– سىزدەردىڭ بولىمشەلەرىڭىزدەگى قىزمەت تەك جەدەل شاقىرۋلارعا عانا نەگىزدەلمەگەن، كۇندەلىكتى ومىردە دە جۇمىستارىڭىز قاۋىرت، سولار تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.
– ءبىزدىڭ ءبولىمنىڭ قىزمەتى ەڭ الدىمەن توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا جانە بولدىرماۋعا باعىتتالعان. مىسالى، جارنامالىق ءىس-شارالار، اكسيالار، فلەشموبتار، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا شىعۋ سياقتى شارۋالار جەتەردىك. ءقازىر، ماسەلەن، جىلىتۋ ماۋسىمى باستالدى، قىستا قارلى بوران مەن بۇرقاسىن ءجيى سوعادى. ال ءبىزدىڭ ماماندار بارلىعىن الدىن الا بولجاۋعا مىندەتتى. ەگەر بىرەۋ جولدا قيىندىققا تاپ بولسا، ءبىز كومەكتەسۋگە بار كۇشىمىزدى سالامىز. كوكتەم باستالسا، سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا تاعى دا ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، تۇرعىندارعا ارىقتاردى تازالاپ، اۋلالارىنداعى قاردى ۋاقىتىندا شىعارۋدى ەسكەرتەمىز. ءورت ءقاۋپى بار كەزەڭدە، جىلدىڭ جىلى مەزگىلىندە قۋراعان اعاشتار مەن بىلتىرعى شوپتەردى، تاعى باسقا وسى سەكىلدى دۇنيەلەردى جويۋ قاجەت ەكەنىن ەسكە سالامىز.
ءبىز ورمان قورىمەن بەلسەندى تۇردە بىرگە جۇمىس ىستەيمىز. بيىلعى جازدىڭ قوستاناي مەن شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا ورىن العان ەڭ قيىن جاعدايلارىن ەسكە تۇسىرەيىك، وندا الاپات ءورت تۇتانعان بولاتىن. مۇنداي كۇتپەگەن جاعدايلاردى الدىن الا بولجاپ، دەر كەزىندە اۋىزدىقتاپ، تەز ارادا جويۋىمىز كەرەك.
دەمەك، ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە قىزۋ قايناپ جاتادى.
– توتەنشە جاعداي كەزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى كوپتەگەن ۇيىمدارمەن قالاي بىرگە ارەكەت ەتەسىزدەر؟
– بۇل ماسەلە، ماسەلەن، مەديسينالىق مەكەمەلەردى تەكسەرۋ كەزىندە تالقىلانادى. ءورت كەزىندە مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك، ياعني وپەراسيانى توقتاتۋ، ناۋقاستىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە شۇعىل تۇردە باسقا بولىمشەگە نەمەسە ەمحاناعا اۋىستىرۋ، ارى قاراي وپەراسيانى جالعاستىرۋ – مۇنىڭ ءبارى جاتتىعۋلار كەزىندە الدىن الا پىسىقتالادى.
ال وقۋ ورىندارىنا كەلسەك. بالاباقشالارىمىز بەن مەكتەپتەرىمىزدە جۇكتەمە ارتىپ، قىزمەتكەرلەر مۇعالىمدەرگە ءقاۋىپ تونگەن جاعدايدا قالاي ارەكەت ەتۋ كەرەكتىگى نۇسقاۋدا كورسەتىلگەن. مىسالى، جازدا اپاتتىق باسپالداقتى قالاي پايدالانۋ جانە ءتۇتىن بولعان كەزدە بالالاردى كوشەگە شىعارۋ سىندى جۇمىستاردى ءبىز كورسەتەمىز.
ءبىز كليماتتى ەسكەرە وتىرىپ، قىستا بالالار قالاي ەۆاكۋاسيالاناتىندىعىن دا زەردەلەيمىز. وسىنىڭ بارلىعىن توتەنشە جاعدايلار كەزىندە الدىن الا ۇيرەتۋىمىز كەرەك، ول ءۇشىن جىلدىڭ كەز كەلگەن مەزگىلىنە قاراماستان، قىزمەتكەرلەرمەن كەزدەسۋلەر، تاجىريبەلىك جاتتىعۋلار ۇيىمداستىرىلادى. قىزمەتكەرلەردى ءۇي-جايدان شۇعىل ەۆاكۋاسيالاۋ ءۇشىن ءارقاشان ۇيرەتىپ وتىرۋ كەرەك.
– تەكسەرۋ بارىسىندا قانداي ماسەلەلەر مەن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنىڭ انىق بۇزىلۋىنا ءجيى كەزىگەسىزدەر؟
– كەز كەلگەن جاعدايدا ادام فاكتورى ءارقاشان ماڭىزدى ءرول اتقارادى. بىرەۋ جۇمىستان شىعىپ بارا جاتىپ، جىلىتقىشتى، ورگتەحنيكانى، كونديسيونەردى ءوشىرۋدى، ۇيدە پەشتى نەمەسە ۇتىكتى ءوشىرۋدى ۇمىتىپ كەتەدى. كادىمگى تۇرمىستىق ەلەكتر توگىنان مىسال كەلتىرەيىك: ءبىر ادام ونىڭ جوندەلمەگەنىن بايقاپ، ونى جوندەۋ كەرەك دەپ، وزىنە ەسكەرتىپ قويادى. ءبىراق... ءبىر اپتا وتەدى، تاعى ءبىر اي، ءبارى ۇمىتىلادى، ەڭ كىشكەنتاي اقاۋلار كەيدە ۇلكەيىپ، ورتەنىپ كەتۋى مۇمكىن. ول ءۇشىن ءبىزدىڭ جىگىتتەر چەكپەن جۇرەدى. ولار ۇسىنىمداردى، رەسەپتتەردى جانە جويۋ مەرزىمىن بەرەدى. كوپشىلىك سوندا عانا ويلانا باستايدى.
