قۇلاننان شىققان قۇلاگەر

ەلدوس سمەتوۆ – 1992 جىلى جامبىل وبلىسى، قۇلان اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. بۇل وڭىردە كەزىندە الەمگە تانىمال بولعان اعايىندى ۆلاديمير مەن ۆيتاليي كليچكولار تۋىپ-وسكەن. ءوزىمىزدىڭ ەرماحان ىبىرايىموۆ، يسلام بايرامۋكوۆ، اقجۇرەك تاڭاتاروۆتار تۋىپ وسكەن. وسىنداي قاسيەتتى جەردە دۇنيەگە ەسىگىن اشقان ەلدوستىڭ وسال بولۋى مۇمكىن ەمەس ەدى.


العاش كۇرەس زالىنا باقبەرگەن جانە جاندوس اعالارىمەن بىرگە ەرىپ بارادى. بۇل كەزدە ونىڭ جاسى بار-جوعى بەستە ەدى. سوعان قاراماستان ۇلكەندەردىڭ جاساعان جاتتىعۋىن اينا-قاتەسىز جاساپ، باپكەرلەردىڭ كوزىنە تۇسەدى. باپكەر احمەت جۇماعۇلوۆ بالا ەلدوستىڭ بويىنداعى تالانتتى بايقايدى. كەيىننەن كۇرەستى جالعاستىرعان باقبەرگەن مەن جاندوس ەمەس، ەلدوس بولدى. بولاشاق الەم چەمپيونىنىڭ سپورتتاعى قادامى وسىلايشا باستالىپ ەدى.

قازاقتىڭ ءداستۇرلى اندەرىن جاقسى كورەدى
ەلدوستىڭ سپورتتاعى جەتىستىگى سپورت جانكۇيەرلەرىنە جاقسى تانىس. ال ونىڭ مۋزىكادان دا قۇرالاقان ەمەس ەكەنىن ەشكىم بىلە بەرمەيدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن كوپتەگەن ءان بايقاۋلارىنا قاتىسقان. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ ءداستۇرلى اندەرىن جاقسى كورەدى ەكەن. ونى جاقسى تانيتىندار ەلدوستىڭ داۋىسى زور ەكەنىن تامسانىپ ايتادى. جالپى، سمەتوۆتەر اۋلەتى ونەرگە جاقىن كورىنەدى. اعاسى باقبەرگەن دە ءبىر كىسىدەي داۋىسى بار ءانشى دەيدى.

ماروككوداعى التىنى – جەتىستىكتەرىنىڭ باستاۋى

ەلدوسقا ءوسۋ ءۇشىن استانا نەمەسە الماتىداعى سپورت مەكتەپتەرىنىڭ بىرىنە وقۋعا تۇسۋگە تۋرا كەلەدى. اۋەلى استاناداعى قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق مەكتەپ-ينتەرناتىندا ەكى جىل ءتالىم الدى. ءبىراق ول كەزدە ناتيجەسى اسا ءماز بولمادى. جەكە باپكەرى احمەت جۇماعۇلوۆ الماتىعا اۋىسۋعا كەڭەس بەرەدى. سمەتوۆ باپكەرىنىڭ اقىلىن تىنداپ، بۇل ۇسىنىسقا كەلىسەدى. الاتاۋ باۋرايىندا كاركەن احمەتوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان سپورت مەكتەبىندە عالىمجان جىلكەلدييەۆتىڭ قولاستىندا جاتتىعادى. بىرنەشە جىل بويى ءتىپتى رەسپۋبليكالىق چەمپيوناتتى ۇتا الماي جۇرگەن بالانىڭ باعى جانا باستايدى. عالىمجان اعاسى ەكەۋى بۇرىن-سوندى قازاق بالۋاندارىنىڭ قولىنان كەلمەگەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزەدى. الدىمەن 2010 جىلى ماروككودا وتكەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا توپ جارادى. كەلەسى جىلى ابۋ-دابيدە جاستار اراسىنداعى الەم بىرىنشىلىگىندە جۇلدەگە ىلىگەدى.



