– جاڭا رەفورمامان بىرگە كەلگەن مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىن باسقارا الاتىن جاقسى ءتوراعانى قالاي تاڭداۋعا بولادى؟ بۇل جۇمىسقا ءۇي تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى كەلىسە بەرمەيدى، تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتىڭ قىر-سىرىن تۇسىنبەيتىندەر كوپ.
– جاقسى ءتوراعا، جامان ءتوراعا دەگەن بولمايدى. بارلىعى تۇرعىنداردىڭ وزدەرىنە بايلانىستى. ولار نەمقۇرايدىلىق تانىتسا، ءتوراعا ون جەردەن جاقسى بولعانىمەن، ونىڭ ىنتا-ىقىلاسى ءۇي جالداۋشىلاردىڭ ەنجارلىعىنىڭ سالدارىنان وشەدى دە قالادى. مەنشىك يەلەرى بىرلەستىگى ءتوراعاسىنىڭ موينىندا ۇلكەن جۇمىستار بار. ول تۇرعىنداردىڭ بارلىعىنىڭ قاتىسۋىن تالاپ ەتەدى. مىسالى، ءبىز وعان ەرەكشە بايىپتىلىقپەن قارادىق، بۇل ءىستىڭ قۇجاتتارى مەن باسقا دا نازىك تۇستارىن تۇسىنۋگە تىرىستىق. ارنايى وقۋدان وتتىك، ءقازىر كورشى ۇيلەردىڭ ءتوراعالارىنا بارىنشا كومەكتەسەمىز. بارلىعى ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى، كورشىلەر تولەرانتتى بولۋى كەرەك جانە چاتتا كەڭەس بەرىپ قانا قويماي، سىرتقا شىعىپ، كومەكتەسىپ، جينالىستارعا قاتىسۋى ءتيىس.
– «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى ەقك سايكەستىگىن تەكسەرىپ، بيزنەستى بوپسالاۋ فاكتىلەرى مەن ءۇي سالۋشىنىڭ ءۇي-جايدى زاڭسىز ساتۋ دەرەكتەرى بويىنشا سوتقا شاعىمدانۋ تۋرالى ءجيى حابارلايدى. جالپى، مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى ۇيدەگى ءۇي-جايلاردى جالعا بەرەتىن نەمەسە ساتىپ الاتىن كاسىپكەرلەرمەن كەلىسىمگە كەلە المايدى. ونداي قۇقىعى جوق. بۇل ماسەلە قالاي شەشىلىپ جاتىر؟
– تۇرعىن ءۇي نىساندارىنىڭ ىشىندە ادامداردى كاسىپكەر-كاسىپكەر ەمەس دەپ ءبولۋدىڭ قاجەتى جوق – تۇپتەپ كەلگەندە، ءبىز ءبارىمىز دە مەنشىك يەسىمىز. ۇناسا دا، ۇنااماسا دا، ءۇي – ورتاق، قۇبىر، جارىق، سۋ، جىلۋ بارىمىزگە بىردەي كەلەدى. ءار نارسەنى دۇرىس ءارى شىدامدىلىقپەن سۇراپ، ىجداھاتپەن جاۋاپ بەرە ءبىلۋ كەرەك. ەگەر مەنشىك يەلەرىنە سۇراق قويۋ قيىن بولسا، وندا ولارعا كومەكتەسۋ كەرەك. مىسالى، City Center مەنشىك يەلەرى بىرلەستىگىنىڭ تىعىرىققا تىرەلگەن تۇستارى بار جانە مۇنداي جاعدايلاردا مەنشىك يەلەرىن سوتقا جۇگىنۋگە داعدىلاندىرۋ ماڭىزدى. وندا ولاردىڭ ءىسى بۇرىس بولسا، سوتقا تارتىلادى، قاجەت بولعان جاعدايدا، تاۋەلسىز تاراپ رەتىندە ساراپشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ ءوتىنىشى ارقىلى بىرلەستىكتەر مەن مەملەكەتتىك ورگاندار تارتىلۋى مۇمكىن. مۇندا مۇددەلەردى قورعاۋ ءۇشىن ءبارى ويلالىستىرىلعان، نە ونى ءوزىڭىز شەشىڭىز نەمەسە بىلىكتى زاڭگەرلەردى جالداڭىز.
