جۋرناليست نۇرمۇحامەد بايعارايەۆ تاياۋ شىعىستاعى سوڭعى قارۋلى قاقتىعىسقا بايلانىستى ءوز تالداۋىن ۇسىندى. ونىڭ پايىمىنشا، يزرايل مەن يران اراسىنداعى شيەلەنىس لوگيكالىق شەگىنە جەتىپ، قاقتىعىس ءوزارا كەلىسىلگەن سەنارييمەن توقتاعان، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
“21 عاسىردا تاياۋ شىعىستاعى ەڭ ءمانسىز قىسقا سوعىستىڭ ءبىرى ءوزىنىڭ لوگيكالىق مەجەسىنە جەتكەندەي. ترامپ بىرنەشە رەت سوعىس اياقتالدى دەپ مالىمدەدى. يران مەن يزرايل سودان كەيىن دە 1-2 رەت ءوزارا راكەتا الماستى. وسىمەن توقتاعانداي”، — دەيدى ول.
ول سوعىستىڭ باستالۋىنا سەبەپ رەتىندە ماگاتە-نىڭ يران ۋراندى 90 پايىزعا دەيىن بايىتتى دەگەن مالىمدەمەسىن كەلتىرەدى. بايعارايەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل يادرولىق قارۋعا دايىندىقتىڭ بەلگىسى رەتىندە قابىلدانىپ، يزرايل سوعىس قيمىلدارىن باستاپ كەتكەن.
“ياعني، سوعىستىڭ ماقساتى يراننىڭ يادرولىق وبەكتىلەرىن بۇزۋ، ءسويتىپ قارۋ جاساۋعا مۇمكىندىك بەرمەۋ ەدى. سوعىسقا اقش-تى ارالاستىردى. سوندا دا، مەنىڭشە، اقش پەن يزرايل بۇل ماقساتىنا جەتە المادى. تەك باعدارلامانى بىرنەشە اي نە 1 جىلعا شەگەردى”، — دەپ اتاپ ءوتتى ول.
بايعارايەۆ يراننىڭ جاۋابى ءالسىز بولعانىن، ولاردىڭ زىمىراندارىنىڭ باسىم بولىگى اقش-تىڭ يراكتاعى بازالارى مەن تەڭىزدەگى كەمەلەرى ارقىلى قاعىپ تۇسىرىلگەنىن العا تارتتى. كەيبىر زىمىراندار عانا يزرايل اۋماعىنا جەتكەن.
سونداي-اق ول اقش-تىڭ يرانداعى ءۇش يادرولىق نىسانعا سوققى جاساعانىن، الايدا بۇل سوققىلار ءتيىمدى بولماعانىن ايتتى.
“ماگاتە فوردو ايماعىندا رادياسيا تارامادى دەپ حابارلادى. ياعني، زاقىم تيمەگەن. سەبەبى ول تاۋدىڭ تۇبىندە ورنالاسقان. وعان قوسا، كەشە CNN اقش-تىڭ اسكەري بارلاۋ قىزمەتى دە يراننىڭ بايىتىلعان ۋرانى دا، سەنتريفۋگاسى دا امان دەگەن قۇپيا مالىمەتىن جاريالاپ جىبەردى. دەمەك، ترامپتىڭ نىسانانى جويدىق دەگەنى جالعان بولىپ شىقتى”، — دەدى ول.
جۋرناليست يران جاۋاپ بەرمەيدى دەپ بولجاعانىن، ءبىراق اقش-تىڭ دوحاداعى بازاسىنا 14 زىمىران اتىلعانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ 13ء-ى اۋەدە جويىلعان. بۇل شابۋىلدىڭ كەلىسىلگەن سيپاتتا بولعانىن اقش پرەزيدەنتى ترامپتىڭ ءوزى دە مالىمدەگەن.
“سوعىستىڭ سوڭى ءوزارا كەلىسىلگەن سەنارييمەن جۇرگەندەي. وندا مەنىڭ بولجامىم ءدال كەلدى. ويتكەنى يران ءقازىر اقش-قا اشىق شابۋىلدايتىن حالدە ەمەس ەكەنى انىق”، — دەيدى ول.
بايعارايەۆتىڭ سوزىنشە، يران ورمۋز بۇعازىن جاپپاعان. ەگەر جاپقان جاعدايدا، بۇل الەمدىك مۇناي نارىعىنا ۇلكەن سوققى بولار ەدى. بۇل دا جاعدايدىڭ كەلىسىلگەن سەناريي بويىنشا وربىگەنىن كورسەتەدى.
“كەلىسىم جاساۋعا ەكى ورتادا قاتار ءامىرى ءبىراز ەڭبەك ءسىڭىرىپتى. ءوز استاناسىنداعى اقش اسكەري بازاسىن قۇربان ەتۋگە كەلىسىمىن دە بەرگەن سياقتى”، — دەيدى جۋرناليست.
ول بۇل سوعىستى “ءمانسىز” دەپ اتاۋىنىڭ سەبەبىن دە ءتۇسىندىردى.
“يزرايل قارسىلاسىن جۇگەندەمەك بولدى. ماقسات-مۇراتى وسى بولدى. ءبىراق دەگەنىنە جەتە المادى. ەسەسىنە، ءۇش تاراپ ءوزارا قانشاما راكەتا اتتى. ءاربىرىنىڭ قۇنى 1،5–5 ميلليون دوللار ارالىعىندا. دروندار ارزان: 20 مىڭ – 50 مىڭ دوللار. قانشاما كىسى كوز جۇمدى، عيماراتتار قيرادى”.
ول ChatGPT ارقىلى شامامەن 2،5–3،5 ميلليارد دوللار كولەمىندە شىعىن بولعانىن ەسەپتەتكەنىن ايتىپ ءوتتى. بۇل قارجىنى عىلىم مەن مەديسيناعا سالۋ الدەقايدا پايدالى بولار ەدى دەگەن پىكىردە.
“ەندى ءۇش تاراپتىڭ دا بيلىگى ءوز حالقىنا ‘جەڭدىك’ دەپ مالىمدەپ جاتىر. سەبەبى سوعىستان ابىرويمەن شىققىسى كەلەدى. مەنىڭشە، ەش تاراپ جەڭبەدى. تەك ترامپتىڭ پودپيسچيك سانى ارتتى. بولدى”، — دەيدى نۇرمۇحامەد بايعارايەۆ.
ءسوز سوڭىندا جۋرناليست بيلىككە ءدىني نەمەسە ساياسي فاناتيزمگە بەرىلگەن تۇلعالاردىڭ كەلۋ ءقاۋپىن دە اتاپ ءوتتى.
“حالىقتىڭ ۋاقىتىن ۇرلايدى، ءوز يدەولوگياسىن تاڭادى. ەلدىڭ رەسۋرسىن دامۋعا ەمەس، ساياسي ماقساتقا جۇمسايدى”.
