بۇل جاعدايدا بارلىعىمىز بىلىكتى زاڭگەر ماماندارىنا جۇگىنەمىز. سوندىقتان، ءاربىر ۇيىمدا مىندەتتى تۇردە قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قۇرىلىم نەمەسە ارنايى زاڭگەر مامانى بولادى. ولار سول ۇيىمنىڭ زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
زاڭ سالاسىنىڭ مامانى، ق ر ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ باسقارماسى باس ساراپشىسى، زاڭ Phd-دوكتورى گۋزال گالياكباروۆامەن وسى سالانىڭ ەرەكشەلىگى جونىندە اڭگىمەلەستىك.
گۋزال عازينۇر قىزى، سۇحبات بەرۋگە كەلىسكەڭىڭىز ءۇشىن العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. العاشقى سىزگە قوياتىن سۇراعىمىز ءوزىڭىز جايلى ايتىپ وتسەڭىز؟ قانداي وڭىردە دۇنيەگە كەلدىڭىز؟
مەن اقتوبە وبلىسى ويىل اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدىم. تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، بۇل وڭىردەگى ويىل وزەنىنىڭ ماڭى ارقىلى ۇلى جىبەك جولى كەسىپ وتەتىن. ءالى كۇنگە دەيىن ۇلى جىبەك جولى بويىنداعى ساۋدا-ساتتىق نىساندارىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى ساقتالعان. سوندىقتان ويىل ءوڭىرى تاريحي جەرلەردىڭ قاتارىنا جاتادى.
تۋعان جەرىمنىڭ تابيعاتى– كوز تامساندىرادى. اقتوبە ءوڭىرىنىڭ تابيعاتى ەرەكشە سۇلۋ مەن ءۇشىن. مۇندا قازاقستانعا ايگىلى كوپتەگەن كورىكتى جەرلەر بار. بالالىق شاعىمنىڭ ەڭ قىزىقتى ءارى اسەرلى ساتتەرى وسى جەردە ءوتتى. مەن تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشىمدى سوزبەن جەتكىزە المايمىن. جۇرەگىمدەگى ىستىق ماحابباتىمدى وسى سۇحباتقا سىيعىزا الماس ەدىم.
بالالىق كەزىڭىزدە قانداي ارماندارىڭىز بولدى؟ كوپ ارماندادىڭىز با؟ جانە سول ارماندارىڭىزعا جەتۋ ءۇشىن الدىڭىزعا ماقسات قويا ءبىلدىڭىز بە؟
اتا-انام اقتوبە قالاسىندا تۇرادى. مەكتەپتى، العاشقى جوعارى ءبىلىمدى اقتوبەدە تامامدادىم.ماقتانعانىم ەمەس اتتەستاتىمدا «ءتورت» دەگەن باعا بولعان جوق.
سىنىپ جەتەكشىمىز «ارماندارىڭ تۋرالى» شىعارما جازىپ كەلىڭدەر دەگەن كەزدە، مەن ارمانشىل بالا قيالمەن ادىلدىك جولىندا كۇرەسەتىن «سوت» بولسام دەپ ارماندادىم.
ءتىپتى سىنىپ جەتەكشىمنىڭ ايتۋىنشا جىل سايىن جازىلعان شىعارمالاردا باسقا وقۋشىلاردىڭ ارمانى ءجيى وزگەرەتىن بولسا، مەنىڭ ارمانىم مۇلدە وزگەرمەگەن ەكەن.ءار جىل سايىنعى شىعارمامدا بويجەتكەن سوڭ «سوت» بولامىن دەپ جازدىم.
ءيا، ارمان ادامدى العا جەتەلەيدى. قازاقتا «ارمانسىز ادام– قاناتسىز قۇسپەن تەڭ»- دەگەن ماقال بار. ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە«زاڭگەر» ماماندىعىنا وقۋعا تۇسكەنىم دە سول ارماننىڭ جەتەلەۋى بولار.ۋنيۆەرسيتەتتە مەن ءتۇرلى دەباتتارعا، پىكىر-سايىستارعا، عىلىمي كونفەرەنسيالارعا قاتىساتىنمىن. شىنىمدى ايتسام، عىلىمعا دەگەن قۇشتارلىعىم ستۋدەنتتىك كەزىمنەن باستاپ، بايقالا باستادى. سوندىقتان بولار، عىلىمي ماقالالار جازۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتا باستادىم.وسى عىلىم جولىن جالعاستىرۋ ماقساتىندا استاناعا كەلىپ،ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە «زاڭتانۋ» ماماندىعى بويىنشا ماگيستراتۋرۋعا ءتۇستىم، سوسىن ءوزىمنىڭ قالاۋىممەن وقۋدى دوكتورانتۋرادا جالعاستىرۋدى شەشتىم. وقىپ جۇرگەن كەزىمدە شەتەل ۋنيۆەرسيتەتتەرى مەن حالىقارالىق ۇيىمداردا كونفەرەنسيالارعا قاتىسىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ تاجىريبەلەرىنەن ءوتتىم. ولاردىڭ ىشىندە، گازي ۋنيۆەرسيتەتى (تۇركيا)، UBIS ۋنيۆەرسيتەتى (شۆەيساريا)، تارتۋ ۋنيۆەرسيەتى (ەستونيا)، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جەنيەۆاداعى كەڭسەسى(شۆەيساريا)، حالىقارالىق ەڭبەك جانە دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمدارى (شۆەيساريا)، جانە ت.ب.