كاسىپكەرلىك پالاتاسى مەن تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى، جالپى العاندا ءارتۇرلى ۇعىمدار. بارلىعى «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭمەن جانە نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرمەن رەتتەلگەن. ال ونى جاقسارتۋعا دا بولادى. كاسىپكەرلىك پالاتاسى – نارىق پەن مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار اراسىنداعى قاتىناستاردى رەتتەۋشى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ الدىندا ولاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋشى بولىپ سانالادى. ال ەكى كوممەرسيالىق ۇيىمنىڭ قارىم-قاتىناسىندا كاسىپكەرلىك پالاتاسى قالاي قارسى تۇرا الادى؟ بۇل ءقازىردىڭ وزىندە لوببي دەپ اتالادى. تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتىڭ كاسىبي قوعامداستىعى ءقازىر وسىنداي پىكىردە.
– ءبىر نىساندا ەكى باسقارۋ ورگانىن نەمەسە ەكى قىزمەت كورسەتۋ ۇيىمىن قۇرۋعا بولا ما؟
– ارينە، ءىس جۇزىندە ەلەستەتۋ قيىن. جىلۋ پۋنكتەرىنە كىرۋ ءبىرتۇتاس، جۋرنالدار مەن اتقارۋشى قۇجاتتامالاردى جۇرگىزۋ، كىلتتەردى ساقتاۋ جانە ينجەنەرلىك جابدىقتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپتى بولۋ كەرەك. مىسالى، بىردەي دانەكەرلەنگەن كراندار جوبانىڭ تالاپتارىنا ساي بولۋى ءتيىس، عيماراتتىڭ جۇمىسى بارلىق مەنشىك يەلەرىمەن كەلىسىلۋى كەرەك. ويتكەنى، جاسالعان كەلىسىم-شارتتار بويىنشا بارىنە اقشا تولەنۋى قاجەت. تاعى جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىندىقتىڭ وتە ماڭىزدى تۇستارى بار.
ءقازىر، مىسالى، قالالىق قىزمەتتەر مەن اۋدان اكىمدىكتەرى جۇمىس كولەمىنىڭ ارتۋىنا تاپ بولىپ وتىر. سەبەبى، بۇگىنگى تاڭدا ۇيلەردى جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىنداپ جاتقان 1000-عا جۋىق كاسىپورىن بار. كەزدەسۋلەردە ەستىگەنىمىزدەي، بارىندە احۋال تاقتايداي تەگىس ەمەس. بىرەۋدىڭ ۋاقىتى بار، بىرەۋدىڭ ۋاقىتى جوق، ال ەگەر ولارعا تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلاردىڭ يەلەرى قوسىلسا، ولار جىلىتۋعا دايىندىقتى بولەك باستايدى، بۇل حاوس.
تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلارعا موراتوريي بار. الايدا، قىزمەت اقىسىن تولەمەيتىندەر نەگىزىنەن تۇرعىن ەمەس ءۇي-جايلاردىڭ يەلەرى بولىپ سانالادى. سوندىقتان شوت-فاكتۋرالار تىكەلەي بەرىلەدى. بىرەۋلەرى تولەپ جاتادى، قاشىپ كەتەتىندەرى دە جوق ەمەس. ءبىراق ولارعا ەشتەڭە اسەر ەتپەيدى. قۇبىرلارى ءبىر، ينجەنەرلىك جۇيەسى ءبىر، ونسىزدا تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا قيىندىقتار كوپ.
– ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆىنەن مەنشىك يەلەرى بىرلەستىگىنە ءوتۋ پروسەسى نەلىكتەن باياۋ ءجۇرىپ جاتىر؟
– ءبىز بەلسەندى مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى مەن باسقارۋشى كومپانيالاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ۇستانىمىن ايتامىز. بۇگىنگى تاڭدا ەلوردادا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن باسقاراتىن 1000-نان استام سۋبەكتى بار جانە ءبىز باياۋلاۋ ۇدەرىستەرى جوق دەپ ەسەپتەيمىز.
