سيفرلىق جاعىنان قارىشتاپ دامىپ بارا جاتقان زاماندا جەكە دەرەكتەردىڭ تاراپ كەتۋى - وتە ءقاۋىپتى جايت. كەيىنگى كۇندەرى 16 ميلليون قازاقستاندىقتىڭ جەكە دەرەگى تاراپ كەتكەنى تۋرالى اقپاراتتار ايتىلىپ جاتىر.
قانداي دەرەكتەر تاراپ كەتتى، جاۋاپتى مينيستر نە دەپ اقتالدى؟ Dalanews.kz شولۋ جاسادى.
ءنومىرى، ءجسن-ى: تاعى قانداي دەرەكتەر تارادى؟
16 ميلليوننان اسا جازبا اشىق تاراپ كەتكەن، بۇل ەل حالقىنىڭ باسىم بولىگىن قامتيدى.
تۇرعىنداردىڭ مىناداي جەكە مالىمەتتەرى تاراپ كەتكەن: تەگى، اتى، اكەسىنىڭ اتى، جىنىسى، تۋعان كۇنى، جسن، مەكەن-جايى، تۇرعىلىقتى جەرى، تەلەفون نومىرلەرى (ۇيالى، ءۇي، جۇمىس تەلەفوندارى)، ازاماتتىعى، ۇلتى جانە تاعى باسقالارى.
مۇنى كيبەرشابۋىلدى تالداۋ جانە تەرگەۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتى ولجاس ساتييەۆ راستادى.
مينيسترلىك نە دەيدى؟
بۇل سالاعا جاۋاپتى بىردەن-بىر ۆەدومستۆو - سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى. مينيسترلىك مالىمەتىنشە، بارلىق بەيىندى ۆەدومستۆو مەن قىزمەتتەر جۇمىلدىرىلعان.
"جان-جاقتى تەكسەرىس جۇرگىزىلىپ، سونىڭ ىشىندە دەرەكتەردىڭ وزەكتىلىگى تەكسەرىلىپ جاتىر. باستاپقى تالداۋ جۇمىستارى دەرەكتەردىڭ كوپشىلىگى ەسكىرگەنىن كورسەتتى"، - دەدى بۇعان دەيىن مينيسترلىك وكىلدەرى.
سونداي-اق، تەكسەرىس اياقتالعانعا دەيىن تۇپكىلىكتى قورىتىندى جاساۋ ەرتە ەكەنىن ەسكەرتتى.
وعان قوسا قازاقستاندىقتاردىڭ جەكە دەرەگى تاراپ كەتسە، eGov-تان حابارلاما كەلەدى. بۇل تۋرالى دا سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى مالىمدەدى.
"العاشقى تالداۋ جۇمىستارى بۇل دەرەكتەر مەملەكەتتىك ەمەس، جەكەمەنشىك جۇيەلەردەن الىنۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. مەملەكەتتىك جۇيەلەردەن جەكە دەرەكتەر تاراعان جوق، حاكەرلىك شابۋىلدار سالدارىنان اقاۋ دا تىركەلگەن جوق. ازاماتتىڭ جەكە دەرەكتەرى تاراپ كەتكەن مالىمەتتەر اراسىندا بولسا، بۇل تۋرالى ەلەكترون ۇكىمەت پورتالى (eGov) ارقىلى جەكە كابينەتىنە حابارلاما جولدانادى"، - دەپ جازىلعان مالىمەتتە.
مينيستر مادييەۆ نە قاراپ وتىر؟
قوعامدا بۇل ماسەلە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. جەلى قولدانۋشىلارى قورقىنىشى مەن نارازىلىعىن اشىق بىلدىرگەن.
"16 ميلليوننان اسا ادامنىڭ جەكە دەرەكتەرى كىم كورىنگەننىڭ قولىندا بولسا كۇللى قازاقستاننىڭ حالقىن ساتىپ جىبەرگەن بولىپ تۇر عوي. كىم جاۋاپ بەرەدى؟ مۇنداي سيفرلاندىرۋدىڭ قاجەتتىلىگى بار ما؟"، "نە قاراپ وتىر، مينيستر قايدا جاۋاپتى؟" - دەپ جازدى ولار.
بۇگىن ءماجىلىس دالىزىندە ءمينيستردىڭ ءوزى بۇل ماسەلەگە پىكىر ءبىلدىردى. جاسلان مادييەۆ تاراپ كەتكەن جاڭا دەرەكتەر ەمەس ەكەنىن ايتىپ وتىر. ونىڭ سوزىنشە، تالداۋ جۇرگىزىلىپ، ساراپشىلار جۇمىس ىستەپ جاتىر.
"مەملەكەتتىك دەرەكتەر بازاسى بۇزىلعان جوق. بۇل بۇرىن تاراپ كەتكەن ەسكى دەرەكتەر بولۋى مۇمكىن. ءقازىر ولار داركنەتتە قولجەتىمدى. كەيبىر Telegram ارنالاردا جاريالانعان ساتتە ءبىز ولاردى بۇعاتتاپ وتىرامىز. بۇل دەرەكتەر ازداپ جاڭارتىلعان. مالىمەتتەر 2024 جىلعى 1 مامىرعا دەيىنگى كەزەڭگە جاتادى. جاڭا اۋقىمدى دەرەكتەر تاراعان جوق. اراسىندا ءاتى-جونى، جسن، تەلەفون ءنومىرى سياقتى دەرەكتەر جاريا بولىپ كەتەتىن جاعدايلار كەزدەسىپ تۇرادى. مۇنداي دەرەكتەر اشىق قولجەتىمدى بولعان كەزدە دەرەۋ شارا قولدانامىز"، دەيدى مينيستر.