ۇلتتىق قۇراماعا ەرمەك يمامبەكوۆ باس باپكەر بولىپ تاعايىندالعان سوڭ، سمەتوۆكە قۇراما ەسىگى اشىلادى. ءجيى-جيى مارتەبەلى حالىقارالىق جارىستارعا قاتىسا باستايدى. ەۋروپا اشىق كۋبوگى، گران-پري جارىستارى، گراند-سلام تۋرنيرلەرىندە جۇلدەگە ىلىگىپ ءجۇردى.

«ول ۋادەسىندە تۇردى»

2014 جىلى ينچحوندا وتكەن جازعى ازيا ويىندارىنا ەلدوسپەن بىرگە باردىق. بۇعان دەيىن دزيۋدوشىلارىمىز ازيا ويىندارىندا تالاي رەت جۇلدەگە ىلىككەن ەدى. الايدا، چەمپيون بولۋ باقىتى ەشكىمگە بۇيىرماپتى. سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ سمەتوۆتىڭ ماڭدايىنا جازىلعان ەكەن.

جەرەبە بويىنشا 1/8 فينالدا تاجىكستاندىق كاباتۋللو امينوۆپەن كەزدەستى. بۇل جەردە تاجىك بالۋانى جەرلەسىمىزگە قارسى قاۋقار كورسەتە المادى. شيرەك فينالدا سمەتوۆ گونكونگتەن كەلگەن يۋ كين تينگتى تازا جەڭدى. الدىمەن تورەشى بازاري، ودان سوڭ يپپوندى كورسەتتى. ەسەپ 110:0 بولدى. فينالعا بەرىلەتىن جولدامانى دزيۋدونىڭ وتانى سانالاتىن جاپونيا وكىلىمەن ساراپقا سالدى. الايدا تورۋ شيشيمەدە قازاق سپورتشىسىنىڭ مىقتىلىعىن مويىندادى.



ال فينالدىڭ ءجونى بولەك بولدى. قارسىلاسى – بولدبااتار گانبات. زال تولى موڭعول جانكۇيەرلەرى. ءبىر اي بۇرىن چەليابىدە الەم چەمپيونى اتانعان گانباتتىڭ اتاعى جەر جارىپ تۇرعان كەز ەدى. 60 كەلىدە ءبىرازىن جايپاپ جۇرگەن اككى بالۋان. ءبىراق قازاقتىڭ ەلدوسى ينچحونداعى التىننىڭ يەسى كىم بولاتىنىن فينالدا دالەلدەدى. سمەتوۆ تاتاميگە شىققاننان-اق ونىڭ كوزىنەن وت-جالىندى بايقادىق. جەڭىسكە دەگەن جىگەرى بولدى. سول ماقساتىنا جەتتى. 20 سەكۋند بويى موڭعولدى تىرپ ەتكىزبەي ۇستاعان جەرلەسىمىز ازيا چەمپيونى اتاندى.
فينالدان كەيىن جەكە باپكەرى عالىمجان جىلقىشييەۆپەن تىلدەستىك. «بولدبااتار گانباتپەن بۇرىن كەزدەستى مە؟»دەگەن ساۋال تاستادىم.

«گامبات ەكەۋى العاش رەت تۇمەن جەرىندە بەلدەسكەن ەدى. سول جولى موڭعول ۇتىپ كەتتى. ول كەزدە ەلدوستىڭ سالماعى، كۇشى ءبارى-بارى ازداۋ بولدى. گامباتپەن تاعى كەزدەسۋىمىز مۇمكىن ەكەنىن ءبىلىپ، قوسىمشا جاتتىعۋلار جاساپ، تاكتيكالىق تۇرعىدان دايىندىق جۇرگىزدىك. اسىرەسە، قولىنا كوپ كۇش جينادى. ءوزى دە جەڭىسكە جەتەتىنە سەنىمدى بولدى. «اعا وسى جولى چەمپيون بولامىن. قازاقتىڭ تۋىن جەلبىرەتىپ، ءانۇرانىن ورىنداتامىن»، – دەپ ءسوز بەرىپ ەدى. سول ۋاداسىندە تۇردى»، – دەيدى جەكە باپكەرى.