راس، باستاپقىدا رەفورمانىڭ بارلىق مەرزىمدەرى جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى قىزمەتىنە قاتىستى بولدى. ولار 2020 جىلدان باستاپ شىعىنعا ۇشىراعان زاڭدى تۇلعالاردىڭ بار بولۋىنا بايلانىستى تاراتۋ مەرزىمىن ۇزارتتى. مۇنى تۇسىنبەگەن حالىق شىن مانىندە قيىنشىلىقتى باستان وتكەردى. ويتكەنى، زاڭناماعا سايكەس جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى نىساندارى جوق، تەك مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى تۇرىندەگى زاڭدى تۇلعالار نەمەسە جالدانعان مەنەدجەرلەر بار. ارينە، ەگەر جالعا الۋشىلار ءۇيدى جاقسارتۋدى قالاسا، مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىن قۇرۋى كەرەك. ايتپەسە، ول ءۇيدىڭ احۋالى ناشارلاي بەرەدى.
جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىن تاراتۋ مەرزىمدەرى، ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك ورگاندارعا قاتىستى بولسا كەرەك. الايدا، ءيۋىزدى، مەنشىك يەلەرىن، جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرىنىڭ جويىلۋ مەرزىمى ەشبىر جاعدايدا قىزىقتىرعان جوق. ءبىز ءۇشىن مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى دۇرىس قۇرال بولىپ سانالدى، سول ارقىلى ءبىز باقىلاۋدى ءوز قولىمىزعا الدىق. اتاپ ايتقاندا، قاراجاتتىڭ قارجىلىق ءبولىنۋىن باقىلاۋعا تۇرعىنداردىڭ مۇمكىندىگى بار. كوممۋنالدىق قىزمەتتەر سول قالپىندا جۇمىس ىستەپ كەلەدى.
– بۇل ماسەلەدە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ەنجارلىعىنان، بۇكىل ۇدەرىس تەجەلدى دەپ ويلامايسىز با؟
– مەملەكەتتىك ورگاندار – بۇل كەڭ ۇعىم. ناقتى ايتايىق، ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار بار، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بار.
بۇرىن اتاپ وتىلگەندەي، ەلورداداعى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ 70 پايىزدان استامى ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارى مەن اپاتتى جاعدايداعى تۇرعىن ۇيلەردى ساتقان. بۇل تۋرالى ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار رەسمي سايتتارى مەن بريفينگتەردە ايتىپ تا ۇلگەردى. ءبىز، مەنشىك يەلەرى رەتىندە، بۇل ساندارعا ەشبىر جاعدايدا الاڭداماۋىمىز كەرەك. ەڭ باستىسى، جارىق، جىلۋ كەلىپ تۇر، كىرەبەرىس تازا جانە نە تولەيتىنىمىزدى، ونىڭ قالاي جۇمسالاتىنىن بىلەمىز.
– قازىرگى تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنا قاتىستى قانداي وزگەرىستەر ۇسىناسىز؟
– بۇل سالادا كوپ نارسەنى وزگەرتۋدىڭ قاجەتى جوق، ەلوردادا ءبارى جاقسى. ءبىراق ەندى ورتالىق مەملەكەتتىك ورگان شارتتاردى، جاڭا بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردى ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرسىن. ءبىز، مىسالى، مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىنىڭ ءتوراعالارى قاۋىمداستىققا بىرىكتىك جانە جاڭادان كەلگەندەرگە قۇجاتتامانى دۇرىس جۇرگىزۋدى، باسقارۋدى جانە مەنەدجمەنتتى قىزمەتتەن ءبولۋدى ۇيرەتۋگە دايىنبىز. مۇنىڭ ءبارى ىڭعايلى ءارى اشىق كۇيىندە ورىندالادى، بۇرىن ءبارى ءبىر ۇيىندىدە ىبىرسىپ جاتاتىن. ەندى ءسىز بۋحگالتەرياعا وڭاي قول جەتكىزە الاسىز، قۇجاتتامالار ءتاس-تۇيىن رەتتەلگەن. ارينە، بۇل جەردە مەن ۇلگىلى بىرلەستىكتەردى ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. كەز كەلگەن باسقا سالاداعى سياقتى، بارلىق جەردە تەك ءوزىن جانە قىزمەتىن جاقسارتۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن بىرلەستىكتەر بار.
