قوعامدا قىزۋ تالقىلانعان «بەيبىت جيىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ءوز باسىم ليبەرالدى جانە زاماناۋي زاڭ جوباسى دەپ باعالايمىن. بۇگىندە اتالمىش زاڭ جوباسى سەنات دەپۋتاتتارىنىڭ قاراۋىنا جىبەرىلدى. مەن بۇل زاڭ جوباسىنا قاتىستى ءوز ويىمدى بىرنەشە رەت ءبىلدىردىم.
بىرىنشىدەن، جاڭا زاڭ جوباسى ادام قۇقىن قورعاۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق پاكتىلەرمەن تولىقتاي سايكەسەسدى. اتاپ ايتاتىن بولساق، بۇۇ-نىڭ ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار پاكتسىندەگى 21 تارماعىمەن تولىقتاي ۇندەسەتىنىن ايتقىم كەلەدى. حالىقارالىق قۇجاتتا حالىقتىڭ قاندايدا ءبىر ساياسي ماسەلە بويىنشا كوپشىلىكتىڭ قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاي وتىرىپ، بەيبىت جيىندارعا قاتىسىپ، ءوز ويلارىن اشىق ءبىلدىرۋ تايعا تاڭبا باسقانداي انىق كورسەتىلگەن.
جاڭادان دايىندالعان «بەيبىت جيىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىندا وسى ماسەلەلەر تولىقتاي كورىنىس تاپقان.
ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىنىڭ 32، 39 تارماقتارىندا دا جوعاردا اتاپ كورسەتىلگەن حالىقارالىق زاڭ نورماسى قايتالانادى. سول سەبەپتى سەناتتىڭ قاراۋىن كەلىپ تۇسكەن جاڭا زاڭ ەلىمىزدىڭ اتازاڭىمەن دە تولىقتاي سايكەسەدى. بۇدان باسقا ەۋروپانىڭ ادام قۇقى مەن ەركىندىگىن قورعاۋ كونۆەنسياسىمەن جانە ەىقۇ باسقارۋ پرينسيپتەرىمەن ۇيلەسەدى.
حالىقارالىق زاڭ نورمالارمەن سالىستىرىپ قاراعاندا قازاقستاننىڭ «بەيبىت جيىنداردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى پوستكەڭەستىك ەلدەردەگى ەڭ ليبەرالدى زاڭ جوباسى بولىپ تۇر. اتاپ ايتساق، جاڭا زاڭ جوباسىندا بەيبىت جيىندى ۇيىمداستىرۋشىلار 5 جۇمىس كۇنى بۇرىن جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارىنا ءوتىنىش بەرۋى كوزدەلگەن.
رەسەيدە بەيبىت شەرۋدى ۇيمىداستىرۋشىلار 15 كۇن بۇرىن ءوتىنىش بەرۋى ءتيىس. ال ىرگەدەگى قىرعىزستاندا 12 كۇنتىزبەلىك كۇن ىشىندە ءوتىنىش بەرۋ قاراستىرىلسا، وزبەكستاندا شەرۋ وتكىزۋ ءۇشىن 30 كۇن بۇرىن ءوتىنىش تاپسىرۋ قاراستىرىلعان.
تاعىدا اتاپ ايتساق، رەسەيدىڭ ميتينگ تۋرالى زاڭىندا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان تۇلعالار بەيبىت شەرۋلەردى ۇيىمداستىرۋشىسى بولا المايدى. بۇدان باسقا رەسەيدە پوليسيا، قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى، اسكەريلەر، كوشى-قون سالاسىن مەملەكەتتىك باقىلاۋشىلار جانە ۇساق بۇزاقىلىق جاساعاندار بەيبىت شەرۋدى ۇيىمداستىرۋعا قۇقى جوق. ال ءبىزدىڭ زاڭ جوباسىندا ونداي شەكتەۋ جوق.
بىزدە كوپتەگەن ادامدار بەيبىت شەرۋلەردى ساياسي ماسەلەلەرمەن بايلانىسترادى. شىندىعىندا بەيبىت شەرۋدىڭ اۋقىمى كەڭ. جاڭا زاڭدا وسى ماسەلەلەر جىكتەلىپ كورسەتىلگەن. بەيبىت شەرۋگە شىعۋعا ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، مادەنيەت پەن ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى دۇنيەلەردە سەبەپشى بولۋى مۇمكىن. بۇل ماسەلەلەر زاڭ جوباسىندا انىق كورىنىس تاپقان.
«بەيبىت جيىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنا بەيبىت شەرۋدە قالانىڭ ورتاسىنداعى ارنايى بەلگىلەگەن ورىنداردا وتكىزۋ قاراستىرىلعان. زاڭدا قالا ورتالىعىنداعى ارنايى ورىنداردىڭ حالىققا قولايلى بولۋىنا باسا ءمان بەرىلگەن. مۇنداي ورىندار جۇرتتىڭ ينفراقۇرىلىمدى پايدالانىپ، سانيتارلىق نورمالاردى ساقتاۋىنا قولايلى بولۋى شارت. سونىمەن قاتار شەرۋدىڭ ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ قاۋىسپىزدىگىن ساقتاۋ ىسىنە دە ارنايى ورىندار قولايلى بولۋى زاڭدا كوزدەلگەن. جاڭا زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر بويىنشا جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر بەيبىت شەرۋلەردى ۇيىمداستىراتىن ارنايى ورىنداردى وزدەرىنىڭ ينتەرنەت رەسۋرستارىندا جاريالايدى.
«بەيبىت جيىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنداعى ماڭىزدى وزگەرىس رەتىندە شەرۋ كەزىندە جۋرناليستەردىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن بارلىق دۇنيەلەردىڭ الىنىپ تاستالىنعانىن اتاپ ايتۋعا بولادى. جاڭا زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن جۋرناليستەر بەيبىت شەرۋدەن ەركىن حابار تاراتا الاتىن بولادى.
ءسوز سوڭىندا ايتاتىن باستى ماسەلە اتالىمىش زاڭ جوباسىن دايىنداۋعا ەلىمىزدەگى قوعامدىق بەلسەندىلەردىڭ ءبارى ءبىر كىسىدەي ءقاتىستى. ولاردىڭ قاتارىندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرى ەرلان سايروۆ، مۇحتار تايجان، اسىلبەك قوجاحمەتوۆ، مۇرات ابەنوۆ، اسحات سادىرباي سىندى ازاماتتاردىڭ بولدى.
