جاڭا جىلدان باستاپ، زەينەتكە شىققاندار زەينەتاقى جيناعىنداعى اقشاسىن بۇرىنعىداي بىردەن شەشىپ الا المايدى. ەندى ونى ءار ايعا ءبولىپ بەرەتىندەي قىپ قويدى.

نەگە ءويتتى؟ بۇل ارادا وسىنداي زاڭدى ساۋال تۋادى. ءبىر انىعى، وسىدان سوڭ، ەل اراسىندا: „بانكتەردە اقشا ءبىتىپ قالىپتى„ دەگەن الىپ-قاشپا ءسوز تاراي باستاعان. ءبىز، ءوز كەزەگىمىزدە، مۇنىڭ انىق-قانىعىن ءبىلىپ كوردىك.

ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ بۇل رەتتە وزىندىك ويى بار. قور ءتورايىمى ءنۇربيبى ناۋرىزبايەۆا، بۇل رەتتە، بار جيناقتى بەرە سالۋ ءتيىمسىز، ونى بىردەن جاراتىپ قويعان زەينەتكەر، ارتىنان قينالىپ قالادى عوي دەپ، جانى اشىپ، بىرەر كۇن بۇرىن استانادا ارنايى بريفينگتە مالىمدەپ ەدى.

رەسمي وكىلدىڭ رەسمي پىكىرىنە سوزبە-سوز توقتالا كەتەلىك.

 

ەل قينالىپ قالماسىن دەپ…

 

— 2018 جىلدىڭ 1-قاڭتارىنان باستاپ، زەينەتاقى تولەمى تەك اي سايىن تولەنەتىن بولادى. مىسالى، ءقازىر زەينەتاقى تولەمى ونى الۋشىنىڭ تاڭداۋى بويىنشا الدىن الا بەلگىلەنگەن گرافيكپەن: اي سايىن، توقسان سايىن نەمەسە جىلىنا الاتىن بولسا، ەندى بۇلاي بولمايدى. ويتكەنى،  كوپ اقشا قولعا تيگەن ادام، ونى بىردەن جاراتىپ تاستايدى، ارتىنان، ءوزى قينالىپ جۇرەدى.

سوندىقتان وسى جۇيەنى وزگەرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ارينە، جيناعىن بىردەن شەشىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى. تەك ول ادامنىڭ زەينەتاقى جيناعى ەڭ تومەنگى 12 زەينەتاقى كولەمىنەن اسپاسا. شامامەن بۇل 337 مىڭ تەڭگە عوي. بۇل زاڭ، نەگىزىنەن 2015 جىلى قابىلدانىپ قويعان، ءبىراق ونىڭ قولدانىسقا ەنگىزىلۋى 3 جىلعا شەگەرىلگەن ەدى. ءبىز بۇل رەتتە، ساراپتامالىق جۇمىس جۇرگىزىپ، حالىقارالىق تاجىريبەنى ابدەن زەردەلەدىك.

باستى ماقسات — زەينەتاقى جيىنتىعىنىڭ تيىمدىلىگىن جانە ادامنىڭ باستى قاجەتتىلىگىن قامسىزداندىرۋدى ارتتىرۋ. بۇل ارادا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا، جيناقتى جوسپارلاۋ مادەنيەتىن دامىتۋعا باسىمدىق بەرىلىپ وتىر.

وزگەرىس 2021 جىلعا دەيىنگى قور جوسپارلاعان ستراتەگياسىنىڭ جاڭارتىلعان ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى، — دەيدى ءنۇربيبى ناۋرىزبايەۆا.

وسىلاي دا مايموڭكەلەۋگە بولادى ەكەن عوي…

قازاقستانداعى زەينەتاقى قورلارى قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ايدار الىبايەۆ بۇل وزگەرىسكە قاتىستى ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى بەرگەن تۇسىنىكتىڭ، تىپتەن، اقىلعا قونىمسىز ەكەنىن ايتادى.

 

— قايداعى مادەنيەتتى ايتىپ وتىر؟ ازاماتتاردىڭ جيناعان اقشاسىن جوسپارلاۋ مادەنيەتىن دامىتامىز دەي مە؟ وندا نە شاتاقتارى بار؟..

باستى ماقساتىمىز — قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋ دەپتى. قايداعى ساپا؟.. زەينەتاقى قورىندا قانشاما بىلىق بولىپ جاتىر. ونى ءبىرى جاريا، ءبىرى اشىق ايتىلمايدى. ءبىز ەسەپ سۇرايمىز، سيفرلاردىڭ اشىقتىعىن تالاپ ەتەمىز. جوق قوي… ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى ونى بەرمەيدى. سول ما ساپاسى؟.. سونداي ماسەلەلەرمەن نەگە اينالىسپايدى، ەلدىڭ اقشاسىندا نەسى بار ەندى؟..

ارينە، مۇنىڭ بارلىعى، جاۋاپكەرشىلىكتەن سىتىلۋ ءۇشىن ايتىلعان ادەمى سىدىرتپا سوزدەر عانا. ايتپەسە، ولار ەلدىڭ ەمەس، وزدەرىنىڭ باس قامىنان باسقا ەشتەڭەنى ويلاپ وتىرعان جوق.