ەگەر استانالىق گارنيزوننىڭ نىساندارىن ەسەپكە الاتىن بولساق، ءبىزدىڭ ەسكەرتۋلەرىمىزگە دەر كەزىندە جاۋاپ بەرىپ، كوپشىلىگىنىڭ كوتەرىلگەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. مەملەكەتتىك نىسانداردا ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەتتى قاراجات بولىنگەن. جەكە بيزنەس تە ۇلگەرۋگە تىرىسۋدا. قۋانتاتىنى، بۇگىنگى ادامدار زاڭ جانە تەحنيكالىق جاعىنان ساۋاتتى.
– قىستا جولدار اۋا رايىنىڭ قۇبىلۋىنا بايلانىستى جابىلعان كەزدە، 112 قىزمەتىنىڭ حابارلاماسىنا تۇرعىندار قالاي قارايدى؟
– ولار تىڭدايدى. نەگىزىندە توسىن وقيعالار ازاماتتاردىڭ قالادان شۇعىل تۇردە شىعىپ كەتكەن جاعدايىندا ورىن الىپ جاتادى. اۋا رايىنا قاراماستان، ولار جۇمىسقا جەتۋگە تىرىسادى، ويتكەنى ەشكىم جۇمىسىنان ايىرىلعىسى كەلمەيدى نەمەسە كەز كەلگەن قولايسىز اۋا رايىندا ۇيگە ورالعىسى كەلمەيدى.
گارنيزوندا مۇنداي جاعدايلارعا ارنالعان ارنايى تەحنيكا بار، جاقىن ماڭداعى اۋىلداردان توتەنشە جاعدايعا تاپ بولعان ازاماتتاردى الىپ كەتەمىز. توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنىڭ ەسكەرتۋىنە قۇلاق اسپاي، اۋا رايىنىڭ قۇرساۋىندا قالعان تۇرعىندارعا دا كومەك كورسەتۋگە مىندەتتىمىز. ويتكەنى، ءبىز كومەكتەسۋ ءۇشىن وسىندا وتىرمىز، جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز.
– جەكە پاتەر يەلەرى مەن مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىنىڭ تۇرعىن ۇيلەردەگى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە كوزقاراسى قانداي؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆىنەن مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرىنە كوشۋ تۋرالى ەرەجەلەر ەنگىزىلدى. وسىعان بايلانىستى بىزدە تۇرعىن ءۇي الاپتارىندا ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى وتە وتكىر كۇيىندە تۇر. قۇرىلىس سالۋشى تۇرعىن ءۇيدى تۇرعىزدى، باسقارۋشى كومپانيا ءوز وكىلەتتىگىن تاپسىردى، ەندى جالعا الۋشىلار وزدەرىنە بەرىلگەن نارسەنى ورتاق مەنشىككە الدى. كوبىنە ولاردىڭ دەنى ورتكە قارسى قورعانىس جۇيەلەرى جارامسىز، ءورت ءسوندىرۋ قۇرالدارىمەن جابدىقتالماعان.
وسىنىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ مامانداردىڭ مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى توراعالارىمەن، وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەردە ايقىن كورىنەدى. ولار ءۇيدى قابىلداۋ-تاپسىرۋ اكتىسىمەن قابىلدايدى. مۇنداي جاعدايلاردا بىزگە، ياعني تجد-گە حات ارقىلى حابارلاسۋدى ۇسىنامىز. ءبىزدىڭ ماماندار ءۇيدىڭ ءورت جاعدايىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، كەمشىلىكتەردى كورسەتىپ، سونىڭ نەگىزىندە قورىتىندى جاسايدى. وسى تىزىممەن بىرلەستىك ازىرلەۋشىگە جۇگىنەدى، شاعىم جازادى، حات نەمەسە ازاماتتىق تارتىپتە سوت ارقىلى اعىمداعى جاعدايدى شەشەدى.
– ءۇيدى پايدالانۋدىڭ كەپىلدىك مەرزىمى ءوتىپ كەتسە نەمەسە جەكە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆتەرى ءوزىنىڭ تىركەۋىن نەمەسە باسقا دەرەكتەرىن وزگەرتسە شە؟
– كاسىپكەرلىك تۋرالى كودەكسكە سايكەس، مۇنداي ۇيلەر بويىنشا مەنشىك يەلەرى بىرلەستىكتەرى باسشىلارى تەكسەرۋ جۇرگىزگەننەن كەيىن تەكسەرۋ جۇرگىزگەن مەملەكەتتىك ورگانعا بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ مەرزىمدەرىن ۇزارتۋ تۋرالى وتىنىشپەن جۇگىنۋى ءتيىس. وتىنىشتە بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ بويىنشا قولدانىلاتىن شارالار، بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ مەرزىمدەرىن ۇزارتۋدىڭ وبەكتيۆتى سەبەپتەرى كورسەتىلۋى ءتيىس. ماسەلەن، قىسقا مەرزىمدە كەمشىلىكتەردى جويۋ مۇمكىن بولماسا، ايتالىق، گيدرانت پەن ءورت ءسوندىرۋ شلانگىسىن ورناتساڭىز، حاتقا سايكەس 3-4 ايدىڭ ىشىندە اقاۋلاردى جويۋدى رەتتەۋگە بولادى.
ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – تۇرعىن ءۇي كەشەنىنە، ساۋدا ورتالىعىنا، مەكتەپكە، بالاباقشاعا، اۋرۋحاناعا قاتىستى ەمەس، ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ايىپپۇلدار مەن ىستەردى سوتقا بارىنشا كوپ جىبەرمەۋ.