دزيۋدو كۇرەسىنەن قازاقتان شىققان تۇڭعىش الەم چەمپيونى

ال بىلتىر تۇڭعىش رەت استانا تورىندە وتكەن (24-30 تامىز، 2015) الەم چەمپيوناتىندا توپ جاردى. جارىستىڭ العاشقى كۇنىندە-اق ەكى وعلانىمىز فينالدا ونەر كورسەتىپ، ءبىر التىن، ءبىر كۇمىستى ولجالاعان بولاتىن. ەلدوس العاشقى اينالىمدا فينليانديالىق دزيۋدوشى يۋحە رەينۆالدى شيدو ارقىلى جەڭدى. ودان كەيىن ساۋد ارابياسىنىڭ بالۋانى ماجراچي ەيسانى جارىستان ىعىستىردى. ءۇشىنشى اينالىمدا مەكسيكالىق كاستيللو نابوردىڭ وسال تۇسىن تاپتى. شيرەك فينالدا ديوربەك ۋروزبايەۆتى قاپى قالدىردى. جارتىلاي فينالدا وسىعان دەيىن الىنباس قامال بولىپ كەلگەن جاپون شيشيمە تورۋدى اۋىرتۋ ادىسىمەن ۇتتى. ءدال وسى تورۋدان ەلدوس ازيا چەمپيوناتىندا جەڭىلگەن ەدى. بۇل جولى سول كەتكەن ەسەنىڭ قارىمتاسىن قايتاردى.


ال فينالدا ونى باسقا ەمەس، قازاقستاندىق رۋستام ىبرايەۆ كۇتىپ تۇردى. اقتوبە ءوڭىرىنىڭ تۋماسى دا فينالعا دەيىن تالاي مىقتىنى ۇيىنە قايتارعان ەدى. اسىرەسە 1/8 فينالدا اتاقتى گرۋزين بالۋانى، الەم چەمپيوناتىنىڭ جۇلدەگەرى گرۋزيالىق اميران پاپيناشۆيلي جارتىلاي فينالدا بىلتىرعى الەم چەمپيونى موڭعولدىڭ باعىنا تۋعان گانبات بولدبااتاردى جەڭۋىمەن جانكۇيەرلەردىڭ ماحابباتىنا بولەندى. فينالدا ەكەۋى دە ساق قيمىلدادى. تەك ءسال باسەڭدىك تانىتقان ءۇشىن رۋستامعا تورەشى شيدو بەردى. وسىنىڭ ارقاسىندا ەلدوس سمەتوۆ دزيۋدو كۇرەسىنەن قازاقتان شىققان تۇڭعىش الەم چەمپيونى اتاندى!

تاشكەنتتەگى تاريحي جەڭىس

كوكتەمدە وزبەكستان استاناسى تاشكەنتتە ازيا چەمپيونى اتانىپ، قورجىنىن تاعى ءبىر التىنمەن تولىقتىرعان بولاتىن. ەلدوس العاشقى كەزدەسۋدە ۆەتنامدىق تونگ نحات حيۋننان باسىم تۇسسە، شيرەك فينالدا وڭتۇستىككورەيالىق چان ءون كيمدى ۇتتى. ال جارتىلاي فينالدا جاپونيا وسيما يۋمانى يپپونعا ءتۇسىردى. فينالدا تاتامي يەسى وزبەك ديوربەك وروزبايەۆتى اۋىرتۋ ادىسىمەن سان سوقتىرىپ كەتتى.