بۇل ارادا مەن ەكى نارسەنى بايقاپ وتىرمىن. بىرىنشىدەن، اينالىمداعى اقشانى قيماي وتىر. ءبارىن بىردەن بەرە سالسا، شاش پايدادان ايىرىلادى عوي. ودان دا وسىلاي، كوپ بولىگىن ۇستاپ قالىپ، كوپ ۋاقىت بويىنا ونى اينالدىرىپ، وزدەرىنە اقشا جاساماي ما؟.. بۇل جەكە مۇددە ەمەي نەمەنە؟..

ەكىنشىدەن، اقشا جاعىنان پروبلەما بولۋى مۇمكىن. مۇنى كەسىپ ايتا المايمىن، ءبىراق اقشا تاپشىلىعى ماسەلەسى دە بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى، ءبىر رەتتەن سونشاما سومما شەشىلەدى عوي شوتتان. سول اقشا تاپشىلىعى بارىن بىلدىرمەس ءۇشىن دە وسىلاي — ازداپ بەرەتىندەي ەتۋى مۇمكىن، — دەيدى ايدار الىبايەۆ.

سوندىقتان قارجىگەر-مامان بۇل وزگەرىسكە قاتىستى رەسمي ورگان تاراپىنان ءالى ناقتى ءارى نەگىزدى تۇسىنىكتەمەنى كۇتەتىنىن ايتادى.

انىقتاما:

ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2017 جىلدىڭ 1-قاراشاسىندا قازاقستاندىقتاردىڭ جالپى زەينەتاقى جيناعى 7،58 ترلن تەڭگەنى قۇراعان، وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، بۇل كولەمى 897 ملرد تەڭگەگە، ياعني، 13،4 پروسەنتكە وسكەن.

زەينەتاقى سالىمشىلارىنىڭ جەكەلەي شوت اشقاندارى — 10،1 ملن. جىل باسىنان بەرى 345،5 مىڭ شوت جاڭادان اشىلىپ، قورعا 54،8 ملن تەڭگە قۇيىلعان. بارلىق كەلىسىمشارت ءتۇرى بويىنشا، سالىمنىڭ سوماسى 616،5 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى، 586،8 ملرد تەڭگەسى مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى.

قورعا تۇسەتىن زەينەتاقى سالىمىنىڭ ورتاشا ايلىق كولەمى 61،65 ملرد تەڭگە بولادى، ال ورتاشا ايلىق جارنا كولەمى — 5،5 ملن جارنا. بۇل، شامامەن، كۇنىنە 274 مىڭ جارنا تۇسەدى دەگەن ءسوز.

2017 جىلى ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنداعى زەينەتاقى اكتيۆتەرىنىڭ تابىستىلىعى 6،62 پروسەنت بولىپ، ينفلياسيا دەڭگەيىنەن از-ماز استى. ينفلياسيا دەڭگەيى — 5،4 پروسەنت. بيىلعى زەينەتاقى تولەمى 176،9 ملرد تەڭگە بولدى، ال ساقتاندىرۋ ۇيىمى ارقىلى 20،9 ملرد تەڭگە بەرىلگەن.

 

قازاقستان وڭىرلەرىنىڭ بيزنەسكە قاتىستى رەيتينگى ەنگىزىلمەك

ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ قوعامدىق كەڭەسى وڭىرلەردىڭ جاڭا رەيتينگىن ەنگىزۋدى تالقىلادى. وبلىستار بيزنەس جۇرگىزۋگە جاساعان جاعدايلارى بويىنشا باعالانادى. ول ءۇشىن رەيتينگكە بيزنەس-كليماتتىڭ قولايلىعى، قارجىعا قولجەتىمدىلىك، ادامي كاپيتال، كاسىپكەرلىك ءۇشىن جاسالعان ينفراقۇرىلىم سەكىلدى كورسەتكىشتەر ەنگىزىلمەك. بۇگىندە ساۋالناماعا 10 مىڭنان اسا ادام قاتىستى. ونىڭ ىشىندە 8 مىڭنان استامى – بيزنەسمەندەر. سۇراق-جاۋاپتىڭ قورىتىندىلارى يندۋستريالاندىرۋ كۇنى بەلگىلى بولادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا سۇبەلى ۇلەس قوسقان قالالار مەن ايماقتار «حان ءتاڭىرى» سىيلىعىنا ۇسىنىلماق. سەرىك جۇمانعارين، ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى:  – ساۋالناماعا سەگىز مىڭنان استام كاسىپكەر قاتىستى. ولاردان  بيزنەس جۇرگىزۋگە قانداي فاكتورلار ىقپال ەتەتىنىن سۇرادىق. ساۋالناما مەن ستاتيستيكالىق كورسەتكىشتەر ءبىزدىڭ بيزنەس ادىستە قانداي وڭىرلەردىڭ ورىن العانىنا اسەر ەتەدى

 

دايىنداعان  كامشات ساتييەۆا