وتكەن جىلى «Phd دوكتورى» عىلىمي دارەجەسىن يەلەندىم.
ماماندىعىڭىز «زاڭگەر». وسى سالانىڭ قوعام ومىرىندەگى ءرولى قانداي دەپ ويلايسىز؟ (ءوز پىكىرىڭىز) جالپى قازىرگى زامانداعى زاڭگەرلەر قانداي پرينسيپتە جۇمىس ىستەۋلەرى كەرەك؟
زاڭ –قوعامداعى وتە وزەكتى سالا. نەگىزى زاڭتانۋ وتە ەرەكشە ورنى بار ماماندىق دەپ ويلايمىن. كوپشىلىكەلىمىزدە زاڭگەرلەر كوپ دەپ ايتىپ جاتادى، ءبىراق، مەنىڭ ويىمشا،ساپالى زاڭگەرلەر از. ءاربىر بولاشاق زاڭگەر ۋنيۆەرسيتتە وقىپ جۇرگەن كەزىنەن-اق ساپالى جۇمىس ىستەيمىن دەپ الدىنا ماقسات قويۋ كەرەك. جان-جاقتى بولۋ كەرەك.
ويتكەنى زاڭگەر ماماندىعى تەك قانا زاڭدى وقۋمەن شەكتەلمەيدى، زاڭ قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالالارىندا بار. سوندىقتان ەڭ باستىسى تاجىريبەگە ارالاسۋ كەرەك.
جالپى زاڭدى ءبىلۋ زاڭگەرلەرگە قاتىستى ەمەس، بارىمىزگە قاتىستى. زاڭدى كەز-كەلگەن ماماندىق يەلەرى بىلۋلەرى ءتيىس. ءاربىر ادام ءوز قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن زاڭنامالىق تۇرعىدا ساۋاتتى بولۋى كەرەك. ءبىز قۇقىقتىق مەملەكەتتە تۇرعاندىقتان زاڭ سالاسىنىڭ قوعامداعى ورنى، دەڭگەيى جوعارى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان وسى سالانىڭ قىر-سىرىن تانىپ كەلە جاتقان بولاشاق زاڭگەرلەرگە ۇنەمى جان-جاقتىلىق تانىتىپ، ىزدەنىستە بولۋعا كەڭەس بەرەمىن.
بەلگىلى زاڭگەرلەردەن كىمدى ۇلگى تۇتاسىز؟ وسى سالاداعى ۇستازدارىڭىز جايلى ايتىپ بەرسەڭىز.
ۇلگى تۇتاتىن ۇستازدارىم كوپ. ولاردىڭ قاتارىندا ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ماعان ساباق بەرگەن، زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى سۆەتلانا باقىت قىزى جاركەنوۆا، ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋرادا وقىعان كەزدە عىلىمي جەتەكشىم بولعان، قازاقستان مەن ورتا ازياداعى العاشقى ايەل – زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ەڭلىك نۇرعالي قىزى نۇرعالييەۆا، فاكۋلتەتىمىزدە جۇمىس جاساپ باستاعانىمدا جۇمىسبەرۋشى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، جاقسى تالىمگەر بولا بىلگەن شولپان ۆالەريي قىزى تلەپينا سياقتى ۇلكەن ومىرگە جول سىلتەگەن ۇستازدارىم بار. ولاردى مەن ۇلگى تۇتامىن. ءالى كۇنگە دەيىن ولاردىڭ وقىعان دارىستەرى، وزەكتى كەڭەستەرى مەنىڭ ەسىمدە.
گۋزال، مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلۋىڭىزگە نە سەبەپ بولدى؟ بىرەۋلەر ايتىپ جاتادى، مەملەكەتتىك قىزمەتتە نە ىستەيمىز، كۇنى-تۇنى جۇمىستان كوز اشپايسىڭ، ەسەپ، قۇجات باستان اسادى-دەپ، ءبىراق ءسىز ءۇشىن مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ ماڭىزدىلىعى قانداي؟
بىرنەشە جىل ۋنيۆەرسيتەتتە زاڭ فاكۋلتەتىندە ساباق بەرىپ، 2017 جىلدىڭ باسىندا ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگىنىڭ ءدىن ىستەرى كوميتەتىنە قىزمەتكە ورنالاستىم. قازىرگى ۋاقىتتا قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ باسقارماسىنىڭ باس ساراپشىسىمىن.
