مەملەكەت يپوتەكا مولشەرلەمەسىن 20%-عا تۇسىرمەك بولدى، ءبىراق بانكتەر مۇنى قابىلداماي، 25%-عا قايتا كوتەردى. بۇل ۇكىمەتتىڭ قارجىلىق ينستيتۋتتار الدىنداعى السىزدىگىن كورسەتە مە؟ بۇعان نە سەبەپ؟
Dalanews.kzء-تىڭ وسى جانە وزگە دە ساۋالدارىنا تانىمال ەكونوميست ساراپشى ءلاززات جانمولدايەۆا جاۋاپ قاتتى.
ساراپشى مۇنىڭ ءبىر سەبەبى ەسكى قازاقستانمەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.
"بۇل جەردە ۇكىمەتتىڭ السىزدىگى دە ەمەس شىعار. نەگىزى بۇل ءبىر جاعىنان ەسكى قازاقستاننىڭ مۇشەلەرى بانك جۇيەسىن ءالى دە ءوزىنىڭ ۋىسىندا ۇستاپ وتىرعانىن بىلدىرەدى دەپ ەسەپتەيمىن. قاي كەزدە دە، قانداي داعدارىس بولسا دا مەملەكەت تاراپىنان وسى بانكتەردىڭ قۇلدىراماۋىنا كوپ قارجى بولىنەتىن. ءبىراق بانكتەر مەملەكەت تاراپىنان ەلدىڭ ەكونوميكاسى دامۋىنا ەمەس، تەك وزدەرى تابىس تابۋ، وزدەرىنىڭ قورلارىن كوبەيتۋ ءۇشىن حالىققا جەڭىل-جەلپى نەسيە بەرىپ، كوپ پايىزدىق مولشەرلەمەمەن كەرى قايتارىپ الۋمەن، قورىن كوبەيتۋمەن عانا جۇمىس جاسادى. سوڭعى كەزدە بانك جونىندە "ولارعا دا رەفورماعا جاساۋ كەرەك" دەگەن سياقتى ۇسىنىستار الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەيبىر ساراپشىلاردىڭ اۋزىنان شىققانمەنەن، ورتاسىندا بۇل توقتاپ قالدى. مۇنى دا بانك جۇيەسىن باسقارىپ وتىرعان كۇشتەردىڭ ءالى دە باسىمدىعى بار ەكەنىن كورسەتەتىن ءبىر بەلگى رەتىندە قابىلداۋعا بولادى"، - دەيدى ساراپشى.
تومەن پايىزبەن نەسيە بەرەتىن شەتەلدىك بانكتەردىڭ قازاقستان نارىعىنا كىرۋى نەگە باياۋ ءجۇرىپ جاتىر؟ بۇل قازاقستانداعى بانكتەردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ما، الدە رەتتەۋشى ورگانداردىڭ شەكتەۋى مە؟ بۇل ساۋالعا ساراپشى بىلاي جاۋاپ بەردى:
"شەتەل بانكتەرى ءبىزدىڭ ەلدىڭ نارىققا كىرمەدى دەپ ايتا المايمىز. نارىققا رەسەي بانكتەرى كىرىپ جاتىر، جۇڭگو بانكى جۇمىس ىستەپ جاتىر. اراب ەلىنەن كەلگەن بانكتەر بار. ءبىراق ول بانكتەردىڭ مولشەرى كوپ ەمەس. كەز كەلگەن مەملەكەتكە ينۆەستيسيالىق قارجى سالىپ، ءوز كاسىپتەرىن دامىتۋ ءۇشىن سول ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتىلىعى، ەلدىڭ گەوساياسي جاعدايى، ساياسي جاعدايى سونىڭ بارىنە كوڭىل ءبولىپ بارىپ كەلەدى. سوندىقتان ءارتۇرلى ەلدىڭ بانكتەرى جۇمىس ىستەپ جاتىر، ءبىراق ولار وزدەرىنىڭ كاسىپتەرىنە (قاراي باعدارلانادى - ەسك.). جۇڭگو بانكى جۇڭگو اۆتوكولىكتەرىنە قاراي، نەسيە بەرۋگە قاراي جۇمىس ىستەپ جاتقانىن بايقايمىز. التىن بانك دەگەن سياقتى قىتايدان كەلىپ جاتقان بانكتەر دە بار. ارينە، كەز كەلگەن ەلدەن كەلگەن ينۆەستور بولسىن، بانك بولسىن سول ەلدىڭ ىشىندە ءوز تابىسىن تابۋ ءۇشىن عانا جۇمىس ىستەيدى. بۇل جەردە بىرنەشە ەلدى وسىلاي ايتا الامىز"، - دەدى ساراپشى.
ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سايىروۆ سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە ەلدەگى ەسكى زاڭ 30 جىل وليگارحتاردىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتىپ كەلگەنىن جەتكىزدى.
دەپۋتات جاڭا زاڭ قاجەت ەكەنىن ايتىپ، "حالقىمىزدىڭ قارجى سالاسىنداعى ساۋاتسىزدىعىن پايدالانعان بانكتەر بايلىققا كەنەلىپ، حالىقتى كەدەيلەندىردى. جاڭا زاڭ ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قالىپتاستىرىپ، بانك سالاسىنداعى وليگارحتاردىڭ كۇشىن جويۋى كەرەك"، دەپ مالىمدەدى.
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، بۇل بانكتەردىڭ بارلىعى بۇرىنعى پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ اينالاسىنداعى ازاماتتارعا تيەسىلى.
"30 جىل ىشىندە بۇل بانكتەر كونكۋرەنسيا جاساماۋى ءۇشىن شەتەلدەن بانكتەردى كىرگىزبەگەن. سودان كەيىن قازاقستاننىڭ ىشىندە پايىزىن كوتەرىپ، حالىقتى سۇلىكتەي سورىپ وتىرعان"، - دەدى ول.
دەپۋتاتتىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ جولى مىناداي:
- "ءبىرىنشى، قازاقستانعا حالىقارالىق دارەجەدەگى بانكتەردى ەنگىزۋ كەرەك. ەگەر ولار كەلىپ، قازاقستاندا بەلگىلى ءبىر باسەكەلەستىك بولسا، پايىزى ازايادى.
- ەكىنشى، قازاقستاننىڭ بانكتەرى ءوندىرىستى مۇلدەم قارجىلاندىرمايدى. ولار حالىققا تۇرمىستىق كرەديت بەرىپ، سودان تەك پايدا تاۋىپ وتىر. بانك سالاسىن ءوندىرىستى قارجىلاندىرۋعا بۇرۋ كەرەك. بۇل ءۇشىن دە ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ بىرلەسكەن، ناقتى شەشىمدەرى قاجەت.
- ءۇشىنشى ۇلكەن ماسەلە: وسى بانكتەردىڭ يەلەرى وزدەرىنىڭ ديۆيدەندىنەن سالىق تولەمەيدى. وسى جاقىن ارادا بانك تۋرالى زاڭ جوباسى بىزگە كەلەدى. مىنە سول جوبا اياسىندا مەن ايتقان وسى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ امالدارىن جاسايمىز".
