونى 270-كە بولسەك، ليترىنە 40 سەنت بولىپ شىعادى. دوللارمەن بۇل الدەقايدا تومەن. الايدا ءبىز تەڭگەمەن ەسەپتەيمىز. سوندىقتان بۇل رەسەيدە ەكى-ۇش ايدا رۋبل باعامى قانشا بولاتىنىنا جانە تەڭگەنىڭ الداعى باعامىنا بايلانىستى بولىپ وتىر. ماعان وسىعان قاتىستى بولجام جاساپ بەرسەڭدەر، مەن دە بەنزينمەن نە بولارىن بولجاپ بەرەمىن. دوللارمەن ساناعانداعى بەنزين قۇنى كورشىلەرىمىزبەن سالىستىرعاندا بىزدە ەڭ ارزان بولىپ وتىر. قىرعىزستان، بەلارۋس جانە رەسەيمەن سالىستىرساق، بىزدە ارزانىراق»
ءبىز نە دەيمىز: كۇلە دە، جىلاي دا المايسىڭ مۇنداي جاعدايدا. ول – اقىلدى، ءبىز – اقىماقپىز. شكولنيك سولاي ويلايتىن سياقتى.
ايقىن قوڭىروۆ، كوممۋنيست-دەپۋتات:
«بىزدە نان ارزان»
«مەنىڭشە، قازاقستاندا الەۋمەتتىك جاعدايى سىن كوتەرمەيتىن تۇرعىندارعا عانا نان ارزان ساتىلۋى ءتيىس. قالعان ازاماتتار بۇل ءونىمدى 300 تەڭگەدەن ساتىپ الۋى ءتيىس. سەبەبى، نان ارزان ساتىلسا، حالىق بۇل ونىمگە ءاتۇستى قاراپ، نان قالدىعىن قوقىسقا تاستاۋدى دوعارمايدى. ءبىز تەك وسىلايشا ناننىڭ ءقادىرىن ارتتىرا الامىز».
ءبىز نە دەيمىز: بىلتىر «مەنىڭ ءسوزىمدى بۇرمالاپ جىبەردى» دەگەن ايقىن قوڭىروۆ بيىل تاعى دا «نان باعاسى بۇرىنعىشا قالماۋى ءتيىس» دەپ جازىپتى. قىزىق، حالىق قالاۋلىسى رەتىندە مۇنى حالىقتىڭ پىكىرىمەن ساناسىپ ايتىپ وتىر ما، الدە...
تاقىرىپتان تىس
ولار وزگە الەمدە ءومىر سۇرەدى
احمەتجان ەسىموۆ، «ەكسپو» ءتوراعاسى، الماتىنىڭ ەكس-اكىمى:
«الماتىلىقتاردىڭ سپورتقا جانى قۇمار. ولار ءار سەنبى سايىن تىكۇشاقپەن تاۋعا ۇشىپ بارىپ، قايتارىندا شاڭعىمەن سىرعانايدى. سوسىن گولف ويناۋعا بارادى!»
قايرات كەلىمبەتوۆ، ۇلتتىق بانكتىڭ ەكس-توراعاسى:
قازىرگى كۇنى قازاقستان ورتا ازيانىڭ سينگاپۋرى سانالاتىن مەملەكەت. ءبىر كەزگى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ اراسىنداعى ەڭ وزىعى ءبىزدىڭ ەل.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