بۇرىندارى ۋنيۆەرسيتەتتە ەڭبەك ەتىپ جۇرگەنىمدە ناقتى مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوسقىم كەلەدىدەپ ويلاناتىنمىن. اراعا ۋاقىت سالىپ، بۇل ويىمدا جۇزەگە استى.
مەملەكەتتىك قىزمەتتى تاڭداۋىمنىڭ سەبەبى، مەنىڭ ويىمشا، ەلىمىزدىڭ كەز-كەلگەن ازاماتى تۋعان ەلدىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ ايتارلىقتاي ۇلەسىن قوسۋى ءتيىس. الداعى ۋاقىتتا مەملەكەتتىڭ گۇلدەنۋىنە ءوز ۇلەسىمدى قوسقىم كەلەدى.
ارينە، ءبىلىم بەرۋ سالاسىدا مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسى دا ەل ءۇشىن ماڭىزدى باعىت بولىپ تابىلادى. جوعارى وقۋ ورنىندا عىلىمنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوساتىن بولساق، مەملەكەتتىك قىزمەتتە –مەملەكەتتىك ماڭىزدى ءىس-شارالارعا تىكەلەي اتسالىسامىز. مەملەكەتتىك قىزمەت پەن جاۋاپكەرشىلىك ەگىز ۇعىم. ادامدى جاقسى ىستەرگە جەتەلەيتىن جاۋاپكەرشىلىك دەپ بىلەمىن. ءاربىر ىسكە جاۋاپتى قاراعاندا عانا بەلگىلى ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز. مىنە مەملەكەتتىك قىزمەتكە وسى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە وتىرىپ كەلدىم.
ءقازىر مينيسترلىكتىڭ ءدىن ىستەرى كوميتەتىندە قۇقىقتىق باعىتتا جۇمىس ىستەيسىز؟ مەملەكەتتىك ورگانداعى جۇمىسىڭىز جايلى ايتىپ كەتسەڭىز. قازىرگى ۋاقىتتا قانداي جوبالارمەن اينالىسىپ جاتىرسىز؟
ءبىز كوميتەتتىڭ قىزمەتىنە قاتىستى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى جانە ت.ب قۇقىقتىق قۇجاتتاردى ازىرلەيمىز. باسقارمانىڭ قۇزىرەتىنە قاتىستى جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرىن قاراستىرامىز، سوت پروسەستەرىندە مەكەمەمىزدىڭ مۇددەلەرىن قورعايمىز. سونداي-اق قازىرگى ۋاقىتتا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەۋ جۇمىستارىنا دا قاتىسىپ جاتىرمىز.
گۋزال، سىزگە قوياتىن كەلەسى سۇراعىم، جۇمىسقا قاتىستى ەمەس، جالپى بوس ۋاقىتىڭىزدا نە ىستەيسىز؟ ءحوببيىڭىز بار ما؟
ءقازىر بوس ۋاقىتىمدا اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ دەڭگەيىمدى جەتىلدىرۋدەمىن. كلاسسيكالىق ادەبيەتتەردى وقىعاندى ۇناتامىن. سونداي-اق بوس ۋاقىتىمدا عىلىمي ماقالالار جازامىن. شىنىمدى ايتسام، بوس ۋاقىتىم بولا بەرمەيدى(كۇلدى). ءبىر سوزبەن ايتقاندا، مەنىڭ باستى ءحوببيىم بىلىكتىلىگىمدى شىڭداۋ.
الدا قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟
نەگىزى قازاقتىڭ ءاربىر ءسوزىنىڭ استىندا ۇلكەن ءمان-ماعىنا جاتىر. «ەڭبەك ادامنىڭ كوركى، ادام زاماننىڭ كوركى»-دەيدى حالقىمىز.
سوندىقتان باستىسى ايانباي ەڭبەك ەتىپ، ءاردايىم العا قاراي ۇمتىلىستا بولۋ كەرەكپىز. سوندا عانا پروگرەسس بولادى.
وزگە ەلدەردىڭ ءتىلىن مەڭگەرىپ، جان-جاقتى بولۋىمىز كەرەك. الداعى ۋاقىتتا ءوز سالامنىڭ بەلگىلى ءبىر مامانى بولعىم كەلەدى. ارينە بولاشاقتا جوسپارلارىم، ارماندارىم كوپ.سوندىقتان ءبارى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە دەپ ويلايمىن. ارمانعا جەتكىزەتىن ەڭبەك. وعان جەتۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتەمىز. ەڭ باستىسى ولاردىڭ كوبى ورىندالىپ كەلەدى.
– گۋزال، سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
سۇحباتتاسقان، قۋاندىق تاناباس