فينالدىق كەزدەسۋ اسا تارتىستى ءوتتى. قارسىلاسى وزبەكتىڭ وتە تالانتتى بالۋانى ديوربەك وروزبايەۆ بولدى. ەكەۋى بۇعان دەيىن ءۇش رەت كەزدەسكەن. سوڭعى رەت استاناداعى الەم چەمپيوناتىنىڭ شيرەك فينالىندا. بارلىعىندا جەرلەسىمىزدىڭ جولى بولعان. ديوربەك ءوز جەرىندە ءوتىپ جاتقان چەمپيوناتتا نامىستى قولدان بەرمەۋگە تىرىستى. ونىڭ ۇستىنە وزبەك جانكۇيەرلەرىنىڭ دە قولداۋى ەرەكشە بولدى. تورەشى ەلدوسقا سىلبىر كۇرەسكەنى ءۇشىن قاتارىنان ءۇش شيدو بەردى. ديوربەك جەڭىسكە دەگەن مۇمكىندىگى جوعارى بولىپ تۇرعان. ءبىراق سمەتوۆ سوڭعى مينۋتتاردا قارسىلاستىڭ وسال تۇسىن تاۋىپ كەتتى. ءوزىنىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىن اۋىرتۋ ادىسىمەن قارسىلاسىنان جەڭىستى جۇلىپ الدى.

ريوداعى كۇمىس

الدىمەن ليۆيادان كەلگەن ەلكابيسا موحامەد ەلحاديدى جەڭدى. ودان كەيىن بريتاندىق بالۋان ەشلي ماككەنزيدى قاپى قالدىردى. سوسىن وزىنە جاقسى تانىس وزبەك دزيۋدوشىسى ديوربەك ۋرازبايەۆتى ۇتتى. ال جارتىلاي فينالدا ءازىربايجاندىق ورحان سافاروۆتان باسىم ءتۇستى. فينالدا رەسەيلىك بەسلان مۋدرانوۆپەن جولىقتى. فينالدىق بەلدەسۋ اسا تارتىستى ءوتتى. ەكەۋى سوڭىنا دەيىن ءبىر-بىر الدىرمادى. تەك سوڭعى ساتتە قارسىلاسىن اياعىن بەرىپ قويعان جەرلەسىمىز يپپونعا ءتۇسىپ قالدى. ناتيجەسىندە وليمپيادا ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى اتاندى.

«ءبىز التىن يەلەنەمىز دەپ ويلادىق. ەلدوسقا سونداي ماقسات قويعان بولاتىنبىز. ءبىراق ەكىنشى بولدىق، ەلىمىزدى قۋانتتىق. مەنىڭ ويىمشا، فينالعا شىققانىمىزدى ەستىپ، ءبارىمىز قۋانىپ، اقتىق سايىستا ەلدوس ەموسياسىن ۇستاي المادى»، - دەدى ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى ەرمەك يمامبەكوۆ «حابار» اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا.

توكيودا كۇمىس جۇلدەنى التىنعا اينالدىرۋعا بار كۇشىمدى سالامىن

«اقتىق سىنعا دەيىنگى بەلدەسۋلەرىم قيىن بولدى. ءبىراق، ءوزىمنىڭ قالاي جەڭىسكە جەتكەنىمدى تۇسىنبەدىم. بارلىعى اللانىڭ قالاۋىمەن بولدى. ريو جەرىندە كوڭىل-كۇيىم كەرەمەت. كۇمىس جۇلدەگە دە شۇكىرلىك. ەشقانداي وكىنىش جوق. بۇل سايىس ماعان ۇلكەن ساباق بولدى. بۇيىرسا، كەلەسى وليمپيادا ويىندارىندا وسى كۇمىس جۇلدەنى التىنعا اينالدىرۋعا بار كۇشىمدى سالامىن. ماڭىزدىسى نيەت پەن سەنىم بار. حالقىم ءۇشىن، جانكۇيەرلەرىم ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋگە دايىنمىن»، - دەدى الەم چەمپيونى.

بەك تولەۋوۆ، "Baq.kz"