بۇكىل سالاعا جاۋاپتى مينيستر بۇل جاعدايدان كەيىن وتستاۆكاعا كەتە مە، جوق پا، بۇل جاعى بەيمالىم.
ساراپشىلار نە دەيدى؟
"ساندىق تەحنولوگيانى دامىتامىز دەپ ەلدىڭ جەكە مالىمەتى جينالعان ساندىقتى كىم اشىپ تاستادى؟ 16،3 ميلليون جازبانى قامتيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ جەكە دەرەكتەرى بار CSV فايل تارالىپ كەتكەن. ۇرلانعان جازبالار اراسىندا قازاقستاندىقتاردىڭ مىناداي دەرەكتەرى بار: ءاتى-جونى؛ جىنىسى؛ تۋعان كۇنى؛ ID يدەنتيفيكاتور؛ جسن؛ ءموبيلدى تەلەفون؛ جۇمىس تەلەفونى؛ ءۇي تەلەفونى؛ ازاماتتىعى؛ ۇلتى؛ مەكەنجايى؛ تۇرعىلىقتى مەكەنجايىنىڭ راستالعانى تۋرالى اقپارات؛ تىركەلگەن كۇنى مەن تىركەۋدەن شىققان كۇنى. تارالىپ كەتكەن دەرەكتەر الاياقتار ءۇشىن وڭاي ولجا. ۇرلانعان مالىمەتتەر اراسىندا 2023-2024 جىلداردىڭ دا دەرەكتەرى بار. بۇل دەرەكتەردى الاياقتار قىلمىستىق ماقساتتا پايدالانا الادى"، - دەدى ول.
"سيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى تاراپ كەتكەن دەرەكتەر 2022 جىلعى دەپ جاريالاپتى، ءبىراق جسن ەشقاشان اۋىسپايتىنىن، ۇيالى تەلەفون مەن مەكەنجايدى ادامدار اي سايىن اۋىستىرمايتىنىن ەسكەرسەك، ول دەرەكتەردى ەسكى دەۋ - وتە قاتە تۇجىرىم. 2025 جىلدىڭ 14 مامىرىندا ينتەرنەت الاياقتارعا قاتىستى دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادىم. سول كەزدە “جاساۋدامىز، رەتتەۋدەمىز، قورعاۋدامىز…” دەگەن جاۋاپ الدىم مەملەكەتتىك ورگاننان. ءبارى دۇرىس بولسا، وسىنداي ولقىلىق كەتىپ، ميلليونداعان ازاماتىمىزدىڭ جەكە دەرەگى جەلى كەزىپ كەتە مە؟ بۇعان كىم جاۋاپتى؟!" - دەپ اشىندى ول.
"بىزدە اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك، جەكە باس دەرەگىنىڭ ساقتالۋى تۋرالى اڭگىمەنى ايت نە، ايتپا نە، ەشكىم ءمان بەرمەيدى. ويتكەنى: 1) بىزدەگى اقپاراتتىڭ يەسى كىم ەكەنى بەلگىسىز. ەشكىم موينىنا المايدى 2) ينسيدەنت بولسا، ەشكىم جاۋاپ بەرمەيدى 3) قوعام تاراپىنان دا ينسيدەنتتىڭ ىزىنە ءتۇسۋ، سوتقا تارتۋ، كەلتىرىلگەن مورالدىق نە وزگە دە شىعىندى ءوندىرىپ الۋ جولعا قويىلماعان. ناقتى ايتقاندا، بۇل شارۋامەن تۇپكىلىكتى اينالىسىپ جاتقان ەشكىم جوق"، - دەدى ول.
"قولدى بولعان جەكە باس دەرەگى ءىت سالاسىنىڭ ەمەس قىلمىستىق سالاعا، يۋريسپرۋدەنسياعا ۇلاسادى. دامىعان ەلدەردە، اسىرەسە، اقش-تا قالاي؟ جەكە باس دەرەگىنىڭ ۇرلانعانى، ينتەرنەتكە شىعىپ كەتكەنى بەلگىلى بولسا، سونداي شارۋامەن اينالىساتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم الگى اقپاراتتىڭ تارالۋىنا جول بەرگەن مەكەمەنى/ۆەدومستۆونى سوتقا بەرەدى. مالىمەتى ۇرلانعان ميلليونداعان ازاماتتىڭ اتىنان/سىرتىنان. سوسىن سوتتاسادى. سوتتا ادەتتە جەڭەدى. سوسىن الگى مەكەمە/ۆەدومستۆو سوت شەشىمى بويىنشا مورالدىق شىعىندى قارجىلاي وتەيدى. سودان سوڭ ول ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم ءوزىنىڭ ماڭداي تەرىن الىپ قالادى دا، قالعان قارجىنى جەكە اقپاراتى ينتەرنەتكە شىعىپ كەتكەن ازاماتتاردىڭ شوتىنا اۋدارادى. ال بىزدە “ويباي…” دەپ شۋلاپ-شۋلاپ قويا سالامىز. تيىسىنشە ءىت زاڭگەرلەر قاۋىمداستىعى، ءىت ماسەلە بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن قوعامدىق ينستيتۋتتار ءالى دامىماعان"، - دەپ تۇيىندەدى ول.
