جۇكەل  حاماي: "ءبىز لاتىن الىپبيىمەن قاۋىشىپ جاتىرمىز"

Dalanews 31 قاز. 2017 15:59 594

مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە كوشۋى تۋرالى  جارلىققا قول قويۋى قوعامدا قىزۋ تالقىلانۋدا. انا تىلىمىزگە جاسالعان وسىناۋ رەفورماعا قولداۋ تانىتۋشىلار قاتارىندا جەتىسۋلىق   قانداستارىمىز  دا   بار. 

الماتى وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن ءتىل سارايىندا وتكەن «لاتىن گرافيكاسىنداعى جازۋدىڭ تيىمدىلىگى» اتتى   دوڭگەلەك ۇستەلدە  جاڭا الىپبيگە  قاتىستى وي-پىكىرلەر ورتاعا سالىندى.

باسقوسۋدى  اقىن،  وبلىستىق  «جەتىسۋ» گازەتى باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى ءنۇسىپباي  ءابدىراحىم  اشىپ،  جۇرگىزدى.  ءوز  سوزىندە ول  ەلباسى  لاتىن الىپبيىنە ءوتۋ تۋرالى  جارلىققا  قويا وتىرىپ بولاشاعىمىزعا دەگەن ۇلكەن ءارى  ناقتى  قادام جاساپ  وتىرعاندىعىن ايتتى. سونىمەن  قاتار  بۇل  ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني كودەكسى ەكەنىن جانە  باستامانىڭ ءمانى زور، ماقتانارلىق نارسە  دەدى.

جاڭا الىپبيگە قاتىستى  وتكىزىلىپ وتىرعان باسقوسۋ بارىسىندا  اقىن، اۋدارماشى، حالىقارالىق  ادەبي  سىيلىعىنىڭ يەگەرى جۇكەل  حاماي: «ءبىز لاتىنعا جاڭادان كەلىپ جاتقان جوقپىز، ونىمەن قايتا قاۋىشۋدامىز. ياعني، وتكەنىمىزدى جاڭعىرتىپ، رۋحاني جاڭعىرۋ جولىنا ءتۇسىپ كەلەمىز. 1929-1940 جىلدارى قولدانىلعان لاتىن قارپىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ ارقىلى جاڭا كەزەڭگە اياق باسقالى وتىرمىز»، – دەدى.  بۇل جايىندا كەڭ اۋقىمدا   پىكىر بىلدىرگەن  اقىن  اعامىز   لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۇركى الەمىمەن قارىم-قاتىناسىمىزدى نىعايتىپ، دوستىعىمىزدى ۇدەتە تۇسەتىنىن دە ايتتى.

– سىرتتا جۇرگەن باۋىرلارىمىز بۇل باستامانى قولداپ، قۋانۋدا. ەندەشە،  ءبىز دە سول قۋانىشقا ورتاق بولىپ، ەل بولاشاعى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جاڭالىقتى قۋاتتايىق،  – دەدى  ج. حاماي.

ەلباسىمىز  لاتىن  گرافيكاسىنا  كوشۋدىڭ نەگىزگى نۇسقاسىن بەكىتتى. ەندىگى جەردە تالقىلاۋعا ەمەس، وسى نۇسقانى مۇمكىندىگىنشە  قالاي قولدانىسقا ەنگىزۋ ماسەلەسىنە تەرەڭنەن ءۇڭىلۋىمىز قاجەت دەدى جيىنعا قاتىسۋشىلار.

باسقوسۋدىڭ   كەزەكتى ءسوزىن اقىن، وبلىستىق «جەتىسۋ» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى قاجەت انداس الدى.

«عالىمدار  بىرنەشە ۇلگىدەگى  گرافيكانى  تياناقتى تالقىدان وتكىزدى. ناتيجەسىندە كوپتەگەن ۇسىنىس ەسكەرىلىپ، اپوستروفتار ارقىلى جاسالعان گرافيكالىق نۇسقاسى ءتيىمدى دەپ تابىلدى. عالىمدارمەن باس قوسقان ەلباسى لاتىن قارپىنە نەگىزدەلگەن قازاق ءالىپبيىنىڭ سوڭعى جوباسى قىزۋ تالقىلانىپ، قوعام تاراپىنان قولداۋ تاپقانىن اتاپ ءوتىپ، كوپ ۇزاماي قازاق ءتىلى ءالىپبيىن كيريلليسادان لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ  تۋرالى جارلىققا قول قويدى.

جالپى، وسى  قارىپكە  دۇنيەجۇزىندەگى  xالىقتاردىڭ 70 پايىزى  كوشكەنى بەلگىلى. سول  سەبەپتەن بۇل  بىزگە  قاجەت دۇنيە.  ءقازىردىڭ وزىندە ەلىمىز الەم كوشىمەن قاتار دامۋ  ۇستىندە. حالىقارالىق  دەڭگەيدە ەكسپو كورمەسىن وتكىزۋىمىزدىڭ ءوزى مەملەكەتىمىزدىڭ قۋاتتىلىعىن كورسەتسە، لاتىن قارپىنە كوشۋ سونى نىعايتا تۇسەدى» – دەدى  ول.

«ەلباسىنىڭ  جارلىعىن  جانە   شەشىمىن قولداۋشىلاردىڭ ءبىرىمىن»، – دەيدى  جيىندا  ءسوز  العان  ارداگەر  ۇستاز پارمەنبەك  جۇماباي ۇلى. ونىڭ ايتۋىنشا،  قازاق  ءالىپبيىن  لاتىن  قارپىنە كوشىرۋ دەر كەزىندە  قابىلدانعان  شەشىم . قازاق ءتىلى وتە باي ءتىل، لاتىنعا كوشۋ ارقىلى ءبىز سونى كورسەتە الامىز. وسى جاساعان قادامنان ءبىز جاقسىلىق بولماسا، جاماندىق كورمەيمىز.

دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا   وبلىستىق «جەتىسۋ» تەلەارناسىنىڭ ءتىلشىسى مۇحيت توقتاسىن   قازاق ءتىلىنىڭ  لاتىن  قارپىنە كوشكەنىن قوس قولداپ قولدايتىنىن،   قازاق ءتىلىنىڭ جا­زىلۋى مەن دىبىستالۋ كەزىندە ءسوز­دەر قولدانىسىنداعى ارتىق كىرمە ءسوز­دەردەن ارىلاتىنىن  ايتتى.

جيىندى الماتى وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى تۋعاناي راحىمبەرلينا  قورىتىندىلاپ، لاتىن گرافيكاسىنا  قاتىستى ويلارىن ورتاعا سالعان قاتىسۋشىلارعا العىسىن ءبىلدىردى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار