كۇندەلىكتى قوعامدىق ومىرىمىزدە پوليسيا مەن ءمۇعالىمنىڭ مارتەبەسىن تۇسۋىنە كىم كىنالى؟ بىزدىڭشە، قوس ماماندىقتىڭ مارتەبەسىنىڭ تومەندەۋىنە حالىق كىنالى ەمەس. بۇل باسى اشىق دۇنيە.
ادەتتە ءمۇعالىم مەن پولسيانىڭ قوعامدىق ومىرىمىزدە مارتەبەسىنىڭ تومەندەۋىنە ايلىقتارىنىڭ ازدىعى، باسپانا ماسەلەسىنىڭ شەشىلمەۋ كەسىرىن تيگىزىپ جاتىر دەپ ايتاتىنبىز. بۇگىندە ءمۇعالىم مەن پوليسەيدىڭ جاعدايى ناشار دەپ ەشكىم ايتا المايدى.
ءقازىر، قۇدايعا شۇكىر، ءمۇعالىم مەن پوليسەيدىڭ ايلىعى جامان ەمەس. مەملەكەتتەن تەگىن جانە ءتۇرلى جەڭىلدىكتەرگە سۇيەنىپ باسپانا الىپ جاتقان دا وسىلار. ءبىراق قوعامدىق ومىرىمىزدە ءمۇعالىم مەن پويسەيدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ماسەلەسى ءالى كۇنگە دەيىن كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن جوق. نەگە؟
ونىڭ وزىندىك سىرى بار. ايتالىق، ەلىمىزدە ءار بەس-التى جىل سايىن (ۋاقىتىندا وتسە) پرەزيدەنت جانە پارلامەنت سايلاۋى ءوتىپ تۇراتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سول سايلاۋدىڭ بەل ورتاسىندا زاڭدى بۇزىپ، بليۋتەندەردى ۋرناعا ۋىستاپ تاستايتىن كىم؟ ءمۇعالىم. مۇنداي ۆيدەولار يۋتۋبتا ءورىپ ءجۇر. زاڭ بويىنشا بۇل ۇلكەن قىلمىس، الاپات ادىلەتسىزدىكتىڭ باسى. وسىدان كەيىن حالىق اراسىندا مۇعالىمدەردىڭ بەدەلى وسە مە، الدە وشە مە؟ ارينە، وشەتىنى انىق. ءقازىر مۇعالىمدەر بيلىكتىڭ قولشوقپارىنا اينالىپ كەتكەن.
تاعى دا ايتساق، ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ رەفورمالارى دا ءمۇعالىمنىڭ ميىن اشىتىپ، قاراپايىم حالىق الدىندا جەككورىنىشتى قىلىپ ءبىتتى. ونايلان وقۋ كەزىندە وعان تالاي رەت كوزىمىمىز جەتتى.
وسىدان ءبىرشاما جىل بۇرىن مۇعالىمدەر اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرۋى كەرەك دەگەن تالاپ قويىلعانى ەسىمىزدە (بۇل تالاپ ءالى كۇشىندە بولۋى مۇمكىن). بۇل تالاپتى الماتى مەن نۇر-سۇلتان جانە وبلىس ورتالىعىنداعى مۇعالىمدەرگە قويسا بولار ەدى. ال اۋىلداعى مۇعالىمدەرگە اعىلشىن ءتىلىنىڭ نە قاجەتى بار؟ جاستار قازاق تىلىنەن جەتىك بىلمەي تۇرعاندا، ونىڭ ۇستىنە اعىلشىن ءتىلىن تىقپالاۋدى اقىلعا سيدىرا الماي-اق قويدىق. ال وسىدان كەيىن مۇعالىمدەردىڭ مارتەبەسى وسە مە، وشە مە؟ ارينە، وشەدى.
ەندى پوليسيا جايىندا ايتساق. سەناتتىڭ تورىندە دەپۋتاتتاردىڭ ۋچاسكەلىك پوليسەيلەردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋعا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىندا ۋچاسكەلىك ينسپەكتورعا باستى ءرول بەرۋ جانە جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتىنە جالپى رەفورما جاساۋدىڭ ۋاقىتى جەتكەنى جايىندا ايتقان ءسوزى سەبەپ بولىپتى. جولداۋدا پرەزيدەنت ۋچاسكەلىك ينسپەكتور مارتەبەسىن زاڭدى تۇردە ارتتىرۋدى، وعان ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەردى بەرۋدى تاپسىرىپتى.
جيىنعا ءتوراعالىق ەتكەن اندرەي لۋكين قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن حالىقپەن اشىق ديالوگ جۇرگىزۋگە ۇيرەتۋ ماڭىزدى ەكەنىن تىلگە تيەك ەتىپتى.
راس، بۇگىندە جالعىز ۋچاسكەلىك پوليسيا ەمەس، بۇكىل پوليسيا قىزمەتكەرلەرى حالىقپەن دۇرىستاپ سويلەسە المايدى. كوپشىلىگى دوكىر. ءبىر اۋىز سوزگە نە قازاقشا، نە ورىسشا دۇرىستاپ جاۋاپ الا المايسىڭ. مەنىڭ سوزىمە سەنبەسەڭىز، ءتارتىپ ساقشىلارىمەن يۋتۋبتا ۇداي تاجىكەلەسىپ جۇرەتىن رۋسلان جانپەيىسوۆتىڭ ۆيدەولارىن قاراپ شىعىڭىز. اۋزىنان ءسوزى، قوينىنان ءبوزى تۇسكەن جول ساقشىلارىن كورىپ قارنىڭ اشادى. وسىدان كەيىن پوليسەيدىڭ مارتەبەسى وسە مە، الدە وشە مە؟ ارينە، وشەدى.
بۇگىندە بيلىكتىڭ شىعارعان زاڭى بار. ازاماتى قازاق تىلىندە، نە ورىس تىلىندە شاعىمدانسا، سول تىلدە جاۋاپ بەرۋ كەرەك. وسى تالاپ ۇكىمەت مۇشەلەرىنە نەگە قويىلمايتىنىن تۇسىنە الماي-اق قويدىق.
ەكى تىلدە جەتىك بىلەتىن ادام قازىرگى تاڭدا پوليسەي بولىپ، باسىن اۋىرتپايدى عوي. مويىندايىق، ءقازىر پوليسەيلەردىڭ باسىم بولىگى اۋىلدان شىققان بالالار، ورىس ءتىلىن جەتىك بىلمەيدى. ولار زاڭداردى ورىسشا شالا-پۇلا وقىپ العان. ويى قويىرتپاق. ولاردان قازاقشى-ورىسشا دا جارىتىمدى جاۋاپ الا المايسىڭ. مىنا ءسوزىڭ وتىرىك دەسەڭىزدەر، رۋسلان جانپەيىسوۆتىڭ يۋتۋبتاعى ۆيدولارىن تاعى ءبىر شولىپ شىعىڭىز. وسىدان كەيىن پوليسەيدىڭ مارتەبەسى ءوسى مە، الدە وشە مە؟ ارينە، وشەدى.
ماقالامىزعا تۇزدىق بولعان سەناتتا وتكەن جيىنعا اينىلىپ سوقساق. جيىندا سەناتورلار قازىرگى تاڭدا ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورلارىنىڭ تىكەلەي فۋنكسيالارىن ورىنداۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن ماسەلەلەردى اتاپ كورسەتتى (ولار ءبارىن بىلەدى ەكەن، قالايشا ۇندەمەي وتىرعان؟). ءوز كەزەگىندە اندرەي لۋكين ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ مارتەبەسىن تۇسىرەتىن ءبىراز جايتتى تىزبەكتەپ شىقتى.
– تۇراقتى ساقتالاتىن بوس ورىندار، نورماتيۆتەن تىس جۇمىستاردى ورىنداۋ ەسەبىنەن ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلاردىڭ جۇكتەمەسى ۇلعايىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار، كەيبىر ايماقتارداعى جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتى بولىمشەلەرىنىڭ قىزمەتى كوبىنەسە اباتتاندىرۋ ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا، رۇقسات ەتىلمەگەن ساۋداعا جول بەرمەۋگە، سانيتارلىق جاعدايدى قامتاماسىز ەتۋگە جانە بيۋدجەتتى تولىقتىرۋعا باعىتتالعان. ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورلارىنىڭ فۋنكسيونالدىق مىندەتتەرىن ساپالى ورىنداۋىنا ۇيىمداستىرۋشىلىق پروبلەمالاردىڭ كوپ بولۋى مۇمكىندىك بەرمەيدى، – دەدى اندرەي لۋكين.
دۇرىس، ۋچاسكەلىك پوليسەيلەر باسى ارتىق جۇمىسقا جەگىتىن بيلىكتىڭ ءوزى. مۇنى مويىنداۋ كەرەك. ولار دا «بۇل نورماتيۆتە بەلگىلەنگەن جۇمىسىما جاتپايدى» دەپ ايتپاسان ايتتاققا كونىپ، جەتەككە جۇرە بەرەدى.
اندرەي مىرزا ايتقانداي جەرگىلىكتى جەردەگى ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورلارى كوشە بويىندا ساۋدانىڭ اينالاسىن شيىرلاپ، كوپ جۇرەتىنى جاسىرىن ەمەس. سونداعىسى ءتوس قالتاسىنداعى قىزىل كۋالىگىن شىعارىپ، ساۋداگەردەن بەس-ون تەڭگە الۋ. بۇل پولسەيدىڭ بەدەلىن وسىرە مە، وشىرە مە؟ ارينە، وشىرەدى.
ءقازىر ساۋداگەرلەر ۋچاسكەلىك پوليسەيدى كورسە كىرپىدەي جيىرىلا قالادى. پوليسەيدىڭ باستى جۇمىسى قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋ. كوشە بويىندا كاكىر-شۇكىر ساتىپ وتىرعان ايەلدەر قوعامدىق ءتارتىپ بۇزۋشى ەمەس. ولاردى جونگە سالاتىن سەس ماماندارى بار عوي. بۇعان ۋچاسكەلىك پوليسەيدىڭ ارالاسۋى ورىنسىز.
سەناتتىڭ تورىندە وتكەن جيىندا دەپۋتاتتار ۋچاسكەلىك پوليسيا ينسپەكتورلارىنىڭ جالاقىسىن ۇلعايتىپ، ولاردى تۇرعىن ءۇي پروبلەمالارىن شەشۋ ماسەلەسىن قاراۋدى، سونداي-اق ۋچاسكەلىك پوليسيا پۋنكتتەرىن ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتاۋدى نىعايتۋ ءۇشىن قوسىمشا قارجى ءبولۋدى ۇسىندى. ال بۇدان ۋچاسكەلىك پوليسەيدىڭ مارتەبەسى اسپانداپ كەتسە كورەمىز.
نۇرلان جۇماحان
